فهرست مطالب
سن بیولوژیکی انسان
خلاصه
اکثر انسانها در روز تولد خود، با قرار دادن شمع بر روی کیک تولد، ورود به یک سال دیگر را جشن میگیرند؛ اما آیا سن تقویمی که این شمعها نشان میدهند بیانکننده سن بیولوژیک ما نیز هست؟
سن تقویمی ( (Chronological age (CA)
شاخصی است که اکثر ما برای گذر عمر و پیری از آن استفاده میکنیم؛ اما درواقع شاخص مطلوبی برای پیشرفت روند پیری نیست زیرا افراد با سن تقویمی یکسان، با توجه به خصوصیات ژنتیکی، محیط زندگی و عادت و سبک زندگی تفاوتهای قابلتوجهی با یکدیگر دارند.
سن بیولوژیک (Biological age (BA
شاخصی از وضعیت تندرستی عمومی یک فرد و درواقع میانگینی از وضعیت سلامت بافتهای مختلف بدن است. از سن بیولوژیک برای ارزیابی فرایند پیری به شیوه دقیقتر و ردیابی مسیر آسیب و ازکارافتادگی بافتهای بدن در طول زمان استفاده میشود.
مقدمه
چرا برخی افراد ۷۵ ساله سریع و چالاک هستند، اما برخی دیگر از همسن و سالان آنها به سختی فعالیتهای روزانه خود را انجام میدهند؟ ذهن انسان ها همیشه به یک سوال می پردازد، چند سال عمر می کنند؟ در چند سالگی عمرشان به پایان می رسد؟
در حالی که تاریخ تولد شما در شناسنامه از سن تقویمی شما حکایت دارد، اما ممکن است این سن تقویمی اندکی با سن بیولوژیکی بدن شما و توانمندی سلولی تان متفاوت باشد. محققان معتقدند: اکنون باید درک بهتری از ترکیبات شیمیایی درگیر در پیری و زیست نشانه هایی برای اندازه گیری این اثرات داشته باشیم. نورمن شارپلز از دانشگاه کارولینای شمالی می گوید: نرخ و روند پیری فیزیولوژیک و مولکولی در بین افراد تا اندازه ای بدلیل قرار گرفتن در معرض گرونتوژن ها (فاکتورهای محیطی موثر بر پیری و شتاب دهنده فرآیند سالخوردگی) متفاوت است. ما اعتقاد داریم که امروزه به درک درستی از مواد سرطانزای موثر در شکل گیری سرطان رسیده ایم. بنابراین آیا رسیدن به درک درستی از گرونتوژن ها باعث بهره مندی مطالعات انجام یافته در زمینه پیری می شود؟ با شناخت و اجتناب از گرونتوژن ها ما قادر به تاثیرگذاری روی روند پیری و امید به زندگی در سطح بهداشت عمومی خواهیم شد.
در آینده آزمایش های خونی ارزیابی کننده نشانگرهای زیستی سن مولکولی ممکن است برای درک تفاوت های موجود در بین افراد در روند پیری مورد استفاده قرار گیرند و مسیرهای کلیدی درگیر در فرآیند پیر شدن سلولی یا تغییرات شیمیایی صورت گرفته در DNA را اندازه گیری کنند. شارپلز می گوید که در حقیقت در جهت استفاده کامل از منافع این تحقیق او موفق به تاسیس شرکت برای تجاری کردن تست های مولکولی فرآیند پیری شده است. از دیدگاه بهداشت عمومی به احتمال زیاد دود سیگار مهم ترین گرونتوژن است. سیگار با سرطان، تصلب شرایین، فیبروز ریوی و دیگر بیماری های مرتبط با سن در ارتباط است. اشعه فرابنفش خورشید هم باعث سالخوردگی ما می شود. شارپلز و همکارانش اخیرا نشان داده اند که شیمی درمانی نیز یک گرونتوژن قوی است.
