فهرست مطالب
اتحاد زیست‌شناسان ایران به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی، با هدف گسترش اطلاعات و راهکارهای گوناگون در راستای مقابله با بیابان‌زایی، با همکاری مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان دانشگاه تهران برگزار کرد.
در ابتدای برنامه جناب آقای بهمن مرادی، موسس اتحاد زیست‌شناسان ایران با اشاره به مشکلات ایجاد شده در مورد بیابان‌زایی و عدم آگاهی مردم، با توضیح هدف این برنامه، به معرفی میهمانان پرداختند.
گفتوگو با جناب دکتر حسین آذرنیوند؛ ریاست مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان
در ابتدا ایشان با اشاره به اینکه بیابان یک اکوسیستم طبیعی و دارای گیاهان و جانوران مخصوص خود است، به تعاریف مختلف بیابان اعم از: «جایی که خاک حاصلخیزی‌اش را از دست می‌دهد و محصول کاهش می‌یابد.» پرداختند. ایشان همچنین مناطق بیابانی ایران و جهان همچون بیابان‌های صاحارا، دشت کویر، بیابان نامیب، دشت لوت و گونه‌های گیاهی نواحی بیابانی مانند گز، اشنان و.. را معرفی کردند.
دکتر آذرنیوند با معرفی مهم‌ترین منابع و ظرفیت بیابان‌ها یعنی انرژی خورشید و باد که تجدید پذیر هستند، تاکید کردند که بیابان‌ها نعمت بسیار بزرگی هستند و لازم است انسان‌ها فعالیت‌شان را با آن هماهنگ کنند تا به آن آسیب نرسانند.
در انتهای گفتوگو نیز به پرسش و پاسخ با ایشان پرداخته شد.
گفتوگو با جناب دکتر مهران مقصودی؛ عضو هیأت علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران و مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت
موضوع مورد بحث ایشان، میراث زمین‌شناختی و فرسایش بادی بود.
ایشان به تعریف میراث طبیعی به عنوان عناصری دارای تنوع زیستی و تنوع زمین‌شناختی که ارزشمند و شایسته حفاظت اند، پرداختند و بیان کردند که میراث زمین‌شناختی بخشی از میراث طبیعی است.
در ادامه به تقسیم‌بندی موضوعی میراث زمین‌شناختی اشاره کرده و به ارائه مثال‌هایی در خصوص نتایج ناشی از فرسایش بادی پرداختند. ایشان بیان کردند که اکثر اقلیم ایران تحت تاثیر اقلیم خشک، نیمه‌خشک و فراخشک است و در مناطقی، فرسایش بادی عامل اصلی اشکالی که دارای ارزش ویژه بوده و در فهرست میراث جهانی قرار گرفته‌اند. همچنین به مشکلاتی که در اثر فرسایش بادی ایجاد می‌شود اشاره کردند.
در پایان بحث و به‌عنوان نتیجه، بیان کردند که مبارزه با بیابان‌زایی باید به طور مستمر صورت گیرد. در کشور ما اشکال و عوارضی وجود دارد که ناشی از تراکم یا سایش بادی بوده و در بسیاری از موارد می‌توان به عنوان فرصت‌های گردشگری از آن‌ها استفاده کرد. ایشان با تاکید بسیار بیان کردند که بسیاری از پدیده‌ها جزو میراث طبیعی ما بوده و نیاز به حفاظت دارند.
گفتوگو با جناب دکتر حسام احمدی بیرگانی؛ عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه
موضوع مورد بحث ایشان در این وبینار، مقابله با بیابان‌زایی و گردوغبار بود.
ایشان عواملی که باعث بیابان‌زایی و تخریب سرزمین می‌شود را فعالیت‌های انسان و تغییر اقلیم می‌دانند.
گردوغبار با فرسایش بادی متفاوت است.
جناب دکتر هم به تفاوت گردوغبار با فرسایش بادی اشاره کردند. فرمودند که در فرسایش بادی ذرات درشت‌تر بهم برخورد کرده و در سطح زمین حرکت می‌کنند و اگر بخواهند ارتفاع بگیرند، نهایتا 1 یا 2 متر از سطح زمین بالا‌تر می‌روند. در گردوغبار ذرات ریز بهم برخورد می‌کنند و تا ارتفاعاتی بیشتر از ذرات درشت می‌روند و باعث به‌وجودآمدن گردوغبار می‌شوند.
