هپاتیت، بیماری التهابی بافت کبد، یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های جوامع پیشرفته‌ی امروزی است. این بیماری به طور معمول به وسیله‌ی یک عامل ویروسی ایجاد می‌شود؛ با این وجود، عوامل دیگری نظیر مصرف الکل، استفاده از برخی داروهای خاص، اختلالات سیستم ایمنی و غیره نیز می‌توانند منجر به ایجاد التهاب کبدی یا همان هپاتیت شوند. نقص در عملکرد سیستم ایمنی، ممکن است با تولید آنتی‌بادی علیه سلول‌های کبدی، باعث آسیب به بافت کبد و درنتیجه ایجاد هپاتیت خود ایمن شود. از طرف دیگر، انواع شایع‌تر هپاتیت که دارای عامل ویروسی هستند، در 5 گروه طبقه‌بندی می‌شوند که شامل هپاتیت نوع A، B، C، D و E هستند. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع هپاتیت با عامل ویروسی ‌بپردازیم.

هپاتیت A

عفونت و راه‌های انتقال آن

هپاتیت نوع A، یک عفونت کبدی بسیار مسری بوده که توسط ویروس HAV ایجاد می‌شود. این ویروس در خون و مدفوع افراد آلوده به ویروس وجود دارد. عفونت ایجاد شده توسط ویروس هپاتیت A، با شدت‌های متفاوتی بروز می‌کند؛ این ویروس ممکن است التهاباتی خفیف که تنها چند هفته باقی می‌مانند ایجاد کند و یا باعث بروز سطح شدیدتری از بیماری شود که بیمار را برای ماه‌ها درگیر کند. البته باید اشاره کرد که در موارد نادر و در اشخاص دارای سیتم ایمنی ضعیف، امکان پیشرفت عفونت و از کار افتادن کبد وجود دارد که در نهایت به مرگ بیمار منجر می‌شود. هپاتیت نوع A، اغلب در مکان‌های با سطح بهداشت پایین شیوع دارد و از طریق مصرف آب و غذای آلوده، روابط جنسی و نیز راه مدفوعی- دهانی قابل انتقال می‌باشد.

ساختار و ویرولوژی ویروس HAV

این ویروس که دارای ژنوم RNA با قطبیت مثبت بوده و 7478 باز دارد، باعث التهاب کبد شده و از عملکرد صحیح کبد جلوگیری می‌کند. ویروس HAV یک پیکورناویروس هپاتوتروپیک ‌بوده و ساختاری فاقد پوشش دارد. کپسید این ویروس از 4 نوع پروتئین (VP1,VP2,VP3,VP4) و نیز 7 پلی‌پپتید غیر ساختاری (2A,2B,2C,3A,3B,3C,3D) تشکیل شده است. در شکل زیر می‌توانید توپوگرافی پروتئین‌های ساختاری ویروسHAV را مشاهده کنید.

علائم هپاتیت A

علائم هپاتیت A به شرح ذیل می‌باشند:

خستگی
حالت تهوع
درد شکمی
زردی و یرقان

این علائم ممکن است تا حدود 2 ماه باقی بمانند. هپاتیت A معمولا در اغلب افراد به صورت یک بیماری کوتاه مدت بروز می‌کند. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که در صورت مشاهده‌ی چنین علائمی، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری و درمان هپاتیت نوع A

مهم‌ترین راه برای تشخیص و شروع درمان هپاتیتA، نظارت دقیق بر عملکرد کبد است. اگر شخص مبتلا به این ویروس، به موقع متوجه داشتن علائم بیماری شود، متوقف کردن عفونت به راحتی با گرفتن واکسن هپاتیت A یا ایمونوگلوبولین هپاتیت A امکان‌پذیر خواهد بود. با این حال، ویروس هپاتیت A به راحتی با دریافت واکسن و نیز رعایت نکات بهداشتی قابل پیشگیری است.

