فهرست مطالب
پرورش شیلات و آبزیان، در حال حاضر یکی از مهم‌ترین و پردرآمدترین صنایع در کشورهای مختلف جهان و به‌ویژه ایران است؛ با این وجود، این صنعت سالانه متحمل زیان‌های زیادی در اثر تلف شدن آبزیان در حوضچه‌های پرورشی می‌شود. آلودگی حوضچه‌ها با عوامل بیماری‌زای مختلفی مثل باکتریها، اصلی‌ترین عامل این تلفات است. استفاده از پروبیوتیک‌های ویژه‌ی آبزیان، یک روش ساده برای حل این مشکل و کاهش خسارات ناشی از آن است. پروبیوتیک‌های مصرفی در صنعت شیلات با بهبود تعادل میکروبی در بدن آبزیان، مقاومت آن‌ها را نسبت به ابتلا به عوامل عفونی افزایش می‌دهند.
اهمیت و جایگاه پرورش شیلات در ایران
صنعت پرورش شیلات در ایران یکی از صنایع مهم و استراتژیک کشور است. ایران به دلیل در اختیار داشتن منابع آبی فراوان به ویژه سواحل دریای خزر و خلیج فارس، ظرفیت بالایی در پرورش شیلات دارد. شرایط آب و هوایی مناسب و تنوع محیط‌های طبیعی، ایران را به قطب پرورش ماهی تبدیل کرده است.
غذاهای دریایی، منابعی غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و سهم بزرگی از نیازهای غذایی جامعه را تامین می‌کنند. صنعت پرورش شیلات و آبزیان علاوه‌بر تامین نیاز داخل کشور و تامین پروتئین مورد نیاز سبد غذایی مردم، به عنوان یکی از صادرات پر سود نیز در نظر گرفته می‌شود.
قابلیت صادرات این محصولات به کشورهای دیگر، می‌تواند در توسعه‌ی اقتصاد و ارز آوری برای کشور بسیار موثر باشد. طبق آمار سال گذشته، صنعت پرورش شیلات و آبزیان چیزی در حدود 600 میلیون دلار برای کشور درآمد ارزی داشته و تخمین زده شده که این میزان به 2 میلیارد دلار هم افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین، این صنعت به عنوان یک صنعت پربازده زمینه‌ی اشتغال برای افراد زیادی را فراهم می‌کند.
از دیگر اهمیت‌هایی که می‌توان برای صنعت آبزی‌پروری در ایران ذکر کرد، حفظ تعادل زیست محیطی است. با توجه به کاهش منابع طبیعی و آسیب‌های زیست محیطی احتمالی، استفاده از منابع آب شیرین برای پرورش ماهیان به عنوان روشی پایدار و سازگار با محیط زیست مطرح شده است. پرورش شیلات در استخرها و تاسیسات ویژه‌ی آبزیان، یک روش پایدار و کم هزینه برای تامین منابع غذایی مورد نیاز جامعه است.
چالش‌های پیش‌رو در پرورش صنعتی آبزیان و شیلات
یکی از چالش‌ها و مشکلات جدی در پرورش صنعتی آبزیان، تغییر شرایط حوضچه‌های پرورشی از نظر تغییر PH، تراکم بالای آبزیان داخل استخرهای پرورشی و آلودگی آب حوضچه‌ها با پاتوژن‌هایی از جمله گونه‌های مختلف باکتری ویبریو است. چنین مواردی می‌توانند به سادگی باعث همه‌گیری عفونت در بین آبزیان و مرگ و میر بالای آن‌ها در مزارع پرورش ماهی و میگو شوند. همچنین، حضور آبزیان در محیط آبی و عدم امکان ایزوله کردن آبزیان آلوده از آبزیان سالم، سرعت انتشار بیماری را در بین آن‌ها افزایش می‌دهد و منجر به افزایش تلفات خواهد شد.
