فهرست مطالب
معرفی رشته هماتولوژی (خون‌شناسی)
دانشجویان این رشته به مطالعه سلولهای خونی، انعقاد خون و فرایند خون‌سازی می‌پردازد. این علم مقدار، ساختمان و کار سلولهای خونی، ساختار‌های شیمیایی پلاسما و کار پلاکت‌ها و پروتئین‌هایی که در سیستم انعقادی دخالت دارند را بررسی می‌کند. این علم با رشته‌های مختلف از جمله ایمنی‌شناسی، ژنتیک مولکولی، پزشکی و انسانی ارتباط نزدیکی دارد.
آشنایی با گرایش‌های رشته هماتولوژی
رشته هماتولوژی زیرشاخه‌ای از رشته پاتولوژی یا پزشکی است که شامل بررسی علل، روش‌های درمانی، پیش آگاهی و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با خون است. هر بیماری که بر خون و اجزای آن تأثیر بگذارد در این گروه طبقه‌بندی می‌شود.
هماتوآنکولوژی: هماتوآنکولوژی شامل مطالعه و درمان سرطان‌های خون از جمله لوسمی حاد و مزمن، میلوم چندگانه و لنفوم است. این سرطان‌ها به دلیل رشد بیش از حد سلول رخ می‌دهند؛ بنابراین در این گرایش بر روی چگونگی کنترل سلولهای خونی و سایر اجزای خون که از کنترل خارج شده‌اند تمرکز می‌شود.
هموستاز/ ترومبوز: هموستاز اساساً لخته شدن خون است که امری طبیعی است و به جلوگیری از هدر رفت خون کمک می‌کند. از طرف دیگر، ترومبوز تشکیل لخته در داخل رگ‌های خونی است که عامل اصلی حملات قلبی، سکته مغزی و آنژین‌ها است؛ بنابراین در این گرایش، اختلالات هموستاز و ترومبوز، چه مادرزادی و چه اکتسابی را مطالعه و درمان می‌کنند.
اختلالات تولید سلولهای خونی: اختلالات گلبول‌های خون زمانی بروز می‌کند که مشکلی در گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید یا پلاکت وجود داشته باشد. سلولهای قرمز خون اکسیژن را به اندام‌های مختلف منتقل می‌کنند، درحالی‌که سلولهای سفید خون مواد مغذی را حمل می‌کنند و با عفونت‌ها مقابله می‌کنند. بنابراین در این گرایش بیماری‌هایی که در نتیجه ناهنجاری‌های سلولهای خونی ظاهر می‌شوند، مورد مطالعه قرار می‌گیرند.
انتقال خون: انتقال خون شامل استفاده از خون شخص دیگری برای معالجه بیمار است؛ بنابراین نیاز به دانش زیادی در مورد گروه‌های خونی، منابع خون، انتخاب اهداکنندگان و جمع‌آوری خون دارد.
هماتولوژی کودکان: هماتولوژی کودکان به‌طور خاص اختلالات خونی را در کودکان از بدو تولد تا نوجوانی بررسی می‌کند.
رسالت رشته هماتولوژی
هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند با تکیه بر مبانی علم خون‌شناسی و بانک خون توانایی و مهارت لازم جهت انجام کارهای آزمایشگاهی در آزمایشگاه‌های خون‌شناسی و بانک خون مختلف اعم از بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های مراکز آموزشی و پژوهشی و آزمایشگاه‌های تشخیص طبی را با بکارگیری تجهیزات و دستگاه‌های الکترونیکی داشته باشند و از این طریق به تشخیص بیماری‌های خونی و تهیه فراورده آن و همچنین آشنایی و تسلط به بانک و پروسه انتقال خون بپردازند.
دانشگاه‌های پذیرنده دانشجو و ظرفيت پذیرش آنها در رشته هماتولوژی سال 1401
| دانشگاه | عادی (رایگان) | شهریه پرداز |
| اهواز | 3 | 1 |
| ایران | 3 | 1 |
| بوشهر | 3 | 0 |
| بیرجند | 2 | 1 |
| تبریز | 2 | 1 |
| تربیت مدرس | 3 | 1 |
| تهران | 3 | 1 |
| زنجان | 3 | 1 |
| سازمان انتقال خون ایران | 3 | 1 |
| شهید بهشتی | 3 | 1 |
| شیراز | 3 | 1 |
| کرمان | 2 | 1 |
| کرمانشاه | 4 | 1 |
| مشهد | 3 | 1 |
دروس مقطع ارشد رشته هماتولوژی
تعداد کل واحدهای درسی
| نوع واحد | تعداد واحد |
| واحدهای اختصاصی اجباری | 20 |
| واحدهای اختصاصی اختیاری | 4 |
| واحدهای پایان نامه | 6 |
| جمع | 30 |
دانشجو موظف است با تشخیص گروه آموزشی و تایید شورای تحصیلات تکمیلی دانشگاه، تمامی یا تعدادی از دروس کمبود یا جبرانی را بگذراند.
