فهرست مطالب
تاب‌آوری در بحران
مفهوم تاب‌آوری در بحران امروزه به طور گسترده در علوم طبیعی، انسانی و اجتماعی و همچنین در طیف وسیعی از گفتمان‌های تجاری، اجتماعی و سیاسی استفاده می‌شود. در عصر حاضر که خطراتی مانند همه‌گیری، بحران‌های مالی و افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی رخ می‌دهد، انعطاف‌پذیری بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
تاب‌آوری در بحران چیست؟
در ابتدا لازم است بدانید که «تاب‌آوری» بسته به نوع کاربرد، معانی متفاوتی دارد؛ اما منظور ما از تاب‌آوری در شرایط بحرانی، طبق تعاریفی است که در ادامه گفته می‌شود. طبق تعریف انجمن روانشناسی آمریکا (APA:American Psychological Association) تاب‌آوری به فرآیند و نتیجه سازگاری موفقیت‌آمیز با تجربیات دشوار یا چالش‌برانگیز زندگی اشاره دارد که شامل انعطاف‌پذیری ذهنی، عاطفی، رفتاری و توانایی سازگاری با خواسته‌های درونی و بیرونی است. تئوری تاب‌آوری در بحران اشاره می‌کند که چگونه افراد تحت تأثیر چیزهای چالش برانگیز مانند ناملایمات، تغییر، از دست دادن و ریسک قرار می‌گیرند و با آن‌ها سازگار می‌شوند.
تاب‌آوری در شرایط بحرانی یک مهارت است. اگرچه همه ما سطوح مختلفی از استعداد را برای آن داریم، اما هیچکس انعطاف‌پذیر به دنیا نمی‌آید. در عوض، این چیزی است که در طول زمان و تجربه به دست می‌آوریم. بنابراین، جامعه بین‌الملل در مواجهه با دشواری زندگی در زمان‌های بحران زا، تصمیم گرفته است تا به تاب‌آوری نگاه کند و آن را به عنوان ابزاری ضروری برای بقای ما انتخاب کند.
مهم است که توجه داشته باشید که انعطاف‌پذیر بودن مستلزم مجموعه مهارت‌هایی است که بتوانید روی آن کار کنید و در طول زمان رشد کنید که به رفتارها و مهارت‌های شخصی (مانند عزت نفس و مهارت‌های ارتباطی)، و همچنین چیزهای بیرونی (مانند حمایت اجتماعی و منابع در دسترس شما) بستگی دارد. انعطاف‌پذیری، سازگاری و پشتکار می‌تواند به افراد کمک کند تا با تغییر افکار و رفتارهای خاص، از انعطاف‌پذیری خود بهره ببرند. تحقیقات نشان می‌دهد که وقتی دانش‌آموزان بر این باورند که هم توانایی‌های فکری و هم ویژگی‌های اجتماعی قابل توسعه و بهبود هستند، انعطاف‌پذیری خود را افزایش می‌دهند و عملکرد بهتری نشان می‌دهند.
تحقیقات در مورد اهمیت تاب‌آوری در بحران
افرادی که تاب‌آور نیستند، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند و یا درمانده می‌شوند و به استراتژی‌های مقابله‌ای ناسالم (مانند اجتناب کردن و گوشه‌گیری) تکیه می‌کنند.
مطالعه‌ای که در ماه مه 2022 در مجله بین‌المللی تحقیقات محیطی و سلامت عمومی منتشر شد، نشان داد که افراد دارای تاب‌آوری در شرایط بحرانی، توانایی‌های مقابله‌ای و هوش هیجانی به احتمال بیشتری نسبت به افرادی که تاب‌آوری پایین‌تری دارند، از رفاه کلی بهتری برخوردار هستند و از زندگی رضایت بیشتری دارند.
مطالعه‌ای در فوریه 2022 با موضوع روانشناسی، بهداشت و پزشکی که 1032 دانشجوی کالج را مورد بررسی قرار داد، نشان داد که انعطاف‌پذیری عاطفی با کاهش استرس و به طور کلی رضایت از زندگی مثبت‌تر در مراحل اولیه همه‌گیری COVID-19 مرتبط است.
یک مطالعه نشان داد که افرادی که اقدام به خودکشی کرده بودند نسبت به افرادی که هرگز اقدام به خودکشی نکرده بودند، به طور قابل توجهی نمرات مقیاس تاب‌آوری در بحران پایین‌تری داشتند.