همین تلفات، خسارات مالی کلانی برای پرورش دهندگان ماهی و میگو به دنبال دارند. از طرف دیگر، حتی درصورتی که همه‌گیری عفونت‌ها به تلف شدن آبزیان ختم نشود، مصرف ماهی و میگوی آلوده به پاتوژن‌ها به راحتی عوامل عفونی را به انسان منتقل کرده و در نهایت موجب بروز مسمومیت‌های غذایی و بیماری‌های غذازاد می‌شود. مسمومیت‌های غذایی، سالانه آمار قابل توجهی را به خود اختصاص می‌دهند.
راه‌حلی که عموما پرورش‌دهندگان ماهی و میگو برای رفع این مشکل به کار می‌گیرند، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هاست. به کارگیری آنتی‌بیوتیک‌ها نیز مشکلات جدی‌تری از جمله تغییر تعادل میکروبیوم در بدن آبزیان و نیز ایجاد سویه‌های پاتوژن مقاوم به آنتی‌بیوتیک را به دنبال دارد. اما راه‌حل این مشکلات چیست؟
یک راه‌حل ساده و در عین حال بسیار موثر برای رفع این مشکلات، استفاده پروبیوتیک‌های مختص شیلات و آبزیان است.
استفاده از پروبیوتیکها در مزارع پرورش ماهی و میگو چگونه از این آسیب‌ها جلوگیری می‌کنند؟
برخی از مزایای استفاده از پروبیوتیکها در صنعت پرورش شیلات شامل موارد زیر است:
- تحریک و تقویت سیستم ایمنی آبزیان
- تثبیت تعادل فلور طبیعی دستگاه گوارش
- افزایش و بازسازی میکروویلی‌های روده
- بهبود هضم و جذب مواد غذایی
- تولید آنزیم‌های ضروری
- تولید ویتامین‌ها، اسیدهای چرب کوتاه زنجیره و اسیدهای آلی از طریق تغییر متابولیسم میکروبیوتای روده
- خنثی کردن اثر توکسین‌ها و پیشگیری از مسمومیت
- بهبود تکامل سیستم ایمنی و گوارشی در لارو آبزیان (ماهی و میگو)
- بهبود فاکتورهای تولید مثلی و رسیدگی سریع‌تر تخمک
- بهبود وزن گیری آبزیان
تمام این موارد با تقویت سیستم ایمنی و اثر بر متابولیسم میکروفلور دستگاه گوارش آبزیان باعث افزایش توان آن‌ها در مقابله با پاتوژن‌ها و مقاومت در برابر ابتلا به عفونت‌ها و در نهایت منجر به پیشگیری از مرگ و میر آبزیان و کاهش تلفات در استخرهای پرورشی می‌شود. از طرف دیگر، جلوگیری از انتشار بیماری و کاهش نرخ ابتلای آبزیان به بیماری‌ها، کیفیت آب حوضچه‌های پرورش را افزایش داده و از بروز خسارات مالی و زیان‌های اقتصادی برای پرورش دهندگان نیز می‌کاهد.
روش مصرف پروبیوتیک‌های شیلات
به‌طور کلی، به چند روش امکان وارد کردن پروبیوتیکها به بدن آبزیان وجود دارد:
- مخلوط کردن پروبیوتیکها با غذاهای فرآوری شده‌ی آبزیان در مقادیر معین
- انتقال سویه‌های باکتریایی پروبیوتیکها به ارگانیسم‌هایی از جمله پلانکتون‌ها و جلبک‌ها که به عنوان منابغ غذایی ماهی‌ها و میگو‌ها به شمار می‌آیند.
- اضافه کردن پروبیوتیکها به آب
- تزریق مستقیم
در بین روش‌های مصرف مکمل‌های پروبیوتیکی، حل کردن مقدار معینی از پروبیوتیک در آب یا روغن گیاهی و در نهایت ترکیب آن با غذای آبزیان یکی از متداول‌ترین روش‌هاست. همچنین، امکان ترکیب کردن این مکمل‌ها با آب حوضچه‌های آب سبز بارور شده با فیتوپلانکتون‌ها نیز وجود دارد.