وی می گوید: تیم محققان آماده است تا با کمک یک مدل موش قوی توسعه یافته این گرونتوژن ها و دیگر عوامل درگیر در پیر شدن سلولی را با جزییات بسیار بیشتر مورد مطالعه قرار دهد. محققان به دنبال تلاش های هماهنگ برای درک استفاده های بالینی از تست های پیری ملکولی و نیز شیوع شتاب پیری هستند. شارپلز می گوید: ما اعتقاد داریم مقایسه نشانگرهای مولکولی با نتایج بالینی باید به صورت جدی آغاز شود.
به عنوان مثال آیا نشانگرهای زیستی می تواند سمیت ناشی از جراحی یا شیمی درمانی در بیمارانی را که سن تقویمی آنها به عنوان یک عامل خطر شناخته شده، تشخیص دهد یا خیر؟ البته شارپلز معتقد است انجام این تست های تشخیص سن مولکولی و در دسترس قرار دادن آنها به صورت مستقیم برای مشتریان خطرناک است؛ چراکه احتمال ارتباط نداشتن داده های ناشی از نتایج این آزمایش و دیگر آسیب های ناشی از قضاوت براساس آنها وجود دارد.
– تعریف سن بیولوژیکی biological age
سن بیولوژیکی را به چندین صورت تعریف کرده اند :
۱ – سن بیولوژیکی به پیشرفت و تکامل عملکردی (فیزیولوژیکی) اندام ها و دستگاه های بدن اطلاق می شود .
2- سن بیولوژیکی شاخص سلامتی و آمادگی جسمانی فرد میباشد .
3- سن بیولوژیکی تعیین شده است به وسیله یک ترکیب پیچیده از فاکتورها از قبیل سلول ها و عملکرد بافتی . این فاکتور ها دو شاخص مهم هستند «ساختار فیزیکی بدن» و «عملکرد ادراکی»
4- سن بیولوژیکی بر اساس جوانی یا سالخوردگی سلول های بدن متناسب با سن تقویمی آنها اندازه گیری می شود .
5 – تشریح این سن : ممکن است شخصی با سن تقویمی 70 سال ، «ساختار فیزیکی » و «عملکرد ادراکی» بدنش در موقعیت یک فرد 45 ساله باشد . به این سن ، سن بیولوژیکی گفته میشود . همه ما کسانی را در زندگیمان می شناسیم که به نظر می رسد ده یا پانزده سال جوانتر از سن واقعی خود می باشند . در واقع این سن بیولوژیکی شان است که کمتر از سن تقویمی و تاریخی آنها جلوه می کند.
2- تعیین سن بیولوژیکی
تعیین سن بیولوژیکی به شما کمک می کند که برنامه بهتری برای طول عمر طولانی، جوان تر به نظر رسیدن، تغذیه سالم و خواب مناسب بتوانید طراحی کنید.
راه های مختلفی برای تعیین سن بیولوژیکی وجود دارد.
الف) از طریق پرسشنامه ها
یکی از راه های تعیین سن بیولوژیکی استفاده از پرسشنامه هایی است که در سایت های اینترنتی بسیار زیادی وجود دارد. معمولا اکثر این پرسشنامه ها معتبر نیستند وپاسخ های بسیار متفاوتی نسبت به یکدیگر به ما می دهند با این حال در این جا چند مورد از پرسشنامه هایی را که دقت بیشتری دارند را معرفی می کنیم.
– Health Age Questionnaire
این سایت با سوال هایی از موارد : وضعیت جسمانی، نژاد، موارد موجود در خون، سابقه پزشکی و … سن بیولوژیکی تقریبی ما را به ما می دهد
How does your health age stack up against your real age ?-2
این پرسشنامه تعداد کمتری سوال را مطرح می کند و بر اساس آزمایشات ما دقت کمتری نسبت به Health Age Questionnaire دارد. با این حال از سایت هایی است که در مقالات معتبر به عنوان یک روش مناسب به آن اشاره می شود.
2- CALCULATE YOUR HEALTH & FITNESS AGE
3- تعیین سن بیولوژیکی با استفاده از ژن
امضای ژنی (gene signature) به مجموعه ای از ژن ها گفته می شود که با الگوی منحصر به فردی درون یک سلول قرار می گیرند و بیانگر شاخص های یک شرایط پزشکی است.
