آزمایش خون، سند سلامتی

آزمایش خون

آزمایش خون، سندی راحت و کم‌هزینه است که با کمترین خطر، می‌تواند وضعیت سلامتی فرد را مشخص کند. اغلب افرادی که به سلامتی خود اهمیت می‌دهند، حداقل سالی یک‌بار آزمایش خون می‌دهند تا با چک کردن فاکتورهای موجود در خون و پلاسما از سلامتی خود اطمینان یابند. همچنین افرادی که به بیماری‌های خاص مبتلا هستند، باید در سال چندین‌بار آزمایش خون خود را تکرار کنند تا پزشک معالج آن‌ها بتواند با نتایج حاصل از آزمایش، روند درمان آن‌ها را پیگیری کند.

در این متن، قصد داریم به ده مورد از مهم‌ترین پنل‌های آزمایش خون بپردازیم:

1_ آزمایش شمارش کامل گلبول‌‌های خون(CBC):

این آزمایش یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های خون است و بخشی از معاینه، برای بررسی وضعیت سلامتی بیمار می‌باشد. در این آزمایش فاکتورهایی مانند: گلبول قرمز، گلبول سفید، پلاکت و همچنین ترکیباتی مانند: هماتوکریت و هموگلوبین اندازه‌گیری می‌شوند.

محدوده‌ی‌ نرمال هر فاکتور

از طریق تست CBC می‌توان متوجه چه کمبودها و بیماری‌هایی شد؟

• مشکلات تغذیه‌ای همچون کمبود ویتامین 6 Bیا B12
• کمبود آهن
• بیماری‌های مغز استخوان
• التهاب بافت
• عفونت
• بیماری های قلبی
• سرطان

توجه: تشخیص قطعی بیماری‌هایی مانند: سرطان، بیماری‌های قلبی و … نیاز به تست‌های تکمیلی دارد.

2_ پنل متابولیک پایه، basic metabolic panel یا Blood chemistry tests:

پنل متابولیک پایه(BMP) در آزمایش خون، شامل آزمایش‌هایی هست که غلظت  مواد شیمیایی مختلف را در خون اندازه‌گیری می‌کند. معمولا این آزمایش‌ها بر روی پلاسمای خون انجام می‌شوند و برای انجام این تست قبل از نمونه‌گیری، باید به مدت هشت ساعت ناشتا باشید.

این آزمایش‌ها می‌توانند اطلاعاتی را در مورد اندام‌هایی مانند: قلب، کلیه‌ها و کبد ارائه دهند و نتایج غیرعادی، نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های کلیوی، دیابت و بی‌نظمی هورمونی هستند.

فاکتورهایی که در این آزمایش سنجیده می‌شوند، عبارت هستند از: اکترولیت‌ها، کلسیم، گلوکز، سدیم، پتاسیم، کربن دی اکسید، کلرید، نیتروژن اوره‌ی خون (BUN) و کراتینین.

3_ پنل متابولیک کامل (complete metabolic panel):

پنل متابولیک کامل (CMP) در آزمایش خون، شامل کلیه‌ی اندازه‌گیری‌های صورت گرفته در پنل متابولیک پایه و همچنین پروتئین‌ها و برخی مواد موجود در کبد و کلیه است.

این پنل شامل فاکتورهای مربوط به پنل متابولیک پایه، آلبومین، بیلی‌روبین، پروتئین کل، آلکالین فسفات (ALP)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) هستند.

این موارد در آزمایش عملکرد کبد(LFT) نیز بررسی می‌شوند.

بررسی بیماری‌های مرتبط با سطوح هر فاکتور به شرح زیر است:

4_ پنل چربی:

انجام این پنل در آزمایش خون جهت سنجش غلظت دو نوع کلسترول LDL و HDL به‌کار می‌رود. برای انجام این آزمایش باید به مدت شش ساعت ناشتا باشید.

1_ لیپوپروتئین غلظت بالا (HDL) یا کلسترول مفید، کمک می‌کند تا کلسترول از خون خارج شده و به کبد رفته و در آن‌جا تجزیه شود.

2_ لیپوپروتئین غلظت پایین (LDL) یا کلسترول مضر، منجر به ایجاد پلاک خونی در داخل رگ‌ها شده و خطر بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

5_ پنل تیروئید:

تیروئید، غده‌ی کوچک پروانه‌ای شکلی است که در گردن قرار دارد. وظیفه‌ی این غده، تنظیم عملکرد بدن مانند حالت روحی، سطح انرژی و متابولیسم کُلی است.

در پنل تیروئید در آزمایش خون غلظت هورمون‌هایی مانندT4، جذب رزین T3، T3 و TSH اندازه‌گیری می‌شود.

غیرعادی بودن این هورمون‌ها می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری‌هایی همچون سطوح اندک پروتئین، اختلالات رشد مربوط به تیروئید، و وجود میزان غیرعادی از تستوسترون یا استروژن باشد.