افراد تاب‌آور استرس، شکست‌ها و احساسات دشوار را تجربه می‌کنند، اما انعطاف‌پذیری آن‌ها را قادر می‌سازد تا شرایط را بپذیرند و با آن سازگار شوند و به جلو بروند.
بهبود و ارتقای تاب‌آوری در شرایط بحرانی
توسعه تاب‌آوری هم پیچیده و هم شخصی است و شامل ترکیبی از قدرت‌های درونی و منابع بیرونی است و یک فرمول جهانی برای انعطاف‌پذیرتر شدن وجود ندارد و بهبود آن نیازمند زمان است. برای بهبود تاب‌آوری در بحران، می‌توانید از موارد زیر کمک بگیرید:
1- خودآگاهی
خودآگاهی داشتن درک روشنی از شخصیت شماست، آگاهی از نقاط قوت، ضعف، افکار، باورها، انگیزه‌ها و احساسات. خودآگاهی به شما این امکان را می‌دهد که دیگران و نگرش و واکنش‌هایتان به آن‌ها را درک کنید.
2- عزت نفس
داشتن احساس مثبت از خود و اعتماد به نقاط قوت می‌تواند از احساس درماندگی در برابر ناملایمات جلوگیری کند. مطالعه‌ای که در نوامبر 2020 در Frontiers in Psychology منتشر شد نشان داد که عزت نفس و تاب‌آوری در بحران ارتباط نزدیکی با هم دارند.
3- خود مراقبتی
خود مراقبتی برای هر فرد منحصر به فرد است و می‌توان آن را به طرق مختلف درک کرد. در ساده‌ترین شکل خود، این اصطلاح به توانایی ما به عنوان انسان برای عملکرد مؤثر در جهان و در عین حال مواجهه با چالش‌های متعدد زندگی روزمره با احساس انرژی، سرزندگی و اعتماد به نفس اشاره دارد.
4- مهارت‌های ارتباطی و روابط مثبت
توانایی برقراری ارتباط موثر به افراد کمک می‌کند تا به دنبال حمایت، ساماندهی منابع و اقدام باشند. تحقیقات نشان می‌دهد کسانی که قادر به تعامل با دیگران، ابراز همدلی و القای اعتماد در دیگران هستند، انعطاف‌پذیرتر هستند. ارتباط داشتن با افرادی که از ما حمایت و مراقبت می‌کنند (و ما نیز از آن‌ها مراقبت می‌کنیم). با ایجاد روابط مثبت با دیگران، ما شادتر و رضایتمندتر خواهیم بود. روابط مثبت و حمایتی به ما کمک می‌کند تا احساس سلامتی، شادی و رضایت بیشتری از زندگی خود داشته باشیم.
5- مهارت‌های مقابله‌ای
مهارت‌های مقابله‌ای و حل مسئله به توانمندسازی فردی کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از مهارت‌های مقابله‌ای مثبت (مانند خوش‌بینی) می‌تواند به تقویت انعطاف‌پذیری بیشتر از مهارت‌های مقابله‌ای غیرمولد کمک کند.
6- ذهن‌آگاهی
ذهن‌آگاهی به شرایط حضور و درگیر شدن با آنچه در حال حاضر رخ می‌دهد، بدون دادن فضایی به حواس پرتی یا قضاوت اشاره دارد. وقتی از احساسات و افکار خود آگاه باشید، اما درگیر آن‌ها نشوید، می‌توانید از مزایای سلامت جسمی، روحی و روانی بهره‌مند شوید. علاوه بر این، در کمک به افراد برای مدیریت استرس نقش دارد.
7- هدف
منظور از هدف، این است که بدانیم به چیزی بزرگتر از خودمان تعلق داریم و در خدمت آن هستیم. هدف ما به شکل‌گیری طرز فکر و نگرش ما نسبت به دیگران و رویدادهایی که تجربه می‌کنیم کمک می‌کند.
8- تغذیه سالم و ورزش
اطمینان حاصل کنید که مایعات و غذای سالم مصرف کنید. کافئین و شکر را به حداقل برسانید. اگر می‌خواهید میان وعده میل کنید، به جای آ‌بنبات و چیپس، میوه و آجیل بخورید. از الکل خودداری کنید. زمانی را به ورزش اختصاص دهید حتی اگر فقط ده دقیقه پیاده روی داشته باشید.
