نوار ادراری

نوار ادراری چیست؟

نوار آزمایش ادرار ابزاری اساسی برای تشخیص تغییرات پاتولوژیک ادرار بیمار در آنالیز استاندارد ادرار است.

یک نوار استاندارد آزمایش ادرار ممکن است شامل 10 لنت یا معرف شیمیایی مختلف باشد که هنگام غوطه ور شدن در ادرار واکنش نشان می دهد(تغییر رنگ می دهد) و سپس از نمونه ادرار خارج می شود. این تست را اغلب می­توان در کمتر از 60 تا 120 ثانیه بعد از غوطه­وری خواند ، اگرچه آزمایش­های خاص به زمان بیشتری نیاز دارند. آزمایش معمول ادرار با نوارهای چند پارامتری، اولین مرحله تشخیص طیف گسترده­ای از بیماری­ها است.

نوارهای آزمایش از یک روبان ساخته شده از پلاستیک یا کاغذ به عرض 5 میلی متر ساخته شده است، نوارهای پلاستیکی دارای پدهایی آغشته به مواد شیمیایی هستند که با ترکیبات موجود در ادرار واکنش نشان می دهند و یک رنگ مشخص ایجاد می کنند. برای نوارهای کاغذی، واکنش دهنده ها مستقیماً روی کاغذ جذب می­شوند. نوارهای کاغذی اغلب مختص یک واکنش منفرد هستند(به عنوان مثال اندازه گیریpH )، در حالی که نوارهای دارای پد قابلیت انجام چندین واکنش همزمان را دارند.

نوارهای مختلفی با اهداف مختلف تولید شده­اند، مانند نوارهای کیفی که فقط مثبت یا منفی بودن نمونه را تعیین می­کنند.

برای سنجش چه مواردی از نوار ادراری استفاده می­شود؟

با آنالیز این نوار، پروتئین ها، گلوکز، کتون ها، هموگلوبین، بیلی روبین، اوروبیلینوژن، استون، نیتریت و لکوسیت­ها و همچنین pH و وزن مخصوص یا وجود عفونت ایجاد شده توسط عوامل بیماری­زای مختلف در ادرار بررسی می­شود.

همچنین وجود خون در ادرار وجود هموگلوبین و میوگلوبین و میزان اسید آسکوربیک ادرار را هم می­توان اندازه گیری کرد.

بررسی وجود خون در ادرار

موگلوبین زمانی در ادرار دیده می­شود که فرد دچار مشکل کلیوی و یا عفونت ادراری باشد و میوگلوبین زمانی در ادرار دیده می­شود که فرد دچار اسیب عضلانی باشد.

روش آزمایش:

یک ماده ی رنگ زا در نوار ادرار قرار می دهند، در صورتی که این ماده رنگ زا با یک ماده اکسید کننده برخورد کند به واسطه تولید H2O این ماده کمی اکسید شود و در نتیجه تولید رنگ می­کند.

• اگرگروه هم­دار در ادرار حضور داشته باشد این واکنش پیش می­رود در غیر این صورت این واکنش پیش نخواهد رفت .
  از طرفی هر ماده­ای که خاصیت اکسیدان داشته باشد می­تواند این واکنش را پیش ببرد. پس اگر لوله آزمایش را با یک ماده شوینده بشوییم و بعد درست آبکشی نکنیم چون ماد شوینده دارای خاصیت اکسیدانی هستند، با موادی که بعدا داخل لوله می ریزیم واکنش داده و ایجاد جواب مثبت کاذب می کنند. به علاوه باکتری­هایی که خاصیت پر اکسیدازی داشته هم جواب آزمایش را مثبت می­کنند .

مواردی که جواب آزمایش را مثبت کاذب می­کنند:

1. مواد ضدعفونی کننده.
2. هموگلوبین و مواد ضدعفونی کننده.
3. متابولیت‌های میکروبی (در غلظت بالا)، مواد ضدعفونی کننده و پاک کننده.
4. مصرف ترکیبات فنازوپیریدین.