با استفاده از این مشخصه می توان سن بیولوژیکی فرد را با دقت بالایی تعیین کرد. معمولا سن بیولوژیکی با سن تقویمی متفاوت است؛ ولی در تعیین روش های پزشکی و تشخیص میزان سلامتی، سن بیولوژیکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در این پژوهش محققان توالی ژنوم یک داوطلب سالم 65 ساله را بررسی کردند و بیشتر به دنبال ژن هایی بودند که به حفظ سلامتی با افزایش سن نقش دارند.
دانشمندان 150 ژن را که برای محاسبه آنچه امتیاز ژنی سن سلامت نام دارد، پیدا کردند.
برای مثال، بیماران مبتلا به آلزایمر، امتیاز ژنی سن سلامت پایینی دارند. با این حال نمی توان پیش بینی کرد که افراد با چه امتیازی به زوال عقل مبتلا می شوند.
در ادامه تحقیقات آمده است که با بررسی این 150 ژن می توان سن بیولوژیکی را با دقت بالایی تعیین کرد، همچنین این ژن ها اطلاعات ارزشمندی را در زمینه انواع بیماری های مرتبط با سن، از جمله آلزایمر در اختیار محققان قرار می دهند.
دلیل این که گاهی اوقات دو فرد 60 ساله همسن به نظر نمی آیند، تفاوت در سن بیولوژیکی است.نتایج این تحقیقات در نشریه Genome Biology منتشر شده است .
در این جا به تعدادی از تحقیقاتی که کاربردی بودن کشف سن بیولوزیکی را نشان می دهد، اشاره می کنیم.
محققان در یک مطالعه، ژن های سالم شخص ۶۵ ساله ای را مورد بررسی قرار داده و در حین این تحقیق به دنبال ژن هایی بودند که در حفظ سلامتی با افزایش سن نقش دارند. دکتر جیمز تیمون از محققان این پروژه و از دانشگاه کینگ لندن در این رابطه می گوید : «این مطالعه برای اولین بار نشان داد که از امضای بیولوژیکی می توان برای سنجش سلامت یا اقدامات پزشکی استفاده کرد. از مزیت های این روش می توان به تشخیص احتمالی بیماری آلزایمر و همینطور انجام اقدامات درمانی اولیه برای کنترل و عدم پیشروی بیماری را اشاره کرد.» محققان معتقدند، RNA بیماران مبتلا به آلزایمر فاقد ژن های پیری سالم هستند که با استفاده از این روش (امضای ژنی) می توان به شناسایی چنین افرادی پرداخت. اما با این وجود بازهم نمی توان پیش بینی کرد که چه افرادی به زوال عقل مبتلا خواهند شد. محققان در پایان بهترین روش برای پیش بینی و تشخیص آلزایمر و زوال عقل را مراجعه مرتب به کلینک های درمانی دانسته اند.
در یک مورد مشابه دیگر نیز محققان به بررسی تغییرات شیمیایی دی ان ای پرداخته تا با استفاده از این روش بتوانند عمر بیولوژیکی را محاسبه کرده سپس به مقایسه با عمر واقعی پرداخته و روش علمی متفاوتی را برای تعیین سن و همینطور میزان امید به زندگی در انسان ها مشخص کنند.
تغییرات شیمیایی در دی ان ای با کمک روشی با نام «متیلاسیون» اندازه گیری شد. این روش می تواند تاثیرات شگرفی را در فعالیت ژن ها یا غیر فعال شدن آنها ایفا کند. تغییرات شیمیایی در دی ان ای همچنین می توانند امید به زندگی در یک شخص را افزایش دهند.
شرکت کنندگانی که سن زیستی آنها با سن واقعیشان تفاوت داشته و سن زیستی بیشتری داشتند، احتمال مرگ شان نسبت به افرادی که از سن زیستی کمتر یا مشابه برخوردار بودند، بیشتر است.