6_ نشانگرهای آنزیم:

آنزیم‌ها مواد‌شیمیایی هستند که به کنترل واکنش‌های شیمیایی در بدن کمک می‌کنند؛ مانند: لخته‌کردن خون. غیرعادی بودن میزان آنزیم‌ها، نشانه‌ای از بروز بیماری‌های مختلف است.

درحال‌حاضر انواع مختلفی از آزمایشات آنزیم خون وجود دارد که از متداول‌ترین آن‌ها می‌توان به کراتین فسفوکیناز(CPK-1)، تروپونین، CPK-3 و CPK-2) CK-MB) اشاره کرد.

7_ آزمایش بیماری‌های مقاربتی:

امروزه تشخیص بیماری‌های مقاربتی(STD) به کمک آزمایش خون امکان‌پذیر است اما پزشکان برای انجام تشخیص قطعی به تفسیر نمونه‌ی ادرار و بخش‌هایی از بافت عفونی نیاز دارند.

از نمونه بیماری‌های مقاربتی(STD) می‌توان به کلامیدیا، سوزاک، تبخال، ایدز و سیفلیس اشاره کرد.

8_ پنل انعقاد خون:

آزمایش‌های انعقاد خون یا پنل انعقاد خون، آزمایشاتی هستند که پروتئین‌های موثر بر روند لخته‌شدن خون را بررسی می‌کنند؛ در واقع در این پنل می‌توان فهمید که خون با چه سرعتی لخته می‌شود.

در چنین آزمایشاتی سطوح بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال ممکن‌است نشان‌دهنده‌ی خطر خونریزی یا ایجاد لخته در رگ‌های خونی باشد. از جمله بیماری‌هایی که با این آزمایشات تشخیص داده می‌شود می‌توان به: لوسمی حاد میلوئیدی، خونریزی بیش از حد ، هموفیلی، ترومبوز، بیماری‌های کبد و کمبود ویتامین K اشاره کرد.

این آزمایش‌ها برای نظارت بر افرادی هستند که داروهایی نظیر هپارین و وارفارین( داروهایی برای  کاهش خطر لخته شدن خون)‌ استفاده می‌کنند. از تست‌های این پنل می‌توان به تست زمان پروترومبین (PT) و تست فعالیت فیبرینوژن اشاره کرد.

9_ تست سرم DHEA – سولفات

دهیدروپیاندروسترون یاDHEA هورمونی است که در غده‌ی فوق کلیوی (غده آدرنال) در بدن مردان و زنان وجود دارد و به ایجاد صفات مردانه کمک می‌کند. این هورمون همچنین در ترشح دیگر هورمون‌هایی مانند تستوسترون در مردان و استروژن در زنان موثر است.

محل اصلی تولید این هورمون، غده‌ی فوق‌کلیه است، ولی میزان کمی ‌از آن در بیضه‌ها و تخمدان‌ها نیز ساخته می‌شود.‌ غده‌ی هیپوفیز ترشح این هورمون را کنترل می‌کند. میزان بالای این هورمون در زنان و میزان پایین آن در مردان موجب اختلالات و بیماری می‌شود.

تفسیر آزمایش DHEA – سولفات

10- تست پروتئین واکنشی سی (CRP)

پروتئین واکنشی سی (CRP)، توسط کبد هنگامی ایجاد می‌شود که بافت‌های بدن دچار التهاب شده باشند. پروتئین فعال C با حساسیت بالا (hs-CRP) و پروتئین فعال C بسیار حساس (us-CRP) نام های دیگری هستند که برای CRP بکار می روند.

سطح بالای CRP خون، نشانگر التهاب است. افزایش سطح CRP می تواند منجر به ابتلای شخص به طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، از عفونت تا سرطان شود. سطح بالای CRP می‌تواند نشان‌دهنده‌ی التهاب عروق قلبی نیز باشد که می‌تواند به معنای خطر بالای حمله‌ی قلبی باشد.

 آزمایش CRP یک آزمایش غیراختصاصی است و سطح CRP می‌تواند در هر شرایط التهابی افزایش یابد چرا که التهابات به ‌دلایل متعددی ایجاد می‌شوند مانند: التهاب سرخرگ، عفونت، بیماری التهاب روده ، آرتریت روماتوئید، لوپوس و سرطان.

تفسیر میزان CRP در خون

و در پایان شما با انجام چکاپ منظم و آزمایش خون می‌توانید یک نمای کلی از وضعیت سلامتی خود به‌دست بیاورید؛ پزشک شما همچنین می‌تواند ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان را در مراحل اولیه و پیش از درگیری بیشتر شما با بیماری، تشخیص دهد که این خود امری بسیار حائز اهمیت است.

نویسنده: زهرا سمیعی

منبع