فهرست مطالب
انواع مختلفی از واکسن‌ها در دنیا وجود دارند که می‌توان از آنها برای مبارزه با بیماری‌ها استفاده کرد که یکی از آنها واکسن‌های غیرفعال شده یا inactivated vaccine هستند. این واکسن‌ها از ویروس‌‌ها و باکتری‌های مرده یا غیرفعال شده ساخته می‌شوند و با واکسن‌های ویروس زنده‌ی ضعیف‌شده، متفاوتند.
واکسن‌های غیرفعال چگونه کار می‌کنند؟
این نوع واکسن‌ها در مقایسه با واکسن‌های زنده‌ی ضعیف شده تحت تاثیر آنتیبادیهای میزبان نیستند و به همین دلیل می‌توان از آنها در زمانی که آنتی‌بادی در خون وجود دارد مثل دوران نوزادی یا بعد از مصرف داروهای حاوی آنتی‌بادی استفاده کرد. واکسن‌های غیرفعال تکثیر نمی‌شوند به همین دلیل برای ایجاد مصونیت به دوزهای مکرر نیاز است.
واکسن‌های غیرفعال چگونه ساخته می‌شوند؟
واکسن‌های غیرفعال برای اولین‌بار در اواخر دهه‌ی 1800 و اوایل دهه‌ی 1900 برای وبا، طاعون و حصبه ساخته شدند. برای ساخت این نوع واکسن‌ها، در ابتدا ویروس باید کشت داده شود. این یک مرحله‌ی محدودکننده به حساب می‌آید چرا که محققین باید از شرایط رشد ویروس به طور کامل آگاهی داشته باشند و برای رشد ایمن ویروس و باکتری به امکانات آزمایشگاهی خاصی نیاز است. ویروس با استفاده از گرما، مواد شیمیایی مانند فرمالین و اشعه غیرفعال می‌شود. اگر واکسنی برمبنای پروتئین یا پلی‌ساکارید باشد، واکسن به قدری تصفیه می‌شود که فقط زیر واحدهای مورد نظر باقی بمانند. این نوع واکسن‌ها را می‌توان در مقیاس معقولی تولید کرد.
واکنش بدن به واکسن‌های غیرفعال چگونه است؟
وقتی واکسن تزریق می‌شود، آنتی‌ژن‌ها توسط سلولهای عرضه کننده‌ی آنتی‌ژن (APC) دریافت می‌شوند و سپس به غدد لنفاوی میروند. APC یک قطعه از آنتی‌ژن، یک اپیتوپ و یک کمپلکس سازگار بافتی (MHC) را در سطح خود قرار می‌دهد، سپس سلولهای T نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. سلولهای T کمکی تولید می‌شوند و یک پاسخ ایمنی (آنتی‌بادی یا سلولی) با توجه به آنتی‌ژن ایجاد خواهد‌شد. این فرآیند، یک پاسخ ایمونولوژیک در برابر پاتوژن خاص تولید می‌کند و به سیستم ایمنی این اجازه را می‌دهد که در برخوردهای بعدی با همان پاتوژن، بتواند پاسخ موثرتر و سریع‌تری داشته باشد.
از واکسن‌های غیرفعال علیه چه پاتوژن‌هایی می‌توان استفاده کرد؟
بیشتر این نوع واکسن‌ها به صورت واکسن‌های سلولی-کامل غیرفعال در دسترس هستند، مانند فلج اطفال، هپاتیت A و هاری. از نوع دیگر این واکسن‌ها که فقط قسمتی از میکروارگانیسم را دارند در واکسن‌های هپاتیت B ، سیاه زخم و کزاز استفاده می‌شوند.
واکسن‌های زنده‌ی ضعیف شده در مواردی می‌توانند باعث عفونت پاتوژن شوند؛ مثلا استفاده از آنها برای ویروس آنفولانزا باعث بستری شدن برخی از کودکان و سالمندان در بیمارستان شد. به همین دلیل برای این ویروس استفاده از واکسن‌های غیرفعال‌شده توصیه می‌شود؛ اما با این حال نیز در بین کودکان خردسال اثربخشی پایینی دارند.
مطالعات نشان می‌دهد که واکسن‌های زنده‌ی ضعیف شده می‌توانند ۱۸درصد در کاهش نرخ حمله ویروسی موثر باشند.
واکسن‌های غیرفعال شده علیه کووید-۱۹
اولین بار بررسی یک واکسن غیرفعال SARS-CoV2 در میمون‌های رزوس انجام شد که پاسخ‌های ایمنی هومورال و مخاطی را در بدن این جانور القا نمود. واکسن‌های غیرفعال شده‌ی کرونا از طریق روش‌های شیمیایی با استفاده از فرمالدئید و سپس با بتا-پروپیولاکتون و اشعه مانند اشعه ماوراء‌بنفش غیرفعال شدند؛ تا همزمان آنتی‌ژن‌های اسپایک (S) و نوکلئوکپسید (N) را ارائه دهند و توسط آنتیبادیهای ضد S و N شناسایی شوند.
به‌عنوان مثال واکسن سینوواک بایوتک یک واکسن سلولی کامل غیرفعال شده است که یک تقویت‌کننده‌ی ایمنی اضافی به نام «آلوم» دارد که در برابر ویروس به‌طور موفق عمل کرده است. همچنین این واکسن توانسته مجوز استفاده اضطراری در چین و چند کشور دیگر را کسب کند.
نویسنده: نگار رحمتی
ویراستار: فاطمه رحیمی
منابع:
- https://biocan.ir/%d8%a2%db%8c%d8%a7-%d8%a2%d9%86%d9%81%d9%88%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%b2%d8%a7-%d9%88%d8%a7%d9%82%d8%b9%d8%a7-%da%a9%d8%b4%d9%86%d8%af%d9%87-%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d8%9f/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8381941/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Inactivated_vaccine
همچنین بخوانید:
واکسن هایی از جنس زمین؛ واکسن‌های گیاهی و تأثیر آنها بر بیماری‌ها
واکسن…!!! آنچه باید درباره واکسن ها بدانید!!!
سلام
بسیار عالی و ساده و زیبا و روان و قابل فهم برای کسانی که بخوان به طور ساده اونو بفهمن