اما عوامل مختلفی در تعیین سن زیستی دخالت دارند، از جمله: استعمال دخانیات، الکل، بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی، دیابت و …
4- ایران در این زمینه
با توجه به تأثیر عوامل بیرونی بر ظرفیت عملکردی و سلامت افراد، به نظر می رسد می توان از طریق حمایت عوامل مؤثر بیرونی از کاهش عملکرد، با افزایش سن پیشگیری کرد. پژوهش ها نشان داده اند، فعالیت بدنی منظم به عنوان یکی از مهمترین عوامل بیرونی مؤثر، مزایای بالقوه ای را در رابطه با توسعه آمادگی جسمانی و حرکتی و آمادگی قلبی-عروقی بهبود خلق و خو، ثبات هیجانی، تصور بدنی و اجتماعی مثبت، احساس رضایت از زندگی، کسب فرصت های مناسب برای تعاملات اجتماعی و اعتماد به نفس افراد در پی دارد.
تاکنون پژوهشی که بتواند سن بیولوژیکی جامعه ایرانی را تعیین کند، انجام نگرفته است و لازم است جهت برنامه ریزی برای سلامت و پویایی جامعه ایرانی، سن بیولوژیکی و مهمترین عوامل تعیین کننده ان با محوریت نقش فعالیت بدنی در کشور مورد مطالعه قرار گیرد.
5- آزمون های سن بیو لوژیکی
اکثر مطالعات در خصوص سن بیولوژیکی، بویژه در مطالعات خانوادگی و دوقلوها نشان داده است که ژنتیک نقش بارزی در این موضوع داردکه ممکن است به
50 درصد برسد. اکثر روش های پیشنهادی برای تعیین سن بیولوژیکی از یک مجموعه ازمون در موضوع عوامل عملکردی،ذهنی،جسمانی و بیوشیمیایی استفاده کرده اند. برای مثال در رویکردهای جدید، سن بیولوژیکی با توجه به طول تلومر، اتصال عرضی کلاژنفهموگلوبین گلیکوزیله، سرعت موج نبض، مارکرهای التهابی، عوامل انعقادی و داده های شناختی و عصب روانشناختی و…تعیین شده است.
در برخی مطالعات از عوامل ژنتیکی برای تعیین سن بیولوژیکی استفاده شده است و ژن هایی همچونACE,APOE,HSP70,IGF-1,IL-6,KL,SIRT3, WRN,… استفاده شده است. در یکی از جدیدترین پژوهشها در حوژه عوامل تعیین کننده سن بیولوژیکی که در دانشگاه استون انجام گرفت، ارتباط معنی داری بین میزان
ایریزین سرم و طول تلومر پیدا شد.کوتاهی طول تلومر با بسیاری از بیماری های دوران کهولت مانند سرطان، بیماری قلبی و الزایمر ارتباط دارد.
به هر حال از عوامل محیطی دیگر که در سن بیولوژیکی نقش دارد،ت غذیه است.برای مثال در یکی از جدیدترین پژوهش هایی که در این زمینه انجام گرفته است، نشان داده شد که مصرف مکمل امگا-3 می تواند باعث کاهش سن بیولوژیکی در افراد مسن شود.
وسایل ورزشی و ازمایشگاهی برای ازمون های عملکرد جسمانی، فیزیولوژیکی و توانایی های ادراکی شناختی
پرسشنامه های فعالیت بدنی،یادامد غذایی،اضطراب و…
ازمایشگاه بیوشیمی برای سنجش عوامل بیوشیمیایی خون
6- توصیه متخصصان
توصیه متخصصان طب ورزشی و مربیان تربیتبدنی این است كه افراد همواره تلاش كنند تا سن واقعی بدن خود را جوانتر از سن ظاهری نگهدارند.
این كه ایدهآل سن واقعی هر فرد در مقایسه با سن ظاهری او چقدر است، معیاری است كه با تستهای ورزشی قابل محاسبه است، اما همین بس كه جوان نگهداشتن این سن، سالهای طولانی و مفید زندگی را برای آنها به ارمغان خواهد آورد و وداعی است با انواع بیماریهای شایع در دوران میانسالی و سالخوردگی. نكته مهم این است كه بدن شما میتواند به شكل باورنكردنی جوانتر از سن واقعی شما بماند، اما رسیدن به آن شروط مهمی دارد كه از جمله آن تغییر عادات زندگی غلطی است كه متأسفانه برای همه ما به یك الگو و فرهنگ تبدیل شده است. رستورانگردی، پشت میز نشینی، استفاده از خودروی شخصی، آسانسور و هزاران روش غلطی كه اصلاح آن فقط به كمی دلسوزی واقعی آن هم برای بدن خودتان وابسته است.
