محکومیت قارچ‌ها برای مرگ گیاهان، بیماری‌های قارچی در گیاهان

قارچ‌ها میکروارگانیسم‌های یوکاریوتی (پُرسلولی) هستند که قالب و اندازه‌های مختلف دارند. قارچ‌ها هتروتروف هستند؛ یعنی برای تأمین مواد غذایی خود، نیازمند موجودات دیگر هستند. هم‌چنین قارچ‌ها به تنهایی، یکی از پنج سلسله‌ی اصلی موجودات زنده هستند و شامل شاخه‌های گوناگونی می‌شوند.

به‌طور کلی (در ابعاد گیاهی یا انسانی و جانوری)، زمانی که به واژه‌ی قارچ برخورد می‌کنیم، مواردی مانند بیماری و آلرژی در ذهن ما تداعی می‌شود؛ در حالی که در طبیعت قارچ‌های هم‌زیست هم وجود دارد. در ادامه به قارچ‌های بیماری زا و اثرات آن می‌پردازیم.

بیماری‌های قارچی در گیاهان بسیار خطرناک است و باعث جلوگیری از رشد و حتی مرگ گیاهان می‌شود. آسیب‌های قارچی می‌تواند به اندام‌های مختلفی از گیاه، اعم از ریشه، ساقه، برگ، میوه و حتی کل اندام‌ها ختم شود. منظور از بیماری‌های قارچی، قارچ‌های بیماری‌زا و میکروسکوپی است و ربطی به گیاه قارچ ندارد.

این میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، بازخورد‌هایی منفی مانند لکه‌های پوستی ‌روی گیاه، تغییر ساختار ریشه، پوسیدگی بیرونی و درونی و… از خود به جا می‌گذارد.

برخی از عوامل بروز بیماری‌های قارچی عبارت‌اند از:

• تهویه نامطلوب خاک؛
• آبیاری نامناسب؛
• تغذیه نادرست.

شاید بسیاری از مردم، اصلی‌ترین دلیل پدیدآمدن قارچ‌ها را نمی‌دانند؛ در واقع، رطوبت زیاد محیط و کنترل‌نشدن این رطوبت، قارچ‌ها را پدید می‌آورد؛ این بازخورد در گلخانه‌ها به فراوانی دیده می‌شود. آبیاری بیش از حد در افزایش رطوبت خاک تأثیر‌گذار است؛ بنابراین، آبیاری نیز تأثیر غیرمستقیمی در بروز بیماری‌های قارچی گیاهان دارد.

همان‌طور که گفته شد قارچ‌های بیماری‌زای بسیاری وجود دارد؛ یکی از این قارچ‌ها Armillaria ostoyae   است. آرمیلاریا یک محرکه‌ی خطرناک و قوی برای محیط‌های جنگلی و کشاورزی است؛ به‌طوری که سمیت آن می‌تواند باعث خشک‌شدن درختان و مرگ آن‌ها شود. زمانی که عوامل بروز بیماری قارچی(وابسته به محیط) مهیا باشد، ممکن است گونه‌ی آرمیلاریا بروز کند و به‌طور عمده اجزای سلولز، همی‌سلولز و پکتین دیواره سلولی گیاه را تجزیه ‌کند؛ این تجزیه به مراتب به پوسیدگی گیاه ختم می‌شود. آرمیلاریا با رشد رویشی، شبکه‌ی گسترده‌ای از ساختار‌های شبه‌بند نافی به نام ریزومورف را تشکیل می‌دهد؛ به این ترتیب در احاطه‌ی بیشتر و کامل‌تر گیاه یا درخت مورد نظر، نقش اساسی دارد. محققان با مطالعاتی بر روی آرمیلاریا‌ها و تلاش برای جلوگیری از منشا اصلی این گونه، به ریزومورف‌های آن پی بردند.

همچنین بخوانید: چگونه گیاهان جزیره (mauritius) ماری تیوس به مهار سرطان کمک می‌کنند؟

ریزومورف

ریزومورف در لغت به معنای شکل ریشه است. ریزومورف، ساختاری طناب‌مانند و گسترده است که از بسیاری از انواع هیف تشکیل شده است. هیف همان ریسه‌ی قارچی است و انواع مختلفی دارد. ریزومورف‌ها با این خاصیت شبه ریشه‌ای، شاخه‌شاخه می‌شوند و در گیاه یا درخت مورد نظر نفوذ می‌کند؛ به این ترتیب، تمامی مواد غذایی، پروتئینی و آب گیاه را می‌مکند.

ریزومورف‌ها یک لایه‌ی پشتیبان نیز دارند که این لایه در برابر مواد شیمیایی و کود‌های قارچ‌کش، عملکرد محافظتی دارد. این موضوع یکی از عواملی است که باعث شده محققان، این‌گونه را «قارچ کشنده‌ی درختان» بدانند. برای پیشگیری و جلوگیری از ایجاد و گسترش قارچ آرمیلاریا باید شرایط رطوبت، تغذیه و آبدهی را کنترل کرد؛ همچنین باید مواردی که رعایت آن‌ها باعث می‌شود آرمیلاریا بروز نکند و در نتیجه ریزومورف‌ها فعال نشوند را انجام داد.

نویسنده: رضا ولی‌پور پرچنکی

ویراستار: علی‌رضا محمدی

منابع:

ncbi

sciencedirect

doi.org

Sahu, N., Merényi, Z., Bálint, B., Kiss, B., Sipos, G., Owens, R. A., & Nagy, L. G. (2021). Hallmarks of Basidiomycete Soft- and White-Rot in Wood-Decay -Omics Data of Two Armillaria Species. Microorganisms, 9(1), 149.

McGinnis MR, Tyring SK. Introduction to Mycology. In: Baron S, editor. Medical Microbiology. 4th edition. Galveston (TX): University of Texas Medical Branch at Galveston; 1996. Available from:

همچنین بخوانید: چگونه با زایلوز موجود در گیاهان ذرات طلا را بیابیم ؟!