هپاتیت B

عفونت و راه‌های انتقال آن

آسیب کبدی ایجاد شده توسط این ویروس، شامل هپاتیت مزمن، حاد، سیروز کبدی و نیز کارسینومای سلول‌های کبدی می‌باشد. شکل حاد این بیماری ممکن است دارای علائم و یا بدون علائم، اشخاص را درگیر کند. ویروس HBV از راه‌های مختلفی انتشار پیدا کرده و می‌تواند افراد را درگیر کند؛ خون، ترشحات تناسلی حاوی اسپرم، سرنگ و نیدل‌های آلوده، تماس جنسی از جمله راه‌های انتقال این ویروس بین افراد می‌باشد. در حین بارداری و زایمان نیز، امکان انتقال این ویروس از مادر به جنین وجود دارد.

ساختار و ویرواوژی ویروس HBV

این ویروس حاوی ژنوم DNA دو رشته‌ای بوده و ساختاری کروی شکل، دارای پوشش لیپیدی دو لایه می‌باشد که نوکلئوکپسید را احاطه می‌کند. ویروس HBV از خانواده‌ی هپادناویریده بوده و اندازه‌ای در حدود 42 نانومتر دارد. تولید مثل HBV می‌تواند از طریق یک RNA حدواسط و یا از طریق ورود به ژنوم میزبان صورت پذیرد.

علائم هپاتیت B

فهرست مطالب

هپاتیت A
عفونت و راه‌های انتقال آن
ساختار و ویرولوژی ویروس HAV
علائم هپاتیت A
پیشگیری و درمان هپاتیت نوع A
هپاتیت B
عفونت و راه‌های انتقال آن
ساختار و ویرواوژی ویروس HBV
علائم هپاتیت B
پیشگیری و درمان هپاتیت نوع B
هپاتیت C
بیماری و راه‌های انتقال آن
ساختار و ویرولوژی ویروس HCV
علائم هپاتیت C
پیشگیری و درمان هپاتیت نوع C
هپاتیت D
بیماری و راه‌های انتقال
ساختار و ویرولوژی ویروس HDV
علائم هپاتیت D
پیشگیری و درمان هپاتیت نوع D
هپاتیت E
بیماری و راه‌های انتقال آن
ساختار و ویرولوژی ویروس HEV
علائم هپاتیت E
پیشگیری و درمان هپاتیت نوع E
فناوری های جدید حوزه درمان و تشخیص هپاتیت
اصلاح میکروبیوم روده در درمان هپاتیت B
منابع

به طور معمول، افرادی که به تازگی با ویروس تماس یافته و ویروس را دریافت کرده‌اند، علائم این بیماری را بروز نمی‌دهند؛ با این حال، علائم ابتلا به این ویروس در افرادی که نشانه‌های آلودگی را بروز می‌دهند، شامل موارد زیر است:

خستگی
کم اشتهایی
دردهای شکمی
تهوع
زردی

برای بیشتر افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند، طول دوره‌ی درگیری با HBV کوتاه مدت خواهد بود؛ با این وجود، طبق آن‌چه که پیش‌تر ذکر شد، احتمال بروز بیماری به صورت مزمن یا به عبارت بهتر بلند مدت شدن طول دوره‌ی بیماری و حتی پیشرفت و ایجاد سرطان کبد وجود دارد.

پیشگیری و درمان هپاتیت نوع B

سن، یکی از مهم‌ترین فاکتورها در ابتلا به ویروس HBV است و احتمال بروز عفونت به صورت مزمن، در افراد دارای سنین پایین‌تر، بیشتر است. با این حال، هپاتیت B در صورت مزمن بودن، اغلب با موفقیت درمان می‌شود. داروهایی که بیشترین استفاده را در درمان هپاتیت B مزمن دارند، شامل Entecavir، Telbivudine، Tenofovir disoproxil fumarate (Viread) و Tenofovir alafenamide (Vemlidy) هستند. همانند هپاتیت A، هپاتیت B نیز به راحتی با واکسن قابل پیشگیری می‌باشد.

