فهرست مطالب
چگونه واکسنهای ویروس کووید-19 را دوباره طراحی کنیم تا دربرابر سویه‌های جهش یافته از ما محافظت کنند؟
مشاهدات جدید نشان می‌دهد که گونه‌های جدید کرونا ویروس SARS-CoV-2 می‌توانند به‌سادگی از مصونیت‌های ایجادشده توسط عفونت‌های قبلی و ایمنی‌سازی فرار کنند؛ در نتیجه دانشمندان شروع به بررسی واکسن‌هایی که در حال حاضر در سراسر دنیا عرضه شده است کردند. محققان هنوز درحال بحث هستند که آیا جهش‌های جدید می‌تواند اثربخشی واکسنهای نسل اول کووید-19 را کاهش دهند و یا خیر؟!
سویه‌های جدید ویروس که در برزیل و آفریقای‌جنوبی مشاهده شد، دارای جهش‌هایی هستند که اثر آنتی‌بادی‌های مهم برای جلوگیری از عفونت را کاهش می‌دهند. محققان این احتمال را می‌دهند که واکسنهای کرونا باید به‌صورت دوره‌ای همانند آنفولانزا بروزرسانی شوند. آن‌ها معتقدند که هنوز بهترین راه برای جلوگیری از تهدید سویه‌های جدید، واکسینه شدن تعداد بیشتری از مردم است.
آیا ما به واکسنهای جدید کووید-19 نیاز داریم؟
آزمایشگاه‌های مختلف دنیا در حال رقابت برای فهمیدن تهدید سویه‌های جدید کرونا برای واکسن‌ها هستند. بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که سویه‌ی 501Y.V2 که اولین‌بار در آفریقای‌جنوبی شناسایی شد، یکی از نگران‌کنند‌ه‌ترین سویه‌ها است. این سویه دارای جهش‌هایی است که قدرت آنتی‌بادی‌های غیرفعال‌کننده ویروس را که افراد بعد از دریافت واکسنهای Pfizer یا Moderna دریافت کردند را کاهش می‌دهد.
ساببارائو میگوید:«آیا تغیرات در سویه‌های جدید اثر بخشی واکسن‌ها را کاهش می‌دهد یا خیر؟» این یک سوال میلیون دلاری است، زیرا ما نمی‌دانیم که به چه مقدار آنتی‌بادی نیاز داریم. شرکت Novavax در ژانویه داده‌هایی را منتشر کرد که نشان می‌دهد واکسن این شرکت ۸۵% در برابر ویروس اصلی و فقط ۵۰% در برابر سویه‌ی 501Y.V2 اثربخشی دارد. پائول باینیاسز، ویروس‌شناس دانشگاه راکفر میگوید:«من فکر می‌کنم واکسن‌ها باید بهروز شوند، تنها سوال این است که چند وقت یک‌بار و چه زمانی؟»
چگونه باید درمورد زمان بهروز رسانی واکسن‌ها تصمیم‌گیری کنیم؟
دانشمندان، مقامات بهداشتی و سازندگان واکسن در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه نیروهای تکاملی باعث گسترش جهش‌ها میشوند و چگونه جهش‌های مختلف پاسخ‌های واکسن را تغییر می‌دهد.
ساببارائو، رییس مرکز و همکار سازمان بهداشت جهانی در ملبورن میگوید:«یکی از واکسن‌هایی که می‌تواند برای کرونا الگو باشد، واکسن آنفولانزای فصلی است. » محققان از موش‌خرما و آنتی‌بادی‌های انسان استفاده می‌کنند و اگر سویه جدید
در برابر واکسن مقاومت کند، واکسن نیاز به بروزرسانی دارد. بررسی‌های سالانه و تغییرات زمانی برای واکسن آنفولانزا در هر نیم‌کره انجام میشود و گونه جهش‌یافته گسترده میشود. البته اگر این اتفاق در یک کشور محلی افتاده باشد، ما واکسن را برای کل نیم‌کره تغییر نمی‌دهیم.
به گفتهی ساببارائو این مشکل تازه شروع شده است و ما نمیتوانیم هر گونهای که ظاهر میشود را تعقیب کنیم.
چگونه واکسن‌ها بهروز میشوند؟
برخی از واکسنهای کووید-19 از جمله واکسنهای اصلی که توسط Pfizer، Moderna و Asterazeneca ساخته شدند به سلول‌ها دستور می‌دهند که پروتئین اسپایک ویروس را تولید کند؛ اما انواعی از سویه‌ها از جمله سویه‌ی اومیکرون حامل جهش در اسپایک هستند و نواحی هدف‌گیری شده توسط آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را تغییر می‌دهند. یکی از راه‌حل‌هایی که وجود دارد این است که پروتئین اسپایک واکسن‌ها را با یک مولکول جدید با تغییرات اسیدآمینه خاص عوض کنند و یا اینکه هر دو شکل دارای پروتئین اسپایک و مولکول جدید را در یک تزریق قرار دهند. دانشمندان این واکسن را یک واکسن چندظرفیتی می‌نامند.
افرادی که قبلا واکسینه شدند، چگونه به واکسنهای جدید واکنش نشان می‌دهند؟
موضوعی که ذهن محققان را به خود مشغول کرده این است که احتمال دارد تقویت کردن افراد با یک نوع واکسن واکنشی نسبت به دیگر سویه‌ها نداشته باشد و واکسیناسیون بیشتر فقط پاسخ قبلی را تقویت کند.
اما ممکن است واکسنهای RNA از این قاعده مستثنا باشند. برخی از واکسنهای RNA واکنش‌های پیچیده‌ای را ایجاد می‌کنند. این واکسن‌ها آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کنند و قسمت‌های خاصی از ویروس را مورد هدف قرار می‌دهند که اغلب در پاسخ به دیگر واکسن‌ها شناسایی نمی‌شوند.
نتیجه‌گیری
با توجه به اینکه ویروس کرونا هر چندمدت دچار جهشی جدید میشود و برخی از واکسنهای مورد استفاده ما برای مقابله با این سویه‌های جدید ناکارآمد هستند، ساختن واکسنی جامع و کاملتر چیزی است که امروزه همه‌ی افراد دنیا منتظر آن هستند.
ویراستار: فاطمه رحیمی
نگار رحمتی
منبع