صد البته كه براساس توصیه بسیاری از كارشناسان و متخصصان تغییر الگوهای تغذیهای و تحرك بیشتر كمك بسیاری به افزایش طول عمر و كاهش سن واقعی بدن و جوان نگه داشتن آن میكند، اما این مهم را نباید فراموش كرد كه كار كشیدن از قلب و سوزاندن چربیهای اضافه بدن نیز در رساندن بدن به سن واقعی خود مؤثر خواهد بود.
رساندن بدن به سن واقعی آن، نه فقط شخص را به سن واقعی نزدیك خواهد كرد، بلكه در برابر بیماریهای غیرواگیری چون دیابت، فشارخون، انواع سرطان و بیماریهای قلبی- عروقی هم مصون خواهید ماند.
-7تعین سن هر بافت
همه بافتها با یک سرعت پیر نمیشوند. به باور استیون هوروس متخصص ژنتیک دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در لسآنجلس (یوسیالای)، همه اندامهای بدن سن یکسانی ندارند. هوروس راهی را برای تعیین سن زیستی بافتهای متفاوت با استفاده از متیله شدن (قرار گرفتن گروه متیل به جای هیدروژن ) دی.ان.ای پیدا کرده است. این روش نوعی دگرگونی شیمیایی ژنهاست که آن چنان که پژوهشهای قبلی نشان داده اند، یک تعیین کننده زیستی بالقوه برای مشخص کردن سن سلول است.
هوروس 8000 نمونه سالم از 51 نوع متفاوت سلولها و بافتهای بدن و 6000 نمونه سرطانی را بررسی کرد تا آزمایش کند که چطور فرایند افزایش سن بر روی سطوح متیله شدن دی.ان.ای تاثیر میگذارد. در اکثر موارد روش او به درستی سن زیستی بافت را تشخیص میداد (سنی که از دی.ان.ای شخص پیشبینی میشود) و عدد حاصل از روش او با سن واقعی صاحب آن اندام برابر بود.
اما برخی از بافتها از این قاعده مستثنی بودند، و به نظر میرسید که سن آنها بیشتر از بافتهای دیگر بود و زودتر پیر شده بودند. برای مثال: بافتهای سالم پستان در حدود دو تا سه سال پیرتر از بقیه بافتهای بدن زنان به نظر میرسند». رشد سلولهای سرطانی اما، حتی از این هم سریعتر است. تومورها فرایند افزایش سن را تا 36 سال شتاب میدهند، و سن سلولهای سالم پستان در مجاورت تومور هم حدود 12 سال بیشتر از بقیه بافتهای بدن است. در مقابل، تبدیل سلولهای افراد بالغ به سلولهای بنیادین چند کاره، که آنها را دوباره برنامهریزی میکند تا همانند سلولهای بنیادین جنینی عمل کنند، به طور موثری ساعت عمر این سلولها را به صفر برمیگرداند.
-8تحقیقات جدید
ممکن است در آینده با استفاده از این تست بتوان زمان مرگ یا احتمال ابتلا به آلزایمر را پیشبینی و برای دوران بازنشستگی یا پایان عمر برنامهریزی کرد.
این تحقیق که در نشریه زیست شناسی ژنوم منتشر شده، در باره اینکه چطور می توان روند پیری را کند کرد توصیهای ارائه نکرده است.
در این روش، دانشمندان برای تعیین سن واقعی (بیولوژیک)، به جای سن تقویمی، “ردپای پیری” را ارزیابی میکنند، یعنی عملکرد ۱۵۰ ژن را در بدن می سنجند. این ۱۵۰ ژن پس از بررسی فعالیت ۵۴ هزار ژن در افراد سالم ۲۵ و ۶۵ ساله که زندگی کمتحرکی داشتند، به عنوان نشانگرهای اصلی در نظر گرفته شدند.
