بیماری ویتیلیگو (Vitiligo) چیست؟

لکه‌های سفید پوستی دستاورد بیماری ویتیلیگو

بیماری ویتیلیگو (Vitiligo)، به‌دلیل کمبود رنگدانه ملانین که توسط سلول‌های ملانوسیت پوست تولید می‌شود و به پوست رنگ می‌دهد، ایجاد می‌شود. در این بیماری، ملانوسیت کافی برای تولید ملانین در پوست وجود ندارد و این امر موجب ایجاد لکه‌های سفید روی پوست می‌شود که دائمی هستند.

برخی از افراد فقط چند لکه سفید دارند اما برخی دیگر لکه‌های سفید بزرگتری دارند که در نواحی وسیعی از پوست‌شان به هم می‌پیوندند و هیچ راهی برای پیش‌بینی میزان آسیب‌پذیری پوست وجود ندارد. ویتیلیگو، برای پوست ناراحتی ایجاد نمی‌کند، اما گاهی اوقات ممکن است این لکه‌ها باعث خارش شوند که این وضعیت از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

تاریخچه بیماری ویتیلیگو (Vitiligo)

این اختلال برای اولین‌بار توسط کلود نیکلاس لو در سال ۱۷۶۵ توصیف شد. طبق تحقیقات صورت گرفته، ویتیلیگو یک بیماری وراثتی چندژنی و چند عاملی است که وراثت‌پذیری آن ۴۶ تا ۷۲درصد تخمین‌زده‌شده‌است و دوعامل مهم خطر ژنتیکی متعدد و محرک‌های محیطی در آن دخیل هستند. ژنی که در مهارکردن آنزیم تیروزیناز ملانوسیت نقش دارد، “TYR” است.

اولین تلاش‌ها برای شناسایی نشانگرهای ژنتیکی مرتبط با ویتیلیگو در اواسط دهه ۱۹۶۰، با سنجش پروتئین‌های چندشکلی خون مانند ABO و سایر آنتی‌ژن‌های خونی آغاز شد. یک دهه بعد، محققین متعددی مطالعات ارتباطی ویتیلیگو با انواع “HLA” را گزارش کردند؛ اما این مطالعات تا حد زیادی یافته‌های متناقص و جعلی زیادی به‌همراه داشت؛ با این وجود عده‌ای از محققین توانستند ارتباط سروتیپ‌ کلاس”II “HLA-DR4 را با ویتیلیگو به‌درستی شناسایی کنند که توسط مطالعات بعدی اولین ارتباط ژنتیکی شناخته شده برای ویتیلیگو به ثبت رسید.

انواع بیماری ویتیلیگو (Vitiligo)

ویتیلیگو شامل دو نوع اصلی «ویتیلیگوی غیرسگمنتال» و «ویتیلیگوی سگمنتال» و یک نوع نادر است.

• ویتیلیگوی کامل: در موارد نادر، ویتیلیگو تمام بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که به آن ویتیلیگو جهانی یا کامل می‌گویند.

• ویتیلیگوی سگمنتال: اغلب به نام‌های ویتیلیگو یک طرفه و موضعی نیز شناخته می‌شود. در این نوع لکه‌های سفید فقط یک ناحیه از بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. میزان شیوع این نوع، از ویتیلیگوی غیرسگمنتال کمتر است.
• ویتیلیگوی سگمنتال در کودکان شایع‌تر است و معمولا زودتر شروع می‌شود و از هر ۱۰کودک، ۳کودک به این نوع مبتلا می‌شوند.

• ویتیلیگوی غیر سگمنتال: اغلب به نام‌های ویتیلیگوی دوطرفه یا عمومی نیز شناخته می‌شود. در این نوع، لکه‌های سفید به‌صورت متقارن در دو طرف بدن ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها در پشت دست‌ها، بازوها، پوست اطراف منافذ، زانو، آرنج و پا ظاهر می‌شوند.
• ویتیلیگوی غیرسگمنتال، شایع‌ترین نوع ویتیلیگو است که از هر ۱۰نفر، ۹نفر به این عارضه مبتلا می‌شوند.
• ویتیلیگوی غیرسگمنتال، یک بیماری خودایمنی است و سیستم ایمنی بدن به سلول‌های ملانوسیت پوستی حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند.
• ویتیلیگو، همچنین با سایر بیماری‌های خودایمنی مانند پرکاری تیروئید مرتبط است، اما همه افراد مبتلا به ویتیلیگو به این شرایط مبتلا نمی‌شوند.

محرک‌ها

ویتیلیگو ممکن است تحت عوامل خاصی تحریک شود. این عوامل شامل موارد زیر است:

• رویدادهای استرس‌زا مانند سرطان؛
• آسیب‌های پوستی مانند آفتاب‌سوختگی شدید یا بریدگی؛
• قرارگرفتن درمعرض مواد شیمیایی خاص.

تشخیص

پزشک عمومی، با معاینه نواحی آسیب‌دیده پوست، بررسی سابقه خانوادگی در بیماری ویتیلیگو و سایر بیماری‌های خود ایمنی، قادر به تشخیص خواهد بود. در صورت لزوم پزشک از یک لامپ فرا بنفش (UV) به‌نام «دوو» برای بررسی جزئیات پوست استفاده می‌کند زیرا لکه‌های ویتیلیگو در زیر نور فرابنفش راحت‌تر دیده می‌شوند.

درمان

انتخاب روش درمان بستگی به سن بیمار، میزان درگیرشدن پوست، مکان، سرعت پیشرفت بیماری و تأثیر آن بر زندگی افراد دارد.