**آیا درک درستی از بیابان‌زدایی وجود دارد؟
جناب دکتر در این باره توضیح دادند که منطقه‌‌ای که پوشش گیاهی ندارد را رهایش کنیم و برای ایجاد تغییرات درآن سریع دست به کار نشویم؛ زیرا بسیاری از گیاهان خودرو هستند و در این مناطق با گذشت زمان رشد خواهند کرد.
نتیجه‌گیری
۱_ درک شاخصه‌های بیابان‌زایی نیازمند درک صحیح از مؤلفه‌های محیطی و اقلیمی است.
۲_ درک روش‌های مقابله با بیابان‌زایی نیازمند درک مفاهیم بوم‌شناختی و بررسی روابط بین این مؤلفه‌ها می‌باشد.
۳_ رخداد گردوغبار و پدیده فرسایش بادی، روش‌ها، اندازه‌گیری‌ها، سنجه‌ها و اثرات متفاوتی دارند.
گفتوگو با جناب دکتر حمیدرضا ناصری؛ عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان
محوریت گفتوگوی جناب دکتر، مسئله‌ی گردوغبار که امروزه به چالش جدیدی در خاورمیانه تبدیل شده، بود.
منبع گرد و‌غبار:
وی معتقد بود منبع گردوغبار به دو دسته‌ی طبیعی و انسانی تقسیم می‌شود. منابع طبیعی ناشی از فرسایش طبیعی و هوازدگی سنگ‌ها است. منابع انسانی هم ناشی از تخریب سرزمین، اراضی رها شده، ساخت‌و‌ساز‌ها و جاده‌های خاکی است.
تأثیر گردوغبار بر گیاهان:
ایشان معتقد بودند که گردوغبار می‌تواند بر فرآیند فتوسنتز، تنفس و تعریق گیاهان اثر بگذارد و باعث نشر برخی بخارات مسموم به فضا‌ی اطراف گیاهان شود و به آن‌ها آسیب برساند.
موضوع گردوغبار با طوفان شن متفاوت است.
در طوفان‌های گردوغبار ذرات ریز‌تر از دانه‌های شن و ماسه در اثر جریان باد جابه‌جا می‌شوند. در طول فصل گرم هوا در اثر گرم‌شدن می‌تواند تا ارتفاعات بالا صعود کند و ذرات گردوغبار را تا هزاران متر بالا برده و با این مکانیزم تا کیلو‌متر‌ها دور می‌کند.
به عنوان نتیجه، وی بیان کرد که در سطوح گسترده بر خلاف گردوغبار جاده‌ای که محدود می‌باشد بروز گردوغبار می‌تواند بر راندمان محصولات کشاورزی و مراتع تأثیر‌گذار باشد و از این رو بررسی این پدیده در ارتباط با تولیدات مراتع و کشاورزی می‌تواند به مهار آثار منفی این پدیده نو‌ظهور در کشور و منطقه کمک نماید.
گفتوگو با سرکار خانم دکتر فاطمه تابنده؛ عضو هیأت علمی و مدیر تجاری سازی و ارتباط با صنعت پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری
موضوع گفتوگوی دکتر تابنده، بیشتر در زمینه‌ی انواع تثبیت‌کننده‌های خاک (مالچ) برای مهار گردوغبار بود.
ایشان در این وبینار به عوامل اصلی ایجاد گردوغبار اشاره کردند که این عوامل عبارتند از: ۱_ فرسایش خاک توسط آب و باد. ۲_ از بین رفتن پوشش گیاهی. ۳_ خشک‌شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و سایر منابع آبی
راه‌های جلوگیری از فرسایش بادی
۱_ افزایش پایداری خاک با استفاده از ابزار اصلی و مالچ
۲_ کاهش سرعت باد با استفاده از ابزاری مثل باد‌شکن
پارامتر‌های مؤثر بر انتخاب خاک‌پوش (مالچ)
ایشان معتقد بودند که با انتخاب مالچ مناسب، می‌توان فرسایش بادی را کاهش داد؛ بنابر‌این پارامتر‌هایی از جمله: دانه‌بندی خاک، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک، شرایط اقلیمی، پوشش گیاهی زیاد، اثرات زیست‌محیطی خاک‌پوش و … را به‌عنوان پارامتر‌های خاک‌پوش مناسب انتخاب کردند.
نتیجه‌گیری:
دکتر تابنده بیان کردند که می‌توان با بالا‌بردن سطح آگاهی مردم و شناخت روش‌های مختلف جهت پیشگیری از فرسایش بادی، ایران را کشوری با گردوغبار کمتر تبدیل کرد.
تهیه شده در آکادمی کارآفرینی ایران توسط: آرزو جعفری نیک، زهرا پرهیزگار
