فهرست مطالب
انواع واکسن‌ها
- واکسن‌های زنده‌ی ضعیف شده: این نوع واکسن‌ها از میکروب ضعیفشده ساخته شده‌اند که منجر به ایجاد بیماری خفیف می‌شوند. به علت شباهت بیماری ایجاد شده به عفونت طبیعی تنها با یک یا دو دز ایمنی مادام‌العمر ایجاد می‌کنند. مثل: آبله، آبله مرغان، سرخک، اوریون، سرخجه، تب زرد
- واکسن‌های غیرفعال: این نوع واکسن‌ها به اندازه‌ی واکسن‌های زنده‌ی ضعیفشده در بدن ایمنی ایجاد نمی‌کنند و به دوز booster احتیاج دارند. مثل: واکسن‌های هپاتیت، آنفولانزا، فلج اطفال و هاری
- واکسن‌های mRNA: این واکسن‌ها با تولید پروتئین منجر به تحریک سیستم‌ایمنی می‌شوند. به علت اینکه این‌ها از ویروس زنده ساخته‌نشده‌اند در مقایسه با سایر واکسن‌ها ریسک ایجاد بیماری در افراد واکسینه شده بسیار کم‌تری دارند. مثال: واکسن کرونا
- واکسن توکسوئید: در این واکسن‌ها از سم( محصول مضر ) تولید شده توسط میکروب استفاده می‌شود. این نوع واکسن‌ها قسمت‌های بیماری‌زای میکروب را مورد هدف قرار می‌دهند نه کل میکروب را. مثل: دیفتری و کزاز واکسن زیر واحد، کنژوگه، نوترکیب: در این نوع از واکسن‌ها از قسمت‌های خاص میکروب مانند پروتئین، قند یا کپسید آن استفاده می‌شود. مثل: سیاه‌سرفه، HPV، زونا، پنوموکوکی
- واکسن وکتور ویروسی: در این نوع از واکسن‌ها از ویروس‌های متفاوتی مانند انفولانزا یا آدنوویروس‌ها به عنوان وکتور استفاده می‌کنند. مثل: واکسن کرونا
واکسن‌های mRNA
RNAپیام‌بر یا messenger RNA (mRNA)، نوعی RNA تک رشته‌ای است که در سنتز پروتئین دخالت دارد. نقش mRNA انتقال اطلاعات از DNA هسته به سیتوپلاسم سلول‌ها است. در واکسن‌های mRNA با استفاده از mRNA که مربوط به قطعه‌ی کوچکی از پروتئین غشای خارجی ویروس است، سلول‌های بدن را وادار به تولید پروتئین ویروس می‌کنند. در نتیجه سیستم‌ایمنی بدن پروتئین خارجی را شناسایی کرده و آنتی‌بادی‌ها را می‌سازد. آنتی‌بادی‌ها با شناسایی ویروس‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا، به آن‌ها می‌چسبند و آن‌ها را به‌عنوان پاتوژن علامت‌گذاری می‌کنند. پس از تولید آنتی‌بادی، آن‌ها در بدن باقی می‌مانند. اگر فرد واکسینه شده در معرض ویروس قرار بگیرد، این پروتئین‌های اختصاصی عوامل بیماری‌زا را به سرعت تشخیص داده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کنند. لازم به ذکر است، افرادی که از این نوع واکسن‌ها استفاده می‌کنند با تزریق واکسن در معرض ویروس قرار نمی‌گیرند و از این طریق بیمار نخواهند شد.
انواع واکسن‌های mRNA کرونا
- فایزر Pfizer-BioNTech
- مدرنا Moderna
ساختار ویروس کرونا
ماده ژنتیکی درون هسته‌ی این ویروس از جنس RNA تک‌رشته‌ای است.RNA تک‌رشته‌ای به عنوان یک پیام مولکولی عمل می‌کند که تولید پروتئین‌های مورد نیاز برای سایر عناصر ویروس را امکان پذیر می‌کند. به RNA نوکلئوپروتئین‌ها متصل هستند که ساختار ویروس را قادر به تکثیر می‌کنند. پوشش بیرونی ویروس از لایه‌های لیپیدی و یک سد مومی شکل از جنس چربی می‌باشد. این لایه‌ی بیرونی علاوه‌بر محافظت از ماده‌ی ژنتیکی ویروس ،در به دام انداختن پروتئین‌های مورد نیاز ویروس برای آلوده‌کردن نیز کمک می‌کند. برجستگی‌هایی که در سطح خارجی ویروس مشاهده می‌شوند، پروتئین‌های spike هستند. این پروتئین‌ها در زیر میکروسکوپ ظاهری تاج‌دار به ویروس می‌دهند و به این علت نام corona بر روی آن گذاشته‌شده است. پروتئین‌های spike مانند قلاب عمل‌کرده و امکان اتصال ویروس به سلول‌های میزبان را ایجاد می‌کند.واکسن‌های mRNA و تاثیر آن‌ها بر روی ویروس کرونا
در این واکسن‌ها از mRNAهای ساخته‌شده در آزمایشگاه استفاده می‌شود که با ساخت پروتئین سیستم‌ایمنی بدن را تحریک می‌کنند. پس از تزریق واکسن، mRNA وارد سلول ماهیچه‌ای می‌شود و به سلول دستور ساخت پروتئین spike را می‌دهد. در مرحله بعدی سیستم‌ایمنی پروتئین را به عنوان عامل بیگانه شناسایی کرده و آنتی‌بادی‌ها را علیه آن‌ها تولید می‌کند. این نوع از واکسن‌ها به هیچ‌وجه بر روی ژن‌ها اثر نمی‌گذارند؛ زیرا mRNA این واکسن‌ها به درون هسته، محل DNA، وارد نمی‌شود.مزایا و معایب
مزایا: ایجاد ایمنی خوب و قابل قبول، ساخت نسبتا ساده معایب: ایجاد اثرات ناخواسته (پاسخ ایمنی ناخواسته)، مطمئن نبودن از اثر آن، زیرا RNA آزاد به سرعت در بدن تجزیه می‌شود.
نتیجه گیری
واکسن‌ها با روش‌های مختلفی تولید می‌شوند که هرکدام از آن‌ها معایب و مزایای خاص خودشان را دارند. در حال حاضر تنها واکسن mRNA تایید شده توسط FDA (سازمان غذا و دارو آمریکا) واکسن mRNA مربوط به بیماری کووید19 است. لازم به ذکر است که استفاده فراگیر از هر واکسنی مستلزم طی مراحلی است که استانداردهای آن توسط سازمان بهداشت جهانی تایید می‌شود. نویسنده: صبا ریاحی ویراستار: رضا ولی‌پور پرچنکی منابع:- https://www.hhs.gov/immunization/basics/types/index.html
- https://medlineplus.gov/genetics/understanding/therapy/mrnavaccines/
- https://www.scripps.edu/covid-19/science-simplified/parts-of-a-coronavirus/
- https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/different-vaccines/mrna.html
- https://www.healthcareitnews.com/news/emea/four-types-covid-19-vaccine-snapshot