برخی از روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

• نوردرمانی: ثابت شده‌است که فتوتراپی با نور باریک فرابنفش (UVB)، پیشرفت بیماری ویتیلیگو را متوقف یا کند می‌کند. بیمار جهت این درمان لازم است دو تا سه بار در هفته نوردرمانی را تکرار کند. ممکن است یک تا سه‌ماه طول بکشد تا متوجه هرگونه تغییر شوند و یا ممکن است شش‌ماه یا بیشتر طول بکشد تا اثر کامل حاصل شود.

عوارض جانبی احتمالی این مدل درمان شامل قرمزی، خارش و سوزش است که معمولا ظرف چند ساعت پس از درمان برطرف می‌شوند.

• ترکیب پسورالن و نوردرمانی: در این مدل درمان، یک ماده‌ی گیاهی به نام پسورالن را با نوردرمانی ترکیب می‌کنند تا رنگ را به تکه‌های روشن پوست بازگردانند. پس از مصرف خوراکی پسورالن یا استفاده از آن بر روی پوست آسیب‌دیده، در معرض اشعه‌ی ماورابنفش (UVA) قرار می‌گیرند.

• ازبین‌بردن رنگ باقی‌مانده: اگر اختلال ویتیلیگو در بیمار گسترده باشد و سایر درمان‌ها مؤثر واقع نشوند، یک عامل دیپگمانت برروی نواحی آسیب‌دیده‌ی پوست اعمال می‌شود. این عمل به تدریج پوست را روشن می‌کند به‌طوری که با نواحی تغییر داده ترکیب می‌شود. درمان یک یا دوبار در روز و به مدت 9ماه یا بیشتر انجام می‌شود.

عوارض جانبی می‌تواند شامل قرمزی، تورم، خارش و خشکی پوست باشد.

استخراج DNA

دارو

هیچ دارویی نمی‌تواند روند بیماری ویتیلیگو را متوقف کند. اما برخی داروها که خود به‌تنهایی در ترکیب با نوردرمانی استفاده می‌شوند، قادر به بازیابی مقداری رنگ برای لکه‌های روی پوست هستند.

• داروهایی که التهاب را کنترل می‌کنند: استفاده از کرم کورتیکواستروئیدی روی پوست آسیب‌دیده ممکن است رنگ را بازگرداند. این کرم زمانی‌که بیماری در مراحل اولیه قرار دارد بسیار مؤثر است. عوارض جانبی احتمالی شامل نازک شدن پوست یا ظاهر شدن رگه‌ها یا خطوطی روی پوست بیمار است.

قرص‌ها یا تزریق‌های استروئیدی ممکن است برای افرادی مناسب باشد که وضعیت بیماری آن‌ها به‌سرعت در حال پیشرفت است.

• داروهایی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند: پمادهای مهارکننده کلسینورین مانند تاکرولیموس یا پیمکرولیموس ممکن است برای افرادی که روی پوست آن‌ها دارای مناطق کوچکی از رنگدانه است، به‌ویژه پوست صورت و گردن، مؤثر باشد. سازمان غذا و داروی ایالات متحده در مورد ارتباط احتمالی بین این داروها و سرطان لنفوم و پوست هشدار داده است.

جراحی

اگر نوردرمانی و داروها مؤثر نبودند، برخی از افراد مبتلا به بیماری پایدار ممکن است کاندید جراحی شوند. تکنیک‌های زیر جهت یکنواخت‌کردن رنگ پوست با بازگرداندن رنگ در نظر گرفته شده‌است:

• پیوند پوست: در این روش پزشک بخش‌های بسیار کوچکی از پوست سالم بیمار را به مناطقی که رنگدانه خود را از دست داده‌اند، منتقل می‌کند.
• پیوند تاول: در این روش معمولا پزشک با مکش، تاول‌هایی روی پوست رنگدانه دار ایجاد می‌کند و سپس قسمت بالای تاول‌ها را به پوست تغییر رنگ داده پیوند می‌دهد.
• پیوند سلولی: در این روش، پزشک مقداری بافت روی پوست رنگدانه دار بیمار را می‌گیرد، سلول‌ها را در محلول قرار می‌دهد و سپس آن‌ها را به ناحیه‌ی آسیب‌دیده پیوند می‌دهد.

جمع‌بندی

۲۵ژوئن مصادف با ۴تیرماه روز جهانی بیماری ویتیلیگو (Vitiligo) نام‌گذاری شده‌است. اگرچه داروها نتایج متفاوت و غیرقابل پیش‌بینی و نیز عوارض جانبی جدی نیز دارند، اما درمان‌های مبتنی‌بر نور برای کمک به بازیابی رنگ پوست یا یکنواخت کردن رنگ پوست در دسترس هستند. به‌دلیل عوارض جانبی و نتایج منفی احتمالی، پزشکان ممکن است به بیمار پیشنهاد دهد که ابتدا سعی کنند ظاهر پوست خود را با استفاده از یک محصول آرایشی برنزه کننده تغییر دهند.

اگر بیمار یا پزشک تصمیم به درمان بیماری با دارو یا جراحی بگیرند، این فرآیند ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا اثربخشی آن مشخص شود و ممکن است بیمار مجبور شود تا از یک روش یا ترکیبی از روش‌ها را به کار گیرد تا بهترین درمان مشخص شود. حتی اگر درمان برای مدتی با نتایج خوب باشد، ممکن است دوام نداشته باشد و لکه‌های جدیدی روی پوست ظاهر شوند. پزشک ممکن است دارویی را به‌عنوان درمان نگهدارنده روی پوست برای کمک به جلوگیری از عود توصیه کند.

 نویسندگان: یاسمن اسمی، کوثر حاجی‌پور

منابع

منبع 1

منبع 2

منبع 3

تهیه‌شده در آکادمی ژنتیک ایران

همچنین بخوانید: بیماری آلبینیسم یا زالی