دروس کمبود یا جبرانی
| نام درس | تعداد واحد |
| ایمنی‌شناسی پایه | 3 |
| بیولوژی سلولی و مولکولی پایه | 2 |
| خون‌شناسی پایه | 3 |
| پاتولوژی | 2 |
| سیستم‌های اطلاع‌رسانی پزشکی | 1 |
| جمع | 11 |
دروس اختصاصی اجباری
| نام درس | تعداد واحد |
| ایمنی‌شناسی پیشرفته | 3 |
| بیولوژی سلولی و مولکولی پیشرفته | 2 |
| مبانی کشت سلول و سلولهای مغز استخوان | 1 |
| روش تحقیق | 1 |
| خون‌شناسی 1 (کلیات، گلبول قرمز) | 3 |
| خون‌شناسی 2 (گلبول سفید) | 3 |
| خون‌شناسی 3 (پلاکت‌ها، هموستاز) | 2 |
| ایمونوهماتولوژی و انتقال خون | 4 |
| کنترل کیفی در خون‌شناسی و بانک خون | 1 |
| جمع | 20 |
دروس اختصاصی اختیاری
| نام درس | تعداد واحد |
| سمینار هماتولوژی | 1 |
| کارآموزی هماتولوژی | 3 |
| سمینار ایمونوهماتولوژی | 1 |
| کارآموزی ایمونوهماتولوژی و انتقال خون | 3 |
| جمع | 8 |
دانشجو ملزم به گذراندن 4 واحد از دروس اختصاصی اختیاری با نظر گروه مربوطه می‌باشد.
بازار کار رشته هماتولوژی
دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد هماتولوژی می‌توانند در سه بخش زیر مشغول به کار شوند:
الف) آموزشی:
1- تدریس دروس خون‌شناسی و بانک خون به دانشجویان مقاطع تحصیلی پایین‌تر
2- تجهیز و اداره امور جاری آزمایشگاه‌های آموزشی خون‌شناسی و بانک خون در دانشکده‌ها
3- آموزش طرز کار با دستگاه‌ها و روش‌های آزمایشگاهی اختصاصی خون‌شناسی و بانک خون به دانشجویان
ب) پژوهشی:
1- همکاری در تهیه و تدوین پروژه‌های پژوهشی با اساتید مربوطه
2- همکاری در نگارش مقالات پژوهشی
3- ارائه نتایج و یافته‌های تحقیقاتی در مجامع علمی و کنگره‌ها
4- تحقیق و توسعه در زمینه خون و بیماری‌های خونی
ج) خدماتی:
1- فعالیت در آزمایشگاه‌های تشخیص بیماری‌های خونی
2- سرپرستی کارشناس‌ها و کاردان‌ها در آزمایشگاه‌های خون‌شناسی و بانک خون
3- سرپرستی دانشجویان در طی دوره‌های کارآموزی و کارورزی در آزمایشگاه‌های خون‌شناسی و بانک خون مراکز بهداشتی و درمانی
4- ارائه مشاوره به محققان، مراکز و مراجع مرتبط
درآمد فارغ‌التحصیلان رشته هماتولوژی
بسته به فعالیت در حوزه کاری، درآمد شما از رشته هماتولوژی می‌تواند متفاوت باشد. اگر در بخش آموزشی این رشته مشغول شوید در چارچوب دانشگاه و فعالیت آموزشی شما، درآمدتان مقدار مشخصی خواهد بود. در صورت فعالیت در حوزه پژوهشی این رشته اگر در واحد تحقیقات یک سازمان دولتی مشغول به کار باشید، طبق مقررات براساس قانون خدمات کشوری که به‌صورت یکپارچه در دستگاه‌های دولتی اجرا می‌شود، حقوق و مزایا دریافت خواهید کرد. اگر که به‌عنوان پژوهشگر در یکی از مراکز تحقیقاتی و یا پژوهشکده‌ها مشغول شوید، براساس دستورالعمل‌ها و قوانین داخلی آنجا حقوق دریافت می‌کنید. همچنین با ادامه تحصیل در مقطع دکتری هماتولوژی می‌توانید با اجتماع مدرک‌تان با دکتری ایمونولوژی، بیوشیمی و باکتری‌شناسی یک آزمایشگاه تشخیص طبی جنرال دایر کنید. البته در طی سالیان اخیر با اضافه شدن آزمون فلوشیپ به وزارت بهداشت، با قبولی در این آزمون و گذراندن دوره کوتاه آموزشی می‌توان با دکتری هماتولوژی به‌صورت تک رشته نیز آزمایشگاه تشخیص طبی دایر کرد.
ادامه تحصیل در رشته هماتولوژی
فارغ‌التحصیلان این رشته گزینه‌های انتخابی بسیار متنوعی برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری در دو وزارتخانه علوم و بهداشت دارند.
وزارت علوم: دکترای زیست‌شناسی (کلیه گرایش‌ها)
وزارت بهداشت: دکترای رشته‌های خون‌شناسی آزمایشگاهی و علوم انتقال خون (هماتولوژی)، بیولوژی تولیدمثل، پزشکی مولکولی، زیست‌فناوری پزشکی، مهندسی بافت، نانوفناوری پزشکی، ایمنی‌شناسی پزشکی، علوم سلولی کاربردی، انفورماتیک پزشکی، سلامت در بلایا و فوریت‌ها، سلامت و رفاه اجتماعی، اپیدمیولوژی، مددکاری اجتماعی و گفتار درمانی
نویسنده: نگار اصغری