محققان سپس این شیوه را برای پیش بنی پیری گروهی مرد هفتاد ساله سوئدی به آزمایش گذاشتند و توانستند پیش بینی کنند چه کسانی به سرعت دارند پیر میشوند و چه کسانی در چند سال آینده خواهند مرد.
محققان میگویند دو مفهوم سلامت و پیری را نباید با هم اشتباه گرفت و روند پیری میتواند روند سالمی باشد و جوانی را هم نباید مترادف با سلامتی در نظر گرفت.
پروفسور جیمی تیمونز از دانشگاه کینگز کالج در لندن به بیبیسی گفت: “ردپای پیر شدن سالم در تمام بافتهای بدن ما هست که به نظر میرسد میتواند از طول عمر و سلامت ذهنی و شناختی به ما پیش آگهی بدهد.”
“به نظر می رسد بعد از چهل سالگی، شما میتوانید افراد را از نظر اینکه روند پیریشان چقدر خوب پیش می رود راهنمایی کنید.”
پژوهشگران می گویند که ترکیب سن واقعی و سبک زندگی تخمین بسیار دقیقتری از سلامت ارائه میدهد تا سن تقویمی.
قرار است از این شیوه به صورت آزمایشی در پیوند عضو استفاده شود تا بفهمند آیا کسانی که از نظر تقویمی پیر هستند، اما سن بدنی آنها جوان است میتوانند عضو اهدا کنند یا نه.
از این تست همچنین میتوان برای پیش بینی احتمال ابتلا به دمانس و آلزایمر یا بیماریابی سرطان استفاده کرد.
پروفسور تیمونز می گوید: “شناسایی افرادی که در ده تا بیست سال آینده به شدت در معرض خطر هستند نیازی جدی است و ما فکر میکنیم تحقیق ما در این زمینه اثرگذار بوده است.”
حدود شش ماه پیش، نظام بهداشت و درمان بریتانیا یک محاسبهگر اینترنتی را راه اندازی کرد که به افراد امکان میدهد احتمال ابتلای خود به سکته قلبی یا مغزی را در ده سال آینده ارزیابی کنند.
–9پیشنهاد
اگر از شناسنامهتان مسنتر هستيد، چه كنيد؟
تحرك نداشتن به مرور زمان ضربان قلب را افزايش داده و شما را در معرض خطر ابتلا به انواع و اقسام بيماريهاي قلبي قرار ميدهد. برنامه ورزشي صحيح ميتواند اين خطر را كاهش دهد. نكته كليدي اينجا است كه بايد بدن خود را بهمدت طولانيتري در حالت تحرك قرار دهيد. حتي اگر اين كار به معناي راه رفتن تند باشد. 30 تا 45 دقيقه ورزشي كه باعث بالا رفتن ضربان قلب شود را 3 بار در هفته به برنامه روزانه خود اضافه كنيد.
گهگاه كششي كار كنيد. كشش اندامها علاوه بر افزايش دامنه تحرك و كاهش تنش عضلاني ميتواند جريان خون و عملكرد عروق خوني را بهبود ببخشد. تحقيقات علمي نشان ميدهد، كشش ميتواند توليد اكسيد نيتريك از لايههاي دروني عروق خوني را بهبود بخشيده و باعث آرام شدن عروق و افزايش جريان خون و كاهش خطر ايجاد لختههاي خوني شود. اين كار باعث بروز اتفاقاتي در فرآيند جوانسازي ميشود كه به عضلات و ارگانها كمك ميكند تا با استرس كمتري در بدن فعاليت كنند. بهعبارت ديگر با اين كار از پيري زودرس جلوگيري ميشود. هر روز صبح 3 يا 5 حركت كششي انجام دهيد و هر كدام را 30 ثانيه نگه داريد و بين هر كدام 30 ثانيه استراحت كنيد.
