فهرست مطالب
انتخاب جنسی
وقتی صحبت از انتخاب جنسی می‌شود، ویژگی‌های فیزیکی مهم هستند. تکامل به ما ویژگی‌های فیزیکی خاصی داده است که به ما کمک کرده در طول سال‌ها زنده بمانیم و سازگار شویم. ترجیحات جفت‌گیری موجودات نیز تحت تأثیر انتخاب جنسی است. موجودات جفت‌هایی را ترجیح می‌دهند که ویژگی‌های مرتبط با بقا و موفقیت را نشان می‌دهند.
انتخاب جنسی چیست؟
وقتی که پای انتخاب جنسی به میان می‌آید، کسی که برای دستیابی به محصول مشترک منابع بیشتری صرف می‌کند ابتکار عمل را در دست خواهد داشت. در گزینش جنسی آن جنسی که مشارکت کمتری دارد. برای دستیابی به سرمایه گذاری، جنسی که مشارکت بیشتری دارد؛ رقابت خواهد کرد. نتیجة این نوع گزینش جنسی این خواهد بود که جنسی که سرمایه گذاری بیشتری می‌کند به مراتب سختگیرتر و مشکل پسندتر از جنسی خواهد بود که سرمایه گذاری کمتری می‌کند.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های انتخاب بین نر و ماده تفاوت سرمایه گذاری آن‌ها در تولید مثل است. به دلیل نیازهای سنگین بارداری و شیردهی، ماده‌ها معمولاً نسبت به مردان منابع بیشتری را برای تولید مثل سرمایه گذاری می‌کنند. در نتیجه، ماده‌ها اغلب در انتخاب جفت‌های خود گزینشی‌تر هستند و نرهایی را با بهترین کیفیت ژنتیکی و بیشترین منابع برای سرمایه‌گذاری روی فرزندان در فرآیند گزینش جنسی انتخاب می‌کنند. در مقابل، نرها اغلب می‌توانند فرزندان بیشتری نسبت به ماده‌ها تولید کنند و موفقیت باروری آن‌ها اغلب با توانایی آن‌ها در رقابت برای جفت تعیین می‌شود. در انتخاب جنسی این موضوع می‌تواند منجر به فشار انتخاب شدید بر ویژگی‌هایی مانند اندازه، قدرت و پرخاشگری در نرها شود، زیرا این ویژگی‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در رقابت برای جفت پیروز شوند.
انتخاب جنسی چگونه کار می‌کند؟
تولید مثل سکه رایج تکامل است. اگر تعداد فرزندان تک تک موجودات با هم برابر بود، آن‌گاه تکاملی در کار نبود. انتخاب جنسی برای بقا و زنده ماندن بسیار ضروری است. در واقع، جانداران به اندازه‌ای زنده می‌مانند که تولید مثل کنند و ژن‌هایشان را به نسل‌های بعد منتقل کنند. در توضیح اینکه انتخاب جنسی چگونه عمل می‌کند اشاره به این موضوع دارد که موجودات زنده فرزندان پرشماری پرورش می‌دهند و تولید مثل بستگان نزدیک خود را تسهیل می‌کنند ویژگی‌ها و صفات خود را به نسل بعد انتقال می‌دهند.
موجودات زنده‌ای که نمی‌توانند این کارها را بکنند خط پایان زنجیره ژن‌های خود خواهند بود. عدم موفقیت در گزینش جنسی باعث ناپدید شدن خزانه ژنی آن‌ها می‌شود. به این ترتیب، خصوصیات و رفتارهایی که با موفقیت در تولید مثل رابطه نزدیک دارند رایج‌تر از خصوصیات و رفتارهایی می‌شوند که چنین نیستند.
براثر انتخاب جنسی، ما طوری تکامل یافته‌ایم که از فعالیت‌هایی که شانسمان را برای موفقیت در تولید مثل بالا می‌برند لذت می‌بریم و از فعالیت‌هایی که اینگونه نیستند بیزاریم. مثلا تقریباً تمام انسان‌های بالغ از برقراری رابطه جنسی لذت می‌برند و تقریباً همة انسان‌ها مدفوع را چندش‌آور می‌دانند. عجیب نیست که داشتن رابطه جنسی احتمال انتقال ژن‌هایمان به نسل بعد را افزایش می‌دهد و همین‌طور عجیب نیست که مدفوع خوردن این احتمال را کم می‌کند. اما مهم است توجه داشته باشیم که برقراری رابطه جنسی و مدفوع خوردن از لحاظ موفقیت در تولید مثل واقعا با هم متناظر نیستند. برقراری رابطه جنسی ربط چندانی به بقا ندارد اما با فرزندآوری به طور مستقیم در ارتباط است. اما مدفوع خوردن احتمال زنده ماندنمان را کم می‌کند و بنابراین شانسمان را برای تولید مثل کاهش می‌دهد.
