جغرافیای مغز

مقدمه

مغز، یک اندام شگفت‌انگیز که تمامی عملکردهای بدن را کنترل می‌کند. این اندام اطلاعات بیرونی را تفسیر کرده و پردازش می‌کند تا قابل درک باشد؛ به طوری که در همین زمان که شما در حال مطالعه قسمت های مغز هستید، به شما و اندام‌های مرتبط دستور می‌دهد تا این مطلب را بخوانید و از فایده‌های آن بهره‌مند شوید. با ماهمراه باشید زیرا در این مقاله به بررسی ساختار مغز خواهیم پرداخت.

مغز

مغز پیچیده‌ترین اندام به حساب می‌آید. مغز اطلاعات خارجی را توسط حواس پنجگانه بدن دریافت کرده و اغلب می‌تواند آن‌ها را در یک زمان پردازش کند و هراطلاعاتی که معنادار باشد را در حافظه ذخیره کند.  مغز ما که می‌تواند این کارها را انجام دهد، به یکباره به وجود نیامده است. مغز به آرامی رشد می‌کند و قابلیت‌های خود را به دست می‌آورد. در رشد و آناتومی مغز ما یک‌سری ژن‌ها دخیل هستند که اگر زمانی این ژن‌ها دچار آسیب شوند مشکلاتی نظیر به خوانش پریشی و… به وجود می‌آید. پس بایستی مراقب قسمت‌های مغز خود باشیم تا از مشکلات فراگیر پس از آن جلوگیری کنیم.

ساختار مغز

دستگاه عصبی انسان شامل مغز، نخاع و اعصاب محیطی است. این دستگاه متشکل از سلول‌های پشتیبان و عصبی نیز است که آناتومی مغز را شکل می‌دهند.

سه نوع از سلول‌های اصلی عصبی عبارتند از:

۱-سلول‌های عصبی حرکتی: این سلول‌ها فعالیت‌های ماهیچه‌ای از جمله حرف زدن را برعهده دارد.

۲- سلول‌های عصبی حسی: این نوع سلول‌ها شامل گیرنده‌های ویژه‌ای برای دریافت پیام هستند که این گیرنده‌ها به تحریکات مکانیکی و نوری و صوتی حساس‌اند و حواس پنجگانه را ایجاد می‌کنند. لازم به ذکر است زمانی که تحریکات مکانیکی بیشتر از حد معمول شود امکان آسیب بافتی را فراهم می‌کند و باعث فعال شدن گیرنده‌های درد می‌شود.

۳-سلول‌های عصبی رابط: این سلول‌ها واسطه سلول‌های عصبی و حرکتی‌اند و از نظر تعداد بیشتر از بقیه هستند. این سلول عکس‌العمل‌های ساده و اعمال پیشرفته مغز را برعهده دارد.

نمایی از یک سلول عصبی(نورون)

ساختمان مغز

مغز اندامی سه پیوندی است که ساختار مغز را به طور کلی می‌سازد و شامل: مخ، مخچه و ساقه‌ی مغز است که در داخل جمجمه محافظت می‌شوند.

مخ: بزرگترین بخش مغز انسان مخ است. سطح مخ از لایه‌هایی که دارای بافت عصبی است تشکیل شده‌است که قشر مغز نامیده می‌شود. مخ به دو نیمکره جداگانه راست و چپ تقسیم شده‌است. این دو نیمکره به واسطه فیبرهایی به یکدیگر متصل هستند که اطلاعات از یک سمت مغز به سمتی دیگر حمل می‌شوند. این بسته‌های فیبری بزرگ، پلی بین نیمکره‌های راست و چپ ایجاد می‌کنند که جسم پینه‌ای نامیده می‌شود.

سه قسمت اصلی در آناتومی مغز

مخچه: این بخش در زیر مخ قرار گرفته است. وظیفه و عملکرد این بخش مغز، حفظ وضعیت بدن و تعادل است.

ساقه مغز: مراکز(عصبی) تنفس در نزدیکی آن قرار دارد. ساقه مغز مخ و مخچه را به نخاع متصل می‌کند و یک‌سری از عملکرد های بدن همچون: بلع، عطسه، سرفه و ضربان قلب را بر عهده دارد.

لوب‌های مغز

چین و چروک‌های عمیق، مساحت قشر قسمت‌های مغز را افزایش می‌دهند. دانشمندان علوم اعصاب از شیارها و برجستگی‌های مخ برای شناسایی مناطقی در نیمکره‌های مغز که لوب نامیده می‌شود استفاده می‌کنند. در آناتومی مغز انسان، شاهد ۴ لوب اصلی مغز هستیم که شامل:
لوب گیجگاهی، لوب پیشانی، لوب پس‌سری و لوب آهیانه است.

چهار لوب اصلی ساختار مغز:

لوب گیجگاهی: بخش سبز رنگ است و در دوطرف مغز کمی پایینچتر از راستای چشم قرار گرفته است و کنترل احساسات و عملکرد حافظه را بر عهده دارد.

لوب پیشانی: بخش آبی رنگ است و در جلوی مغز بلافاصله در بالای چشم‌ها قرار دارند و مسئول برنامه ریزی و توجه است.

لوب پس‌سری: بخش صورتی رنگ است و در پشت مغز قرار دارندو مسئول پردازش بینایی است.

لوب آهیانه: بخش زرد رنگ است و در بالای مغز و پشت لوب‌های پیشانی قرار دارد و مسئول ادغام اطلاعات دریافتی از حواس است.