9- نگرش مثبت
در هر کاری که انجام می‌دهید به دنبال نکات مثبت باشید و هر روز به همکاران خود یادآوری کنید که چه اتفاقات خوبی افتاده است. تمرکز بر موارد منفی در یک بحران آسان است، بنابراین عمداً تمرکز خود را به چیزهای مثبت‌تر تغییر دهید.
3 ویژگی بسیار مهم در افراد تاب‌آور
1- می‌دانند که اتفاقات ناگوار، جز جدایی‌ناپذیری از زندگی هستند و به جای پرسش «چرا این اتفاق برای من افتاده است؟»، می‌پرسند «چرا این اتفاق نباید برای من می‌افتاد؟»؛ به این معنا که می‌توانند به درستی با رخدادها مواجه شده و آن‌ها را بپذیرند.
2- تمرکز بر مسائل و نکات مثبت و مسائلی که توانایی تغییر آن‌ها را دارند و پذیرش مواردی که قدرت تغییر آن‌ها را ندارند.
3- بررسی پیوسته فعالیت‌هایشان و تاثیری که بر آن‌ها می‌گذارد؛ با این بررسی، کارهای آسیب‌رسان را کم و موارد مفید را افزایش می‌دهند.
انواع تاب‌آوری در شرایط بحرانی: روانی، عاطفی، فیزیکی و اجتماعی
تاب‌آوری روانی چیست؟
محققان، تاب‌آوری روانشناختی را به عنوان توانایی مقابله ذهنی یا سازگاری با عدم اطمینان، چالش‌ها و ناملایمات تعریف می‌کنند. گاهی اوقات از آن به عنوان «استقامت ذهنی (mental fortitude)» یاد می‌شود.
افرادی که انعطاف‌پذیری روانشناختی از خود نشان می‌دهند، استراتژی‌ها و مهارت‌های مقابله‌ای را توسعه می‌دهند که آن‌ها را قادر می‌سازد در طول یک بحران آرام و متمرکز بمانند و بدون پیامدهای منفی طولانی‌مدت، از جمله پریشانی و اضطراب، به پیش بروند.
تاب‌آوری عاطفی چیست؟
نحوه برخورد عاطفی افراد با استرس و ناملایمات از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد ذاتاً کم و بیش به تغییر حساس هستند. یک موقعیت می‌تواند باعث ایجاد سیل احساسات در برخی افراد شود و در برخی دیگر نه.
افرادی که از نظر عاطفی انعطاف‌پذیر هستند، درک می‌کنند که چه احساسی دارند و چرا، آن‌ها به راحتی در هنگام مواجهه با بحران از خوش‌بینی واقع بینانه بهره می‌برند و از منابع درونی و بیرونی برای عبور از بحران استفاده می‌کنند. آن‌ها می‌توانند استرس‌های بیرونی و احساسات خود را به شیوه‌ای سالم و مثبت مدیریت کنند.
تاب‌آوری فیزیکی چیست؟
انعطاف‌پذیری فیزیکی به توانایی بدن برای سازگاری با چالش‌ها، حفظ استقامت، قدرت، بازیابی سریع و کارآمد اشاره دارد. درواقع توانایی فرد برای عملکرد و بهبودی در هنگام مواجهه با بیماری، تصادف یا سایر نیازهای فیزیکی است.
تحقیقات نشان می‌دهد که انعطاف‌پذیری فیزیکی نقش مهمی در پیری سالم ایفا می‌کند، زیرا افراد با مسائل پزشکی و استرس‌های فیزیکی مواجه می‌شوند. انتخاب سبک زندگی سالم، ارتباط با دوستان و همسایگان، تنفس عمیق، زمان مناسب برای استراحت و ریکاوری و انجام فعالیت‌های لذت‌بخش، همگی در انعطاف‌پذیری فیزیکی نقش دارند.
تاب‌آوری اجتماعی چیست؟
تاب‌آوری اجتماعی به توانایی گروه‌هایی از مردم برای واکنش به موقعیت‌های نامطلوب مانند بلایای طبیعی، اعمال خشونت‌آمیز، مشکلات اقتصادی و … اشاره دارد. به بیان دیگر می‌توان تاب‌آوری اجتماعی را به عنوان «توانایی یک جامعه برای مقاومت در برابر شوک اجتماعی خارجی در جهت افزایش ظرفیت اجتماعی برای مقاومت در برابر تلفات ناشی از فاجعه در طول فاجعه و بازسازی پس از فاجعه» تعریف کرد. در ادامه به مثال‌هایی از این نوع تاب‌آوری در بحران می‌پردازیم.