اگر همسن شناسنامهتان هستيد
با انجام اين تغييرات ساده چند سال جوانتر شويد
عضلات را حفظ كنيد. در حدود 25 سالگي كاهش تعداد و ابعاد سلولها با ريتمي ثابت آغاز ميشود. در خانمها فيبرهاي تيپ 2 (فيبرهاي قدرتي) بيشتر از فيبرهاي تيپ يك (استقامتي) از دست ميروند. بنابراين تمرينات قدرتي كليد حفظ توده عضلاني است. بيش از 3 بار در هفته يك تمرين قدرتي انجام دهيد( 2 يا 3 ست شامل دستكم 6 حركت.) در ضمن به بخشهاي تحتاني بدن (پاها و بهخصوص عضلات پشت پا) بيشتر توجه كنيد. تحقيقات نشان داده از بين رفتن عضلات در نواحي تحتاني بدن بسيار شديدتر از نواحي فوقاني است. با غذا به جنگ افزايش سن برويد. آنتياكسيدانها جلوي از بين رفتن بخش انتهايي زنجيره DNA را گرفته و باعث كند شدن روند افزايش سن فيزيولوژيك ميشوند. غذاهايي مانند خانواده توت، مغزها(مثل بادام، پسته و گردو) و قهوه مملو از آنتياكسيدان هستند.
يكي از معروفترين آنتياكسيدانهاي ضدپيري ويتامين C است كه از آن با عنوان ويتامين جواني ياد ميشود. ميوههاي تازه حاوي ويتامين C را حتما در برنامه غذايي خود لحاظ كنيد.
اگر از شناسنامهتان جوانتر هستيد
از قلبتان كار بكشيد. تمرينات دورهاي شديد ميزان ضربان قلب در دوران استراحت را كاهش داده و سوزاندن چربي را تسريع ميكند. 3بار در هفته يك ورزش هوازي مثل دو، شنا يا دوچرخهسواري را بهترتيب زير اجرا كنيد: بعد از 5 دقيقه گرم كردن بهمدت 30 ثانيه سرعت خود را اضافه كنيد، سپس بهمدت 2دقيقه ريكاوري كنيد (آرام و با سرعت كم به حركت ادامه دهيد.) اين الگو را تكرار كرده و يك جلسه تمرين 30 دقيقهاي را به همين شكل تكميل كنيد. مراقب دور كمرتان باشيد. وقتي افراد بزرگسال وزن اضافه ميكنند بزرگترين نگراني كيلوهاي اضافي نيست بلكه جايي است كه اين كيلوها ذخيره ميشوند. اضافه شدن دور كمر خطر ابتلا به ديابت، فشار خون، بيماريهاي قلبي عروقي، برخي انواع سرطان و مرگ ناگهاني را افزايش ميدهد. با خوردن ميزان مناسبي از غلات ميتوانيد به اين مشكل غلبه كنيد. تحقيقي كه اخيرا در ژورنال تغذيه باليني آمريكا به چاپ رسيده نشان ميدهد، افزودن غلات به رژيم غذايي باعث آب شدن چربيهاي دور كمر ميشود.
سعید زارع ،دانشگاه پیام نور،واحد شیراز،مرکز،گروه ریاضیات و کاربردها،شیراز،ایران
منبع
3. http://www.bupa.com.au/health-and-wellness/tools-and-apps/tools-and-calculators/quick-health-age-check
4. http://healthier.qld.gov.au/calculator/#/calculator
5. http://www.biological-age.com/
6. http://rps.ssrc.ac.ir/article_376_111.html
7. [1] تاد، جودیت و بوهارت، آرتور؛ اصول روانشناسی بالینی و مشاوره، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، 1379، چاپ اول، ص 110.
8. [2] گنجی، حمزه؛ آزمونهای روانی، مشهد، دانشگاه امام رضا، 1377، چاپ هفتم، ص 168.
9. [3] مقدمیپور، مرتضی؛ روانشناسی کار، تهران، مهربان، 1387، چاپ ششم، ص 55.
10. [4] پاشاشریفی، حسن؛ اصول روانسنجی و روانآزمایی، تهران، رشد، 1377، چاپ پنجم، ص 329.
11. [5] آزمونهای روانی، ص 211 و 212.
12. [6] اصول روانشناسی بالینی و مشاوره، ص 117.
13. [7] روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین؛ روانشناسی نابهنجاری، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران، ساوالان، 1379، چاپ اول، ص 260.
14. [8] اصول روانشناسی بالینی و مشاوره، ص 119.