همچنین ببینید: ویروس HIV چیست؟

هپاتیت C

بیماری و راه‌های انتقال آن

عفونت کبدی ایجاد شده توسط ویروس HCV، به صورت حاد و با تمایل زیادی برای مزمن شدن بروز می‌کند. این بیماری برای افرادی که به آن دچار می‌شوند، می‌تواند یک بیماری کوتاه مدت باشد و یا به صورت یک بیماری بلند مدت بروز کند؛ هپاتیت C در بیش از نیمی از افرادی که به آن دچار می‌شوند به شکل عفونتی مزمن و بلند مدت نمود پیدا می‌کند. در شکل مزمن این نوع از هپاتیت، روزانه چیزی در حدود 10 ذره‌ی ویروسی در فرد مبتلا تولید می‌شود. لازم به ذکر است که HCV مزمن قادر به پیشرفت بوده و می‌تواند منجر به سیروز کبدی، کارسینومای سلول‌های کبدی و سرطان شود.

درواقع ویروس هپاتیت C به سادگی بین افراد انتشار پیدا نمی‌کند و مهم‌ترین راه انتشار هپاتیتC از طریق تماس با خون فرد مبتلا می‌باشد؛ با این حال سرنگ، نیدل‌ و سایر ابزارهای مورد استفاده برای تزریق دارو نیز از دیگر راه‌های انتقال این ویروس در بین افراد می‌باشد.

ساختار و ویرولوژی ویروس HCV

ویروس HCV، یک RNA ویروس مهاجم به بافت کبدی از خانواده‌ی فلاوی‌ویریده است. این ویروس پوشش‌دار و کروی با اندازه‌ای بین 40-80 نانومتر، ژنومی حاوی 9600 باز دارد. پوشش HCV از جنس گلیکوپروتئین بوده که از هترودایمرهای E1 و E2 تشکیل شده‌است. سایر اجزای این ویروس شامل غشای لیپیدی، نوکلئوکپسید و ژنوم RNA تک رشته‌ای است.

علائم هپاتیت C

شکل مزمن هپاتیت C معمولا فاقد علامت است و فرد مبتلا، احساس بیماری و ناراحتی نمی‌کند؛ بروز علائم در افراد آلوده به HCV، نشان دهنده‌ی مرحله‌ی حاد بیماری و عفونت پیشرفته‌ی کبدی است.

پیشگیری و درمان هپاتیت نوع C

در حال حاضر، واکسنی علیه ویروس هپاتیت C وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از ابتلا به این ویروس، خودداری از رفتارهایی است که باعث انتشار ویروس می‌شوند؛ همچنین انجام دوره‌ای تست‌های تشخیصی هپاتیت C به منظور تشخیص به موقع بیماری، در متوقف کردن و جلوگیری از پیشرفت عفونت بسیار موثرند. هپاتیت C معمولاً با داروهای ضد ویروسی و مواردی مانند اینترفرون آلفا و Ribavirin درمان می‌شود. در سال‌های اخیر، داروهای جدیدی مانند Sofosbuvir، Ledipasvir و Daclatasvir نیز برای درمان هپاتیت C مورد استفاده قرار می‌گیرند. با درمان‌های موجود، اغلب افراد مبتلا به HCV، بین 8 تا 12 هفته درمان می‌شوند.

هپاتیت D

بیماری و راه‌های انتقال

هپاتیت D که تحت عنوان هپاتیت دلتا نیز شناخته می‌شود، عارضه‌ی کبدی دیگری است که تنها در افراد دارای سابقه‌ی آلودگی به ویروس HBV بروز می‌کند. درواقع حضور هر دو ویروس HBV و HDV برای ایجاد هپاتیت D ضروری است. این شرایط ممکن است به دو صورت بروز کند:

هر دو ویروس HBV و HDV همزمان فرد را آلوده کنند که تحت عنوان (coinfection) شناخته می‌شود.
شخص قبلا با ویروس HBV تماس داشته و ویروس مذکور به بدن شخص وارد شده باشد؛ سپس آلودگی ثانویه با ویروس HDV رخ دهد که تحت عنوان (superinfection) نامیده می‌شود.