در نتیجه، رفتار، انتخاب جنسی و تکامل دست به دست هم می‌دهند. انتخاب‌هایی که ارگانیسم‌ها و انسان‌ها انجام می‌دهند بر ژن‌هایی که به فرزندانشان منتقل می‌شود، تأثیر می‌گذارد و در نهایت منجر به تکامل صفات جدید می‌شود. همانطور که محیط تغییر می‌کند، رفتار موجودات نیز به واسطه گزینش جنسی تغییر می‌کند و باعث سازگاری یا انقراض آن‌ها می‌شود. درک رابطه بین انتخاب جنسی و تکامل در درک تنوع حیات روی زمین مهم است.
در واقع، انتخاب جنسی یک مفهوم اساسی در نظریه تکامل است. این فرآیندی است که طی آن صفات خاصی در طول زمان کم و بیش در یک جمعیت رایج می‌شوند. با این حال، مکانیسم گزینش جنسی می‌تواند بین نر و ماده متفاوت باشد. در بسیاری از گونه‌ها، نرها و ماده‌ها استراتژی‌های تولیدمثلی متفاوتی دارند، که می‌تواند منجر به تفاوت در نحوه انتخاب جفت و رقابت برای منابع شود. این فشارهای انتخابی خاص جنس می‌تواند تأثیرات عمیقی بر تکامل بسیاری از صفات، از ویژگی‌های فیزیکی گرفته تا رفتار داشته باشد.
نمونه‌هایی از انتخاب جنسی
در بسیاری از حیوانات، در طول انتخاب جنسی تولید گامت تمام کاری است که جانور در نقش والد انجام می‌دهد. قورباغه ماده تخم می‌گذارد، و بعد قورباغة نر روی آن‌ها اسپرم می‌ریزد، سپس هر دو می‌جهند و در افق محو می‌شوند و صدها یا هزاران تخم بارور خود را رها می‌کنند. در این نوع گونة جانوری والدین فراتر از کار تولید تخمک و اسپرم هیچ تلاشی نمی‌کنند، اما همین انداز پدری و مادری کردن هم سرمایه گذاری قابل توجهی است.
چون حجم مادة زیستی لازم برای تولید تخمک به مراتب بیشتر از ماده لازم برای اسپرم است، قورباغه نر باید رقابت کند تا انتخاب شود و قورباغه ماده باید دست به انتخاب بزند. و این دقیقا همان اتفاقی است که رخ می‌دهد. مثلا، در بسیاری از گونه‌های قورباغه، جانور نر کنار برکه یا درجای مناسب دیگر می‌نشیند و تا جایی که می‌تواند طولانی و با صدای بلند قور قور می‌کند. ماده‌ها این سو و آن سو می‌جهند و حجم صدا و درجه زیر و بمی و طول مدت قور قورها را باهم مقایسه می‌کنند، و وقتی که معلوم می‌شود که چه کسانی بهتر از همه قور قور می‌کنند، ماده‌ها با برنده‌ها جفت می‌شوند.
گونه‌ای از گوزن‌ها نیز داستانی مشابه با قورباغه‌ها دارند که با درگیری فیزیکی شدید با کمک شاخ‌های خود را سعی می‌کنند تا توجه ماده‌ها را جلب کنند و شانس بقای ژن‌های خود را در این مبارزه کشنده افزایش دهند.
در نمونه‌ای دیگر در گزینش جنسی بیاید تفاوت میان نر و ماده یکی از چشمگیرترین گونه‌های پرنده در زمین، یعنی طاووس را در نظر بگیریم. طاووس ماده پرنده معقولی است با پرهای عمدتاً طوسی-قهوه‌ای و دمی که فقط اندکی از آنچه باید باشد بلندتر است. اما درست برعکس، طاووس نر پرنده‌ای است با درخشندگی جسورانه که با عجیب‌ترین و زیباترین دم در تمام قلمرو حیوانات این سو و آن سو می‌رود و به خود می‌بالد. طاووس نر به سبب دم زیبا و چشم‌گیرش احتمال بیشتری دارد تا شکار شود اما از آن طف این دم باعث موفقیت زیاد این پرنده در جفت‌گیری با ماده‌ها می‌شود. در واقع، هزینه‌های رنگ درخشان دم او در انتخاب جنسی در تولید مثل جبران می‌شود.
نویسنده: امیرحسین آخوندی
منابع:
- کتاب جهش اجتماعی اثر ویلیام فون هیپل (social leap)
- https://doi.org/10.1073/pnas.2008194118
یک نظر