فهرست مطالب
گزارش لایو با حضور دکتر بردیا فرزامفر
5 اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ به مناسبت روز ملی کارآفرینی، آکادمی کارآفرینی تکتا میزبان دکتر بردیا فرزامفر، دکترای داروسازی و دکترای تخصصی بیوشیمی بود. ایشان مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت مدوک زیست دارو؛ اولین پالایشگاه پلاسمای انسانی در خاورمیانه هستند.
در ابتدای گفت‌وگو، دکتر فرزامفر عنوان کردند که صنعت پلاسما، صنعت خیلی جدیدی نیست و در دنیا حدود ۶۰ سال سابقه دارد. همچنین در کشور ما، قدمت آن به ابتدای دهه ۵۰ برمی‌گردد ولی در تلاش برای انتقال تکنولوژی به کشور از طریق شرکت‌های چند ملیتی، متاسفانه این مسیرها به نتیجه نرسید و به محصول منجر نشد.
محصولات پلاسمایی اهمیت زیادی دارند؛ چرا که برای تولید آنها به ماده اولیه ارزشمندی به نام پلاسما نیاز است که کمیاب بوده و فقط از طریق اهدای افراد تهیه میشود. آنها جز محصولات پدافند غیرعامل برای کشور محسوب شده و استراتژیک هستند.
همچنین یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های ارزبری برای کشور محسوب شده و حدود ۱۰تا۱۵درصد از ارز واردات دارو، صرف واردات داروهای پلاسمایی میشود. این دلایل سبب شد که بخواهیم این روند و تکنولوژی را بومی‌سازی کنیم و توانستیم از سال گذشته دو محصول استراتژیک را تولید کرده و در کشور توزیع کنیم.
بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش در صنعت پالایش پلاسمای انسانی
یکی از مشکلاتی که نه تنها برای صنعت پلاسما بلکه برای صنعت دارو وجود دارد، این است که به دلیل تورم، تمام هزینه‌های تولید در کشور، افزایش چشمگیری ببین 40 تا 60درصد داشته است و این درصورتی است که گفته شده قیمت دارو نباید افزایش پیدا کند.
دکتر فرزامفر بیان کردند که: در کشور ما زیرساخت ارزشمند تامین پلاسما وجود دارد، که در خیلی از کشورها این زیرساخت وجود ندارد. این زیرساخت به دلیل سازمان انتقال خون و یک‌سری مراکز خصوصی جمع‌آوری پلاسما فراهم شده‌است و در سال حدود ۳۰۰-۴۰۰هزار لیتر پلاسما در کشور تولید میشود. قبلاً بخش بزرگی از آن به خارج از کشور جهت تبدیل به محصول ارسال می‌شد؛ اما اکنون بخشی از پلاسما توسط مجموعه‌ی مدوک زیست دارو به محصول تبدیل میشود.
تکنولوژی و تکنیک‌های مدوک زیست دارو جدید بوده و خالص‌سازی پروتئین‌ها با روشهای کروماتوگرافی، صورت می‌گیرد و این روش در ابعاد کوچک هم مقرون‌به‌صرفه است؛ یعنی پالایشگاه‌های موجود در دنیا معمولاً با ۵۰۰هزار یا یک میلیون لیتر کار می‌کنند اما مجموعه‌ی مدوک زیست دارو با توجه به تکنولوژی که در اختیار دارد، با ۱۵۰_۲۰۰هزار لیتر هم می‌تواند فعالیت کند.
جایگاه بیولوژیست‌ها و بیوتکنولوژیست‌ها در این صنعت
به‌طورکلی در هر صنعتی که مرتبط با رشته تحصیلی افراد است، طبیعتاً در همه‌ی مقاطع به افراد برای کار نیاز است. مثلاً در مدوک زیست دارو، افراد فوق دیپلم، تکنسین، لیسانس، فوق لیسانس و… کار می‌کنند.
در ادامه لایو از دکتر فرزامفر درخواست شد که درمورد کاربرد صنعت پلاسما توضیحات بیشتری را ارائه دهند. ایشان بیان کردند که: در یک‌سری از بیماری‌ها که اغلب مادرزادی هستند مانند هموفیلی، افراد فاکتورهای انعقادی خون را نمی‌توانند تولید کنند. یکی از مهم‌ترین محصولات مشتق شده از پلاسما، فاکتورهای انعقادی خون نظیر فاکتور 8، فاکتور 9 و غیره است. تنها راه درمان برای این افراد تا چندسال‌پیش، جداسازی پروتئین‌های خون بوده و اکنون با رشد و گسترش صنعت بیوتکنولوژی، قابلیت تولید این فاکتورها فراهم شده است. در کشور، برخی فاکتورها به صورت مشتق از پلاسما تولید می‌شوند.
از دیگر محصولات مهم که از پلاسما جدا می‌شوند، ایمونوگلوبولین‌ها هستند برای افراد که به‌طور مادرزادی دارای اختلال در سیستم ایمنی بوده و قابلیت تولید پادتن را ندارند و باید به‌طور مداوم از این فرآورده‌ها استفاده کنند.
همچنین گاهی مانند اتفاقی که در کرونا افتاد، بیماری‌های ناشناخته‌ای وارد کشور میشود که دارویی برای آن نداریم و راه درمان آن استفاده از ایمونوگلوبولین‌هایی است که در بدن افراد ترشح شده و ممکن است بتواند با این بیماری مقابله کند.
از دیگر مشتقات مهم پلاسما، پروتئین آلبومین است که حجم اصلی خون را تامین می‌کند و نقش حمل‌کننده برای خیلی از فرآورده‌ها مثل هورمون‌ها را در خون برعهده دارد. در برخی مانند خونریزی یا سوختگی برای حجم دادن به خون می‌توان از آلبومین برای تنظیم فشار اسمزی استفاده کرد.
این سه گروه، مهم‌ترین فرآورده‌های مشتق از پلاسما هستند.
درنهایت این صنعت برای رشد راه بسیاری در پیش دارد که قطعا افراد با مهارت‌ها و تخصص‌های کاربردی می‌توانند در پیشبرد این صنعت سهیم باشند.
نویسنده: زهرا پرهیزگار