ارگانیسم‌های متداول در تولید پروبیوتیک‌های آبزیان
ارگانیسم‌های متداول در تولید پروبیوتیک‌های مختص شیلات، باکتریها، قارچها و مخمرها هستند؛ گونه و نوع آبزیان در انتخاب پروبیوتیک مناسب و سویه‌های تشکیل دهنده‌ی این مکمل‌ها بسیار حائز اهمیت است. رایج‌ترین باکتری‌های مورد استفاده در تولید پروبیوتیک برای آبزیان شامل لاکتوباسیلوس‌ها، لاکتوکوکوس‌ها، باسیلوس سوبتیلیس، برخی از گونه‌های سودوموناس، انتروکوکوس فاسیوم و بیفیدوباکتریوم‌ها هستند. مخمر ساکارومایسز سرویزیه نیز به‌طور گسترده در تولید مکمل‌های پروبیوتیکی شیلات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چگونه به این صنعت وارد شویم؟
در حال حاضر، شرکت‌های ایرانی متعددی در این زمینه فالیت دارند و مکمل‌های پروبیوتیک ویژه‌ی ماهی و میگو تولید می‌کنند. صنعت آبزی پروری، با ایجاد همکاری بین میکروبیولوژیست‌ها و مهندسین شیلات، باعث فراهم کردن زمینه‌ی اشتغال و درآمدزایی برای دانش‌آموختگان این دو حوزه می‌شود.
از آن‌جا که هدف اصلی و تلاش همیشگی اتحاد زیست‌شناسان و آکادمی میکروب‌شناسی ایران، رفع مشکلات شما عزیزان بوده است، در همین راستا و با هدف تسهیل ورود دانش‌آموختگان رشته‌های زیست‌شناسی به بازار کار، کارگاهی با موضوع پروبیوتیک و آبزی‌پروری تدارک دیده‌ایم.
این کارگاه با همکاری اتحاد زیست‌شناسان ایران و انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند ایران با محور بررسی دانش فنی تولید پروبیوتیک بومی و اثربخشی آن در پرورش شیلات، در تاریخ 30 شهریور ماه ساعت 10 صبح در بستر اسکای روم برگزار خواهد شد. کارگاه همراه با ارائه‌ی گواهی معتبر خواهد بود.
برای ثبت‌نام در کارگاه این‌جا کلیک کنید.
برای دریافت کد تخفیف به پیج اینستاگرام آکادمی میکروب‌شناسی مراجعه کنید.
نویسنده: ستاره سنگری
منابع:
- https://biodep.ir/Bio-Aqua
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20219683/#:~:text=The%20common%20probiotics%20that%20are,%2C%20Clostridium%2C%20and%20Saccharomyces%20species
- https://www.healthline.com/nutrition/8-health-benefits-of-probiotics#weight-loss
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1050464821001960#:~:text=subtilis%2C%20L
- https://biodep.ir/%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AC-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C%DA%A9-%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86
- https://www.entomoljournal.com/archives/2017/vol5issue6/PartAH/5-6-224-175.pdf
- https://organicabiotech.com/probiotic-solutions-for-aquaculture-fish-farming/
- https://www.intechopen.com/chapters/76877
- https://thefishsite.com/articles/how-to-use-probiotics-in-shrimp-farming-with-synbiotics-biofloc-semi-floc#:~:text=Water%20probiotics%2C%20as%20the%20name,as%20improvement%20of%20water%20quality
- https://www.mehrnews.com/news/2083073/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%85%D9%87%D9%85-%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C
- http://www.iana.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C-249/114231-%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B2-%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF
مطالب جالبی بود، خداقوت⚘️