انتقال این ویروس در بین افراد، از طریق ورود خون و یا سایر مایعات بدن از شخص آلوده به شخص سالم اتفاق می‌افتد. هپاتیت D می‌تواند به صورت یک عارضه‌ی حاد کوتاه مدت و یا یک بیماری مزمن بلند مدت بروز کرده و افراد را درگیر کند؛ در این بیماری ممکن است آسیب‌های کبدی ایجاد شده، به صورت مادام‌العمر باقی مانده و یا حتی منجر به مرگ فرد مبتلا به ویروس شوند.

همچنین ببینید: آزمایشات سرولوژی

ساختار و ویرولوژی ویروس HDV

ویروس هپاتیتD یک ویروس ناقص است که به تنهایی قادر به عمل نیست و برای تکثیر و تولید ویریون‌های جدید نیاز به کمک ویروس هپاتیت B دارد. ژنوم این ویروس، یک مولکول RNA حلقوی و تک رشته‌ای سنس منفی است. این ویروس کروی بوده و اندازه‌ای حدود 36 نانومتر دارد. نکته‌ی قابل توجهی که در مورد این ویروس وجود دارد، آنتی‌ژن‌های دلتای این ویروس است که با پوششی مشتق شده از پروتئین‌های سطحی HBV احاطه شده‌است.

علائم هپاتیت D

در این نوع از هپاتیت، علائم شدید بوده و بیماری می‌تواند منجر به آسیب‌های دائمی کبد و همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد، مرگ فرد مبتلا را به دنبال داشته باشد. علائم آلودگی به هپاتیت D، مشابه علائم ابتلا به هپاتیت B می باشند و شامل، زردی چشم و پوست، دردهای شکمی، تهوع، خستگی، کم اشتهایی، درد مفاصل و ادرار تیره رنگ می‌باشند.

پیشگیری و درمان هپاتیت نوع D

در حال حاضر، واکسنی علیه این ویروس وجود ندارد؛ با این حال، جلوگیری از ابتلا به هپاتیت نوع B با استفاده از واکسن موجود علیه HBV، می‌تواند از ابتلا به هپاتیت D جلوگیری کند. درمان هپاتیت D نیز معمولاً شامل درمان همزمان با هپاتیت B می‌شود. داروهایی مانند اینترفرون آلفا نیز برای درمان هپاتیت D مورد استفاده قرار می‌گیرند.

هپاتیت E

بیماری و راه‌های انتقال آن

ویروس HEV یک پاتوژن مشترک بین انسان و دام است که از راه مدفوعی- دهانی، از انسان به انسان انتقال می‌یابد. این ویروس به طور معمول در مدفوع فرد آلوده وجود داشته و از این طریق دفع می‌شود؛ در صورتی که این ویروس، حتی در مقادیر میکروسکوپی، توسط فرد سالم بلعیده شود، انتشار پیدا کرده و به میزبان وارد می‌شود. یکی از شایع‌ترین راه‌های انتشار این ویروس، به ویژه در کشورهای درحال توسعه، مصرف آب آلوده با مدفوع می‌باشد. همچنین مصرف گوشت خام یا نیمه پخته شده‌ی خوک و صدف نیز از دیگر راه‌های انتقال این ویروس در بین افراد می‌باشد.

ساختار و ویرولوژی ویروس HEV

این ویروس از خانواده‌ی هپی‌ویریده بوده و میزبان‌های مختلفی را آلوده می‌کند. ویروس HEV دارای ژنومی متشکل از یک مولکول RNA تک رشته‌ای سنس مثبت است که طول آن چیزی در حدود 7200 باز می‌باشد. ویریون ویروس مذکور در دو حالت دارای پوشش و فاقد پوشش وجود دارد:

ویریون فاقد پوشش یا neHEV ویروس، حالت کروی داشته و از طریق مدفوع دفع می‌شوند.
ویریون دارای پوشش یا quasi-enveloped دارای پوشش لیپیدی بوده و ویریون موجود در خون در گردش است.