تاب‌آوری در بحران COVID-19
همه‌گیری COVID-19 یک بحران بزرگ برای سلامت عمومی است که تأثیر عمیقی بر تجارت و فعالیت‌های اجتماعی دارد زیرا بسیاری از کشورها سفر و اجتماعات را برای جلوگیری از انتشار COVID-19 محدود می‌کنند. کارگران و کارمندان از مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب به دلیل محیط کار نامطمئن رنج می‌برند. محققان نشان می‌دهند که 27.5٪ از پاسخ‌دهندگان از اختلالات اضطرابی، 29.3٪ از افسردگی و 30.0٪ از اختلالات خواب در طول همه‌گیری رنج می‌بردند؛ از این رو، تاب‌آوری روانی (به عنوان یکی از راه‌حل‌ها)، یک پاسخ روانشناختی مثبت به این چالش‌ها، برای موفقیت کارکنان و شرکت‌ها ضروری است.
چرا تاب‌آوری در کار مهم است؟
محیط کار در عصر مدرن تحول دیجیتال، محیطی دائماً در حال تغییر و گاه بسیار پراسترس است. انعطاف‌پذیری در محل کار بسیار مهم است، زیرا کارکنان می‌توانند استرس مربوط به کار را بهتر مدیریت کنند، رقابت‌پذیری در بازار کار را توسعه دهند و با ذهنی باز هر چالشی را مدیریت کنند. مطالعات ثابت کرده است که فقدان انعطاف‌پذیری می‌تواند عاملی برای استرس و اضطراب باشد که اغلب بر بهره‌وری و روابط در محل کار تأثیر می‌گذارد.
تاب‌آوری در بحران‌های محیط کار
همانطور که گفته شد، تاب‌آوری سوختی است که به ما قدرت می‌دهد تا رویکردی مثبت به زندگی داشته باشیم و این امکان را برای ما فراهم می‌کند که در مواقع سختی انگیزه داشته باشیم و مشکلات را در محل کار حل کنیم. بنابراین، با یک ذهنیت انعطاف‌پذیر، طبیعتاً احساس می‌کنید که کارهای روزمره در محل کار قابل دسترس‌تر هستند.
تاب‌آوری در بحران یک قدرت و مهارت است و شما برای رسیدن به اهداف شغلی خود به آن نیاز دارید و با داشتن آن، قادر خواهید بود:
- انگیزه خود را حفظ کنید، چه با یک بحران مواجه باشید چه نباشید،
- قدرت مقابله با تغییر را بدست آورید،
- از فرسودگی شغلی در امان بمانید،
- سلامت کلی بهتری داشته باشید،
- ایجاد روابط بهتر بین کارمندان و مدیران،
- از ارتباطات بهتر لذت ببرید.
ایجاد تاب‌آوری در محل کار
ایجاد انعطاف‌پذیری در محل کار به تمرین، زمان و تفکر نیاز دارد. 3 راه ساده برای ایجاد انعطاف‌پذیری در محل کار عبارتند از:
مرحله 1: کاهش عوامل استرس،
مرحله 2: ایجاد و تقویت انعطاف لازم و سازگاری با شرایط،
مرحله 3: تقویت مهارت‌های اصلی زندگی.