هیپوکمپ و آمیگدال

آمیگدال ساختار دیگری در عمق مغز است که درون هر لوب گیجگاهی احساسات و حافظه را ادغام می‌کند.

آمیگدال، یکی از قسمت های مغز

هیپوکمپ مسئول حافظه نزدیک است و خاطرات را به صورت حافظه بلند یا کوتاه نگهداری می‌کند.

هیپوکمپ، یکی از بخش های مغز

این دو بخش که قسمتی آناتومی مغز بوده بخشی از سیستم کناره‌ای هستند که به تنظیم انگیزه‌های ما کمک می‌کنند.

تالاموس

عضو دیگری از سیستم کناره‌ای(لیمبیک) مغز است که با ادغام اطلاعات حسی، آن‌ها را به بخش‌های مغز می‌فرستد. یکی از اجزای این سیستم هیپوتالاموس است که از طریق غده‌ی هیپوفیز سیگنال‌های هورمونی را به قسمت‌های مختلف بدن می‌فرستد.

تالاموس یکی از موقعیت های مهم جغرافیایی مغز

مغز میانی

این ساختار مغز در زیر تالاموس قرار دارد. این بخش شامل گروه‌های متفاوتی از نورون‌ها است که یک‌سری از حرکات، مانند خیره شدن و پلک زدن را هماهنگ می‌کند و همچنین باعث رفلکس‌های صوتی مانند پریدن از جای خود با شنیدن صدایی ناگهانی نیز است.

تصویری از موقعیت مغز میانی

پل مغزی

یکی از بخش‌های مهم مغز، پل مغزی است که دربالای بصل‌النخاع و جلوی مخچه قرار گرفته است. همچنین باید گفت که یکی از مراکز تنفس در آن قرار دارد و با اثر کردن بر مرکز تنفس در بصل‌النخاع دم را خاتمه می‌دهد و مرکز تنفس در پل مغز امکان تنظیم مدت زمان دم را نیز دارد.

پل مغزی یکی از مهم ترین ساختار های مغز

محافظت از آناتومی مغز

علم ژنتیک در علم امروز وجود دارد و مورد استفاده قرار می گیرد؛ اما تغییر ژنتیک یا برخی عوامل خطر قابلیت تغییر را ندارند. پس چیزی که حال اهمیت دارد محافظت از سلامت مغز خودتان است.

خواب کافی: یکی از عواملی است که بسیار مدنظر است زیرا که جلوگیری از بیشتر بیماری‌های روانشناختی و روانپزشکی از جمله: اضطراب، دو قطبی و ترس می‌شود.

رژیم غذایی سالم به همراه ورزش: مطالعات نشان داده است که رژیم غذایی که شامل ویتامین‌های کافی و آنتی‌اکسیدان‌ها باشند؛ در کنار ورزش کردن که می‌تواند پیری مغز و بیماری‌هایی همچون آلزایمر را به تاخیر بیاندازد، بسیار مفید است.

نتیجه گیری

به طور عام باید دانسته شود که منبع لذت، خوشی، خنده، غم و اضطراب جایی جز در مغز ما ندارد.  همچنین شناخت انسان از اندام پر پیچ و خم و شگفت انگیزی همچون مغز می‌تواند اطلاعات او را نسبت به بزرگترین اندام مدیریتی بدن بیشتر کند تا وی مراقبت های لازم را برای حفاظت از مغز خود اعمال کند و با رعایت ایمنی های ممکن او را سالم نگه دارد.

نویسنده: زهرا ملاحسینی

منابع:

1. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwj09I2y86b_AhXDh_0HHUagCfUQFnoECBAQAQ&url=https%3A%2F%2Fmayfieldclinic.com%2Fpe-anatbrain.htm&usg=AOvVaw15AZV-dkhQP-bEN1GruHPn
2. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjhoIWj86b_AhUz8LsIHdHYAfUQFnoECBIQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.amazon.com%2FBrain-Facts-Primer-Nervous-System%2Fdp%2F0916110001&usg=AOvVaw0ZAYSBsIIeRpXUXh5fq0PD
3. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiF4d6686b_AhUt_7sIHfE6DvUQFnoECCIQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.amazon.com%2FNeuroscience-You-Every-Different-Understand%2Fdp%2F1524746606&usg=AOvVaw0v2ZfvrbAKE8Zd2n14pqu7
4. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjG36jI86b_AhUghv0HHYkJAzAQFnoECAsQAw&url=https%3A%2F%2Fwww.cancer.gov%2Fpublications%2Fdictionaries%2Fcancer-terms%2Fdef%2Fpons%23%3A~%3Atext%3D(ponz)%2CEnlarge&usg=AOvVaw09qggd6AVFK8qWaw44Xycn
5. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjZhbL-86b_AhU0_rsIHQrxChkQFnoECA4QAQ&url=https%3A%2F%2Fpubmed.ncbi.nlm.nih.gov%2F24336036%2F&usg=AOvVaw020G1AxObV8j4kjPTXXFoO
6. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjP8cWL9Kb_AhWWgP0HHQbtC_QQFnoECAkQAQ&url=https%3A%2F%2Fpubmed.ncbi.nlm.nih.gov%2F24127309%2F&usg=AOvVaw1PLdZPuHrC_cLADMvXWkQI
7. https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwiHvpKV9Kb_AhVw_7sIHZzQCJAQFnoECBoQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.dshs.wa.gov%2Faltsa%2Ftraumatic-brain-injury%2Ftraumatic-brain-injury&usg=AOvVaw0sXUTsD6JEKqwRrMCJgCRw