علائم هپاتیت E

علائمی که در این نوع از هپاتیت بروز می‌کند، مشابه آلودگی به انواع دیگر هپاتی است و شامل موارد زیر می‌باشد:

تب
خستگی
از دست دادن اشتها
تهوع
استفراغ
دردهای شکمی
زردی
ادرار تیره رنگ
مدفوع به رنگ روشن
درد مفاصل

پیشگیری و درمان هپاتیت نوع E

هپاتیت E، معمولا نیاز به درمان ندارد و به طور خود به خود بهبود یافته و درمان ضد ویروسی ویژه‌ای برای آن وجود ندارد. با این حال، در مواردی که بیماری به صورت حاد بروز می‌کند، داروهایی از جمله Ribavirin می‌توانند موثر واقع شوند. با عایت بهداشت، خودداری از مصرف گوشت خام (به ویژه گوشت خوک) و نوشیدن آب تصفیه شده، می‌توان به سادگی از ابتلا به این ویروس پیشگیری کرد.

فناوری های جدید حوزه درمان و تشخیص هپاتیت

فناوری های جدیدی که برای درمان هپاتیت A، B و C در حال توسعه هستند شامل درمان با داروهای جدید و یا به کارگیری ترکیبی از داروها، استفاده از تکنولوژی CRISPR، سیستم های تشخیص سریع و واکسن های جدید می‌باشند. این فناوری ها می‌توانند در بهبود روند درمان بیماران و پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت مؤثر باشند.

همچنین ببینید: CRISPR و یافته های جدید محققان درباره ی این تکنیک

اصلاح میکروبیوم روده در درمان هپاتیت B

از دیگر روش‌های نوین به کار گرفته شده در بررسی و درمان ویروس هپاتیت، می‌توان به اصلاح میکروبیوم روده در درمان بیماران مبتلا به هپاتیت B اشاره کرد. مطالعات جدیدی که در حوزه‌ی درمان هپاتیت صورت گرفته، نشان دهنده‌ی رابطه بین میکروبیوم روده و بیماری های کبدی مرتبط با عفونت ویروسی هپاتیت B هستند. نمونه‌های مدفوع گرفته شده از بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی مرتبط با HBV و افراد سالم و تحلیل میکروبیوم آن‌ها با استفاده از تکنیک 16sRNA نشان داده که تغییرات چشم‌گیری در میکروبیوم روده بیماران آلوده به HBV در مقایسه با افراد سالم دیده می‌شود؛ به عنوان مثال، جمعیت اکتینوباکتریا، فیرمی‌کوت‌ها و پروتئوباکتریا در ترکیب میکروبیوم دستگاه گوارش در بیماران مبتلا به هپاتیت افزایش پیدا می‌کند و در عوض، جمعیت باکتریوئیدها کاهش چشمگیری دارد.

با توجه به اینکه میکروبیوم دستگاه گوارش، قادر است به عنوان یک سازنده‌ی دارویی طبیعی عمل کند، می‌توان انتظار داشت که اصلاح جمعیت این باکتری‌ها در روده، به کاهش التهابات کبدی ناشی از تهاجم ویروس کمک کند؛ این امر، موجب شده تا محققان اصلاح میکروبیوم دستگاه گوارشی را به عنوان روشی موثر در درمان این بیماری به کار گیرند. اصلاح این جمعیت میکروبی که با کاربرد پروبیوتیک‌ها و پریبیوتیک‌ها انجام می‌شود، در کنار داروهای ضد ویروسی، می‌تواند آسیب‌ها و التهابات کبدی ایجاد شده را به طور موثر کاهش داده و روند درمان را سرعت بخشد.

همچنین ببینید: وبینار پروبیوتیک، از آزمایشگاه تا صنعت

نویسندگان:

ستاره سنگری

سارا قجریان