Fluid culture

آنالیز و کشت مایع­ های بدن

مقدمه

انواع گوناگونی از مایعات در بدن انسان­ها وجود دارد.

آزمایش کشت مایع­های بدن، آزمایشی است که بر روی مایعات مختلف بدن به استثنا مایع مغزی نخاعی انجام می­شود.

این آزمایش شامل نمونه برداری از سلول­های مختلف بدن مانند عرق، مایع منی، ادرار، مایع سینوویال و … است.

تشخیص باکتری به طور مستقیم در بدن دشوار است در نتیجه از طریق کشت تشخیص آن­ها آسان تر می­شود.

برای برخی از مایعات بدن مانند مایعات پریکارد و صفاقی مهم است

که ابتدا از طریق آزمایش مشخص شود که مایع ترشح است یا مایع ترانسودات زیرا ازین طریق می­توان به تشخیص بیماری کمک کرد.

دلایل انجام این آزمایش چیست؟

دلیل اصلی انجام این آزمایش، تشخیص، جداسازی و شناسایی میکروارگانیسم­ها بیماری­زا موجود در بدن انسان­ها است،

این میکروارگانیسم­ها اکثرا بی هوازی هستند و در مایعات بدن قرار دارند.

همچنین با این آزمایش می­توان مقدار توزیع مایعات بدن را مشخص کرد.

برای مثال بررسی بسیاری از بیماری­ها از جمله عدم تعادل هورمونی جنسی­ کم کاری هیپوفیزی و … نیاز به انجام کشت مایع بدن دارد

حتی در صورت سطح غیر عادی آندروژن، این آزمایش کاربرد بسزایی در تعیین شدت آن دارد.

بررسی کشت چند مایع بدن

• کشت و تحلیل مایع صفاقی

فضای صفاقی معمولا خالی است یا دارای مقدار بسیار کمی مایع ( عموما 5-20 میلی لیتر ) است.

نقش این مایع مرطوب کردن و کاهش اصطکاک در طول هضم و حرکت است

اما ممکن است بدلیل عفونت یا عدم تعادل بین فشار داخل رگ­های خونی، تجمع مایعات رخ دهد که به آن آسیت می­گویند.

کشت مایع صفاقی در واقع آزمایشی بر روی نمونه کوچکی از مایع صفاقی است.

دلایل اهمیت کشت مایع صفاقی

اگر مقدار زیادی مایع در صفاق وجود داشته باشد، باعث درد شکم، درد شکم و استفراغ می­شود. هنگامی که صفاق ملتهب می­شود

به آن پریتونیت می­گویند. زخم معده، کولیت زخمی، دیالیز صفاقی، سیروز، پانکرانیت و … از خطرات پریتونیت است.

کشت مایع صفاقی می­تواند به تشخیص آن کمک کند. در صورت درمان نشدن ممکن است موجب عفونت شدید ریوی شود.

طریقه کشت مایع صفاقی

قبل از عمل لازم است بیمار مثانه خود را خالی کند. پس از ضدعفونی کردن از بی حسی موضعی استفاده می­شود.

یک سوزن 1 تا 2 اینچی در حفره شکمی وارد می­شود و نمونه برداشته می­شود. ممکن است در صورت نیاز یک برش کوچک لازم باشد.

اگر مقدار زیادی از مایعات در حال تخلیه باشد امکان دارد بیمار دچار سرگیجه شود.

سوراخ شدن روده، مثانه و یا رگ خونی ممکن است اتفاق بی افتد اما این موارد بسیار نادر است.

ظاهر غیر طبیعی مایع صفاقی

رنگ قرمز مایع ممکن است بدلیل ضربه و ایجاد لکه خون باشد، رنگ زرد آن با بیماری کبدی و رنگ سبز به صفرا ارتباط دارد.

مایع صاف صفاق ممکن است بدلیل گلبول­های سفید خون (  WBCs)  باشد

که نشان دهنده عفونت است و همچنین انسداد سیستم لنفاوی دیگر دلایل آن است.

• کشت مایع سینوویال

وجود برخی ارگانیسم­ها در مایع بین مفصلی ممکن است باعث عفونت شود،

بورسیت نیز یکی از عوامل تجمع مایعات اطراف مفصل است.

این آزمایش برای تعیین مقدار پروتئین، گلوکز یا کریستال و تشخیص انواع بیماری از جمله نقرس و عفونت­های مفصلی توصیه می­شود

برای مثال وجود بلور­های مونو سدیم اورات مونوهیدرات، ممکن است نشان دهنده نقرص باشد.

