فهرست مطالب
معرفی رشته میکروبیولوژی محیطی
میکروبیولوژی محیطی درباره شناسایی و بررسی میکروارگانیسم‌ها در محیط زیست بحث می‌کند. این میکروارگانیسم‌ها شامل انگل، ویروس، باکتری، قارچ و… هستند که هر کدام از این میکروارگانیسم‌ها در شرایط و محیط خاص خود زندگی می‌کنند. این میکروارگانیسم‌ها با چشم قابل ملاحظه نیستند و برای مشاهده و طبقه‌بندی آن‌ها از میکروسکوپ‌های قوی استفاده می‌کنند.
گرایش‌های میکروبیولوژی محیطی
میکروبیولوژی محیطی علمی است که تنوع و عملکرد میکروارگانیسم‌ها را در محیط طبیعی آن‌ها مثل هوا و کاربردهای ظرفیت متابولیکی آن‌ها را در فرایندهای تصفیه بیولوژیکی خاک‌ها و آب‌های آلوده بررسی می‌کند. میکروارگانیسم‌ها تقریباً در همه جای زمین یافت می‌شوند و نقش مهمی در طیف وسیعی از فرآیندهای اکولوژیکی از جمله تجزیه، تثبیت نیتروژن و چرخه مواد مغذی ایفا می‌کنند. بنابراین گرایش‌های این رشته شامل میکروبیولوژی هوا، میکروبیولوژی خاک و میکروبیولوژی آب است.
میکروبیولوژی آب: ويژگي‌هاي ميكروبي آب آشاميدني مبناي قضاوت در مورد تعيين قابليت شرب آب‌ها از نقطه نظر بيولوژيكي قرار مي‌گيرد. اصولاً آبي كه به مصرف مي‌رسد، بايد عاري از ميكروارگانيسم‌هاي بيماریزاي شناخته‌شده و باكتري‌هاي نشانگر باشد. آب آشاميدني استريل نيست پس مي‌تواند حاوي ميكروب غير بيماریزا باشد.
میکروبیولوژی خاک: میکروبیولوژی خاک مطالعه میکروارگانیسم‌های موجود در خاک، عملکرد آن‌ها و نحوه تأثیر آن‌ها بر خصوصیات خاک است.
میکروبیولوژی هوا: میکروبیولوژی هوا یک رشته علمی است که به مطالعه میکروارگانیسم‌ها از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها در هوای جو می‌پردازد.
کاربرد رشته میکروبیولوژی محیطی
میکروبیولوژیست‌های محیطی تنوع، توزیع و عملکرد میکروارگانیسم‌ها را در محیط‌های طبیعی و مصنوعی مطالعه می‌کنند که شامل مطالعه روش‌هایی است که در آن میکروارگانیسم‌ها با یکدیگر و با محیط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خود تعامل دارند. میکروبیولوژیست‌های محیطی همچنین ممکن است به روش‌هایی که از طریق آن‌ها می‌توان از میکروارگانیسم‌ها برای حل مشکلات زیست محیطی مانند پاکسازی آلودگی یا تولید سوخت‌های زیستی استفاده کرد، علاقه‌مند باشند. میکروبیولوژیست‌های محیطی اغلب در زمینه‌هایی مانند کشاورزی، جنگل‌داری و مهندسی محیط زیست کار می‌کنند، جایی که ممکن است در تحقیقات در مورد موضوعاتی مانند سلامت خاک، کیفیت آب و تصفیه زیستی مشارکت داشته باشند.
آن‌ها همچنین ممکن است در بهداشت عمومی کار کنند و روش‌هایی را مطالعه کنند که میکروارگانیسم‌ها می‌توانند بر سلامت انسان و گسترش بیماری تأثیر بگذارند. میکروبیولوژی محیطی مهم است زیرا میکروارگانیسم‌ها در بسیاری از فرآیندهای اکولوژیکی که برای سلامت و رفاه سیاره ضروری هستند، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال، میکروارگانیسم‌ها در تجزیه مواد آلی که برای بازیافت مواد مغذی در اکوسیستم‌ها ضروری است، نقش دارند. آن‌ها همچنین در تثبیت نیتروژن که برای رشد گیاهان ضروری است، نقش دارند. علاوه بر این، میکروارگانیسم‌ها نقش مهمی در چرخه سایر عناصر ضروری مانند کربن، گوگرد و فسفر دارند. میکروبیولوژیست‌های محیطی همچنین روش‌های تعامل میکروارگانیسم‌ها با محیط خود و نحوه تأثیرپذیری آن‌ها از تغییرات محیطی را مطالعه می‌کنند.
