فهرست مطالب
با شروع همه‌گیری کووید-19 در سال 2019، جهان تحت تاثیر این بیماری قرار گرفت. نرخ بالای ابتلا و مرگ‌ومیر، پژوهشگران را مصمم کرد تا نگاه ویژه‌ای به آسیب‌شناسی این بیماری داشته‌باشند.
نشانه‌های شایع بیماری کووید-19، ناشی از اختلال در اعصاب محیطی
بعضی از نشانه‌های شایع بیماری کووید-19، ناشی از اختلال در اعصاب محیطی هست که مغز را به باقی بدن مرتبط می‌کند. این اختلالات که در مراحل پایانی بیماری بروز می‌کنند، زمینه‌ساز نشانه‌هایی چون ازدست‌رفتن حس بویایی و چشایی، بی‌حسی، خستگی و درد می‌شوند. حتی گاهی این نشانه‌ها برای مدتی طولانی باقی می‌مانند. با‌این‌حال، عامل ایجادکننده این نشانه‌ها ناشناخته مانده‌بود.
گرچه در ابتدا تصور می‌شد که ویروس ایجادکننده بیماری کووید-19 (یعنی SARS-CoV-2) قادر نیست نورون‌ها را به طور کارآمدی آلوده کند، اما اخیراً تیمی تحقیقاتی به سرپرستی Rudolf Jaenisch از دانشگاه MIT نشان داده‌اند که تصور پیشین غلط بوده‌است. این دانشمندان برای اثبات این فرضیه، ابتدا سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPSC) را به نورون‌های حسی تمایز دادند. بررسی این نورون‌های حسی نشان داده‌است که این سلول‌ها سطح قابل توجهی از گیرنده ACE2 را بیان می‌کنند. با اتصال این گیرنده‌ها به شاخک‌‌های (Spike) سطحی SARS-CoV-2، ویروس به داخل سلول وارد می‌شود. این اولین مدرکی است که نشان می‌دهد نورون‌های حسی نیز آماج SARS-CoV-2 قرار می‌گیرند.
در مرحله بعدی آزمایش، نورون‌های حسی را با سه واریانت WA1/2020، دلتا و اُمیکرون آلوده ساختند. آشکار شده‌است که هر سه واریانت SARS-CoV-2 قادرند از طریق گیرنده‌های ACE2 سطح نورون‌های حسی، این سلول‌ها را آلوده کنند؛ گرچه مکان نفوذ هر کدام از این واریانت‌ها با هم متفاوت است. از بین این سه واریانت، اُمیکرون توانایی کمتری در آلوده‌سازی نورون‌های حسی داشته‌است و بنابراین انتظار می‌رود که نشانه‌های حسی کمتری را در افراد مبتلا به این واریانت شاهد باشیم.
تاثیر کووید-19 بر بیان ژن‌های متفاوتی در نورون‌های حسی
همچنین توالی‌یابی RNA هر تک سلول (scRNA-seq) مشخص کرده‌است که هر سه واریانت، بیان ژن‌های متفاوتی را در نورون‌های حسی تغییر می‌دهند. از بین این ژن‌ها، انواع مرتبط با پاسخ ایمنی بیشترین تغییرات را از خود نشان داده‌است. همچنین ژن‌های مرتبط با ساخت و پردازش RNA دچار کاهش بیان شده‌اند. مورد اخیر می‌تواند یک مکانیسم دفاعی از سوی نورون‌های حسی باشد تا جلوی تکثیر ویروس را بگیرد.
دکتر Jaenisch در این باره گفته‌است: «آلودگی با ویروس SARS-CoV-2 به طرز آشکاری بر نورون‌های حسی (مانند بویایی و چشایی) اثر کلینیکی می‌گذارد و ما نمی‌دانستیم که علت چه می‌تواند باشد». او در ادامه خاطر نشان کرده‌است: «فهم اینکه ویروس مذکور می‌تواند نورون‌های حسی را آلوده کند و شاید عملکرد این سلول‌ها را تغییر دهد، به ما علت این اثر کلینیکی را نشان می‌دهد»
با وجود توانایی هر سه واریانت در آلوده‌سازی و تغییر نورون‌های حسی، هیچ یک از واریانت‌ها نتوانسته‌اند در نورون‌های حسی تکثیر شوند و در نهایت آن را لیز کنند.
چگونه نورون‌های حسی از این ویروس کووید-19 سالم به در می‌برند؟
دکتر Anthony Flamier، نویسنده اول این مقاله، گفته است:«قدم بعدی این است که بدانیم چگونه نورون‌های حسی از این ویروس جان سالم به در می‌برند، و اینکه چرا ویروس در این سلول‌ها تکثیر نمی‌شود». او در ادامه یادآوری کرده‌است: «فهم این موضوع می‌تواند ما را در درک زیست‌شناسی اختلالات عصبی وابسته به کووید یاری کند، و همچنین این امکان را می‌دهد تا سلول‌هایی را که بعد آلودگی با ویروس می‌میرند (مانند سلول‌های ریه)، درمان کنیم».
درک بیشتر پدیده تغییر و زنده‌مانی نورون‌های حسی آلوده به SARS-CoV-2، ما را قادر می‌سازد تا بهتر اساس نشانه‌های حسی بیماری کووید-19 را در یابیم و برای آن، درمان‌هایی را در نظر بگیریم. همچنین، الهام گرفتن از رفتار تدافعی نورون‌های حسی، می‌تواند راه جلوگیری از کشته‌شدن سایر سلول‌های آلوده به SARS-CoV-2 را نشان دهد.
#ویروس_شناسی
گردآوری و ترجمه: سامان قاجار
منبع: https://wi.mit.edu/news/sars-