چگونگی انجام کشت مایع سینوویال

توصیه می­شود قبل از انجام عمل در صورت سابقه خونریزی و مصرف دارو­های بدون نسخه و مکمل، به پزشک خود اطلاع دهید.

پزشک مایع بین مفصلی را از طریق روشی به نام آسپیراسیون خارج می­کند. ابتدا از بی حسی موضعی استفاده می­شود

و سپس پزشک با استفاده از سرنگ و سوزن نمونه کوچکی از مایع را خارج می­کند.

معمولا آپیراسیون مفصلی بر روی زانو انجام می­شود اما ممکن است بر روی سایر ناحیه­های بدن مانند شانه­ها، آرنج و مچ دست انجام گیرد.

پس از جمع­آوری نمونه، برای تعیین مقدار پروتئین، سلول­های خونی، بلور­ها و موجودات زنده مانند باکتری و قارچ به آزمایشگاه فرستاده می­شود.

• کشت مایع پلور

سطح خارجی ریه­ها و حفره قفسه سینه توسط غشایی بنام پلور محافظت می­شود. فضای بین دو غشا توسط مایع پلور پر شده است

که در افراد سالم مقدار آن 10-20 میلی لیتر است. کشت مایع پلور وجود میکروارگانیسم­هایی مانند قارچ و باکتری را مشخص می­کند.

عفونت و بیماری­های مختلف می­تواند باعث تجمع بیش از حد مایع پلور ( پلورال افیوژن ) یا التهاب این غشا شود.

عدم تعادل بین فشار مایع درون رگ­های خونی و التهاب پلور دو دلیل اصلی تجمع مایعات در این غشا است.

جراحت یا التهاب معمولا یک طرف قفسه سینه را درگیر می شود (  exudate) که اصولا با عفونت، خونریزی و سرطان­ ریه همراه است.

پزشک در صورت سرفه زیاد، تب و لرز و … پس از تایید پلورال افیوژن و یا پلوریت با اشعه ایکس، آزمایش کشت مایع پلور را تجویز می­کند.

طریقه انجام کشت مایع پلور

در مرحله اول پزشک رادیوگرافی قفسه سینه تجویز می­کند سپس نمونه مورد نظر از طریق روشی به نام توراسنتز خارج می­شود.

ابتدا باید سر و بازوی خود را روی میز قرار داده و به جلو خم شوید.

پزشک پس از بی حسی موضعی، سوزن را وارد قسمت کوچکی از پوست پشت شما میکند

جوری که به مایع پلور برسد سپس مایع از سوزن خارج شده و در لوله قرار می­گیرد.

در مرحله بعد نمونه به آزمایشگاه فرستاده خواهد شد. هنگام خارج کردن مایع، نفس عمیق و سرفه نکنید.

عوارض منفی کشت مایع پلور چیست ؟

خون ریزی بیش از حد

تجمع مجدد مایع در ریه

عفونت در ناحیه مورد نظر

مشکلات تنفسی

البته مشکلاتی مانند نارسایی قلبی و مصرف دارو­های رقیق کننده خون از عوامل موثر بر ایجاد خطرات بعد از کشت مایع پلور است.

نتیجه آزمایش

نتیجه غیرطبیعی نشان دهنده وجود باکتری، ویروس و یا قارچ در نمونه مورد نظر است همچنین ممکن است ایجاد عفونتی مانند سل را تایید کند.

شکل و ظاهر مایع پلور نیز می­تواند به روند تشخیص پزشک کمک کند مانند مایع پلور اصولا زرد روشن و شفاف است،

هرگونه قرمزی، نشان دهنده وجود خون در آن است. غلظت زیاد این مایع نیز ممکن است

عفونت و وجود گلبول­های سفید خون را اثبات کند البته افزایش WBCs ممکن است با پلوریت افزایش یابد.

از دیگر آزمایشات می­توان به کشت مایع آمنیوتیک و کشت مایع پروستات اشاره کرد.

آزمایش کشت مایعات بدن بسیار مهم است.  پس از نمونه گیری فورا باید به آزمایشگاه انتقال داده شود در صورت انجماد نمونه، نمی­توان نمونه را بررسی کرد.

دوره کشت تمامی مایعات 5 روز است غیر مایع پلور که 14 روز است.

گردآورنده : مطهره تقی پور

منابع :

https://www.portea.com/labs/diagnostic-tests/body-fluid-culture-except-csf-172/ – section_0

https://www.healthline.com/health/peritoneal-fluid-culture – why-its-necessary

https://www.healthline.com/health/culture-joint-fluid – procedure

https://www.healthline.com/health/pleural-fluid-culture

https://labtestsonline.org/tests/peritoneal-fluid-analysis

https://labtestsonline.org/tests/pleural-fluid-testing