این تحقیق می‌تواند به ما در درک تأثیرات فعالیت‌های انسانی بر میکروارگانیسم‌ها و اکوسیستم‌هایی که از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند و همچنین راه‌هایی که در آن میکروارگانیسم‌ها می‌توانند برای حل مشکلات زیست محیطی استفاده شوند، کمک کند. علاوه بر این، میکروبیولوژیست‌های محیطی ممکن است در تحقیق در مورد استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای پاکسازی زیستی که استفاده از میکروارگانیسم‌ها برای پاکسازی آلودگی یا سایر آلاینده‌های محیط است، مشارکت داشته باشند. این تحقیق می‌تواند به توسعه فناوری‌های جدید برای پاکسازی مکان‌های آلوده و حفاظت از محیط زیست در برابر مواد مضر کمک کند. بنابراین به‌طور کلی، مطالعه میکروبیولوژی محیطی برای درک نقش میکروارگانیسم‌ها در محیط زیست و برای توسعه استراتژی‌هایی برای حفاظت و حفظ سلامت اکوسیستم‌ها مهم است.
تحصیل در رشته میکروبیولوژی محیطی
رشته میکروبیولوژی محیطی از رشته‌های زیر مجموعه وزارت علوم می‌باشد که در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه‌ها برای این رشته پذیرش دانشجو دارند. این رشته فقط در مقطع ارشد پذیرش دانشجو دارد و در مقطع دکتری به‌نام میکروبیولوژی ارائه می‌شود.
از دروس الزامی این رشته که با دیگر گرایش‌های میکروبیولوژی در مقطع کارشناسی ارشد مشترک است می‌توان به فیزیولوژی میکروارگانیسم‌ها، ژنتیک پروکاریوت‌ها، رده‌بندی میکروارگانیسم‌ها، بیوانفورماتیک، بوم‌شناسی میکروارگانیسم‌ها و روش‌ها در میکروبیولوژی اشاره کرد.
از دروس اختیاری مخصوص این رشته در مقطع کارشناسی ارشد می‌توان به میکروبیولوژی دریا، میکروبیولوژی خاک، میکروبیولوژی هوا، میکروبیولوژی آب و پساب، میکروبیولوژی مدیریت پسماند، طراحی و راهبرد سیستم‌های پالایش، تجزیه زیستی و تخریب‌پذیری زیستی، زیست پالایی، میکروبیولوژی سوخت و انرژی، ایمنی سلامت و محیط زیست، میکروبیولوژی معدن و بیوهیدرومتالوژی و سمینار اشاره کرد.
دانشگاه‌های پذیرنده دانشجو و ظرفيت پذیرش آن‌ها در مقطع کارشناسی ارشد رشته میکروبیولوژی محیطی در سال 1402
| دانشگاه | روزانه | نوبت دوم (شبانه) | پردیس خودگردان |
| اصفهان | 4 | 2 | 0 |
| الزهرا-تهران (ویژه خواهران) | 5 | 0 | 0 |
| تهران | 3 | 2 | 0 |
| فردوسی مشهد | 5 | 1 | 0 |
| مازندران-بابلسر | 4 | 1 | 0 |
| دانشگاه یا موسسه | ظرفیت |
| موسسه غیر انتفاعی خرد-بوشهر | 4 |
بازارکار رشته میکروبیولوژی محیطی
فارغ‌التحصیلان این رشته توانایی شناسایی انواع میکروارگانیسم‌ها را در جهت کار در پژوهشگاه‌های گوناگون، نحوه بهره‌مندی از این ارگانیسم‌ها مبنی‌بر کنترل آلودگی‌های محیط زیست، کنترل مواد غذایی، کنترل آلودگی آب‌ها و…. را به دست می‌آورند. متخصصان این رشته می‌توانند در پژوهشگاه‌های نفت و در بخش‌های تحقیقاتی صنایع غذایی، کشاورزی، محیط زیست و … استخدام شوند.
نویسنده: نگار اصغری