نکات کمک‌کننده به تاب‌آوری در محیط کار
1- اعتماد به نفس در کار؛ اعتماد به نفس در نتیجه عواملی مانند کنترل و توانایی کنار آمدن به وجود می‌آید،
2- هوش عاطفی (هیجانی) در محل کار؛ اصطلاح «هوش عاطفی (Emotional Intelligence)» به توانایی فرد برای درک و مدیریت احساسات خود اشاره دارد. هوش هیجانی جز مهمی از تاب‌آوری در کار است،
3- احترام در محل کار؛ این امر استرس را کاهش می‌دهد، رضایت کارکنان را بهبود می‌بخشد و بهره‌وری و همکاری را افزایش می‌دهد. همچنین به سازمان‌ها کمک می‌کند تا فرهنگ کاری مثبت ایجاد کنند. همکاران، رهبران و مدیران اغلب در مورد همه چیز در محل کار اتفاق نظر ندارند. بنابراین، فرد باید انعطاف‌پذیر باشد تا به دیگران بدون داشتن احساسات منفی احترام بگذارد،
4- رهبری در کار؛ یکی از چیزهایی که شما به عنوان یک رهبر به آن نیاز دارید چشم انداز است. همچنین همانطور که به دنبال الهام بخشیدن به دیگران از طریق رهبری خود هستید، توجه داشته باشید که مهارت‌های
مثبت بودن، انگیزه، بازخورد، ارتباط و خلاقیت بسیار مهم هستند. برای نشان دادن اینکه این مهارت‌ها را دارید، باید گوش کنید و یاد بگیرید، ارتباط برقرار کنید، بهترین کار خود را انجام دهید، مسئولیت‌پذیر و الگو باشید. رهبران تاب‌آور برای رهبری تلاش نمی‌کنند، زیرا به طور طبیعی تمایل دارند دیگران را برای ارائه بهترین‌ها در هر زمان الهام بخشند،
5- سازگاری در محل کار؛ بسیاری از چیزها در محل کار مدام در حال تغییر هستند و برای موفقیت باید انعطاف‌پذیر و با شرایط کاری سازگار باشید. به عنوان یک کارمند انعطاف‌پذیر، می‌توانید به صورت تیمی یا مستقل کار کنید و همچنان بهترین عملکرد خود را ارائه دهید.
آیا جنسیت بر تاب‌آوری در شرایط بحرانی تأثیر دارد؟
مطالعات بر روی تاب‌آوری و جنسیت نشان می‌دهد که مردان و زنان ممکن است به گونه‌ای متفاوت به مصیبت‌ها و آسیب‌ها واکنش نشان دهند. تحقیقات منتشر شده در مجله PNAS در سال 2018 نشان می‌دهد حتی زمانی که امید به زندگی کلی افزایش یافت، محققان دریافتند که زنان بین شش ماه تا چهار سال بیشتر از مردان عمر می‌کنند.
تاب‌آوری در زنان
تاب‌آوری در بحران برای مردان و زنان در هنگام مواجهه با چالش‌ها و ناملایمات سودمند است؛ اما زنان برای غلبه بر موانعی که اغلب بر سر راه آن‌ها قرار می‌گیرد، مانند تبعیض شغلی، آزار جنسی و خشونت خانگی، از انعطاف‌پذیری استفاده می‌کنند.
تحقیقات نشان داد که زنان هنگام مواجهه با سوگیری جنسیتی در محل کار، بر اتخاذ ویژگی‌های مردانه، راهنمایی و عوامل انگیزشی درونی برای کار بر روی موانع تکیه می‌کنند.
تاب‌آوری در مردان
تاب‌آوری در بحران می‌تواند هم از مردان و هم از زنان در برابر شرایط سلامت روانی مانند افسردگی و اضطراب محافظت کند. تحقیقات نشان داده است که مردانی که انعطاف‌پذیری ندارند به طور تصاعدی در معرض افسردگی شدید پس از از دست دادن همسر هستند. تحقیقات همچنین نشان داد که مردانی که انعطاف‌پذیری بالایی داشتند، پس از از دست دادن، هیچ علائم افسردگی دیگری را نشان ندادند.
مطالعه‌ای در مورد ریشه‌ها و منابع استرس و تاب‌آوری که در سال 2014 در مجله Progress in Community Health Partnerships منتشر شد، این مطالعه که به ویژه بر مردان آفریقایی آمریکایی متمرکز شده بود، نشان داد که خانواده و مذهب در تاب‌آوری اکثر مردان نقش دارد.
در انتها به شما توصیه می‌کنیم که حتما اطلاعاتتان را در مورد تاب‌آوری در بحران افزایش دهید؛ برای شروع، این 3 پادکست پیشنهاد ما به شما است:
1- پادکست منیاز- قسمت 30- تاب‌آوری،
2- پادکست هلی تاک- قسمت 21- تاب‌آوری احساسی،
3- پادکست منسان: منابع انسانی و رفتار سازمانی- تاب‌آوری در بحران- کتاب گزینه ب.
گردآورنده: زهرا پرهیزگار
یک نظر