مقدمه:

صابون به تعریف علم شیمی، نمک اسیدچرب است.

صابون‌ها عموماً برای شست‌ و‌شو، حمام کردن و پاکیزگی استفاده می‌شوند؛

کاربرد دیگر آن‌ها در ریسیدن پارچه است؛ به علاوه جزء مهمی از روان‌ساز‌ها هستند.

به ترکیب صابون و روغن به صورت نسبتاً جامد (گریس) گفته می‌شود.

صابون‌های تمیزکاری و تطهیر عمدتاً از جمع‌آوری روغن و چربی‌های گیاهی و حیوانی با محلول غلیظ سود سوزآور(sodium hydroxide) به‌ دست می‌آیند.

چربی‌ها و روغن‌ها ترکیبی از تری‌گلیسریدها هستند: در تری گلیسیرید سه مولکول اسید چرب به یک مولکول گلیسرول متصل شده‌است

تاریخچه:

نخستین اشاره به ساختن یک ماده‌ی شبیه صابون مربوط به حدود 2800 سال پیش از میلاد در بابل باستان است برخی منابع مصری در حدود 1500 پیش از میلاد نیز به ساختن چنین ماده‌ای اشاره دارند.

در حدود ۶۰۰ سال پیش از میلاد، ملوانان فِنیقی‌، فن صابون‌سازی (یا صابون پزی) را به سواحل مدیترانه بردند.

در قرن اول میلادی، بهترین صابون از چربی بز و خاکسترهای به‌دست‌آمده از سوزاندن چوب «درخت آلش» ساخته می‌شد.

تا پایان قرن هجدهم، صابون را از چربی حیوانی و خاکستر چوب تهیه می‌کردند.

در همین حین، معلوم شد که می‌توان به‌جای خاکستر چوب، از سود سوزآور که قلیای حاصل از نمک معمولی است،استفاده کرد.

در همین زمان، روغن‌های گیاهی نظیر روغن زیتون، روغن نخل، روغن نارگیل، روغن کنجد و روغن سویا جانشین چربی‌های حیوانی شدند.

روش تهیه:

ازواکنش اسید‌های چرب منوکربوکسیلیک با گلیسیرین، گلیسیرید تولید می‌گردد;

که نوع جامد آن را چربی نامیده و به نوع مایع نیز روغن می‌گویند.

فرمول کلی اسیدچرب منوکربوکسیلیک را با RCOOH و گلیسرین را نیز با فرمول تفسیری ₃(C₃H₅)OH نشان می‌دهند.

واکنش این دو ترکیب با هم، تولید گلیسرید از اسیدچرب می‌کند.

چربی‌ها و روغن‌ها در آب، نامحلول‌اند;

اما درحلال‌هایی مانند بنزن، نفت سفید، دی‌سولفیدکربن و تتراکلرید‌کربن به خوبی حل می‌گردند.

ساختار چربی‌ها و روغن‌ها داخل حرارت‌های بالا، درهم می‌ریزد و تولید ذرات کربن نموده که باعث ایجاد رنگ سیاه در مایع روغن یا چربی بکار رفته، می‌شوند.

صابون‌ها به دو شکل مایع و جامد تهیه می‌شوند، نمک‌های پتاسیم یا سدیم اسید‌های چرب می‌باشند.

فرمول کلی صابون مایع R_COOK و صابون‌های جامد R_COONA می‌باشد.

انجام آزمایش:

12 گرم روغن مایع درون یک بشر20 میلی‌لیتری ریخته می­شود؛

سپس درون یک بالن ژوژه، 5 گرم NAOH، 15 میلی‌لیتر آب و 10 میلی‌لیتر اتانول می­ریزند و حل می‌کنند؛

سپس محلول بدست آمده به بشر حاوی روغن اضافه می­شود.

اکنون بشر باید درون حمام آب گرم (بن ماری) به مدت 20 تا 30 دقیقه قرار گیرد تا روغن درون محلول اتانول، آب و هیدروکسید حل شود.

در هنگامی که روغن درون حمام آب گرم می‌باشد؛

مقدار 50 گرم NACL را درون 150 میلی‌لیتر آب حل می‌کنند.

بعد از این که بشر حاوی روغن بیرون آورده شد، محلول اشباع شده‌ی NACL  به آن اضافه می­شود.

پس ازگذشت چند لحظه که رسوب در محلول ظاهر شد؛

محلول را از کاغذ صافی عبور می‌دهند، سپس کاغذ صافی را در یک محیط می‌گذارند تا رسوب داخل آن خشک شود؛

پس از آن که رسوب خشک شد، آن را اندازه ‌گیری و مقدار آن را ثبت می‌کنند.

مقدار بدست آمده‌ی صابون 10/35 گرم می‌باشد.(بدون احتساب وزن کاغذ صافی)

نتیجه:

صابون‌ها، با ایجاد امولسیون پایدار ولی ناهمگن با چرک‌ها که چربی اند، باعث ایجاد یک کلوئید امولسیون و در نتیجه اتصال مولکول‌های صابون به چربی‌ها از بخش آلکیل (زنجیره بلند کربنی) و اتصال صابون از سرقطبی خود به مولکول‌های آب می­شود.

این عملکرد صابون همواره مهم بوده و سالیان سال است که به شکل­­ های مختلف استفاده می­شود.

رفرنس:

http://www.titishmamani2011.blogfa.com/category/12

https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86