مواردی که جواب آزمایش را منفی کاذب می­کنند:

1. هموگلوبین در ادرار وجود دارد اما حضور مواد احیا کننده باعث احیا شدن واکنش می شوند و از اکسید شدن جلوگیری می کنند و مانع نشان دادن هموگلوبین در ادرار می شوند.
2. اگر نمونه ادرار را سانترفیوژ کنیم و بعد از ان نوار ادرار را وارد لوله کنیم باز هم این تست منفی می­شود چون مولکول هموگلوبین سنگین است و رسوب می­کند.
3. اگر SG بالا باشد PH زیر 5 است و اگر پروتیین در ادرار باشد ممکن است شرایطی را ایجاد کند که مانع لیز شدن RBC ها شود وگروه­هم آزاد می شود و واکنش می­دهد و در نتیجه جواب، مثبت کاذب خواهد شد.
4.  موادی از قبیل اسید آسکوربیک و مواد کتونی (در غلظت‌های بالا) نتایج منفی کاذب ایجاد می‌کنند.
5. فنیل‌کتون‌ها و ترکیبات حاوی فتالئین ایجاد واکنش رنگی غیر طبیعی (قرمز) می­نمایند. ترکیبات دارای ۲ مرکاپتواتانل، سولفونات سدیم یا سولفا هیدرید باعث ایجاد نتایج منفی کاذب می­گردند.

استفاده از نوار ادراری به تشخیص چه بیماری­هایی کمک می­کند؟

• بیماری های کلیه و مجاری ادراری
• اختلالات متابولیسم کربوهیدرات (دیابت شیرین)
• بیماری­های کبدی و اختلالات همولیتیک
• عفونت­های ادراری

روش آزمایش

برای انجام این تست، نوار آزمایش را به طور کامل در یک نمونه ادرار مخلوط برای مدت زمان کوتاه غوطه ور می­کنیم سپس آن را از ادرار خارج می­کنیم و  با استفاده از از دهانه ظرف، ادرار اضافی را میگیریم. سپس نوار را رها می­کنیم تا برای انجام واکنش ها زمان داشته باشد (معمولاً 1 تا 2 دقیقه) و در نهایت رنگ هایی که ظاهر می­شوند با مقیاس رنگی ارائه شده توسط سازنده مقایسه می­کنیم.

اگر آزمایشگر متخصص نباشد، ممکن است نتایج درستی به دست نیاید. به عنوان مثال، لکوسیت ها و گلبول­های قرمز در پایین ظرف رسوب می­کنند و اگر نمونه به درستی مخلوط نشود، ممکن است تشخیص داده نشود و به همین ترتیب، اگر پس از خارج کردن نوار از نمونه، ادرار اضافی روی آن باقی بماند، این ماده از نمونه آزمایش برداشته شده است، ممکن است باعث نشت معرف از روی پده ها به پد های مجاور شود که منجر به مخلوط شدن رنگها می شود. برای اطمینان از عدم وقوع این مشکلات، توصیه می­شود لبه های نوار روی کاغذ جاذب خشک شوند.

استفاده ­های پزشکی

نوارهای ادراری می­توانند در بسیاری از حوزه­های مراقبت­های بهداشتی از جمله غربالگری بیماری­های معمول، مانیتورینگ درمان و مانیتورینگ شخصی بیماران استفاده شوند.

غربالگری

از نوارهای آزمایش ادرار هم برای غربالگری در بیمارستان ها و هم در عمل های عمومی استفاده می­شود.

هدف از غربالگری شناسایی اولیه بیماران احتمالی با معاینه گروه­های زیادی از یک جمعیت است. اهمیت غربالگری دیابت و بیماری های کلیوی در میان جمعیت های پرخطر بسیار زیاد است.

مانیتورینگ

مانیتورینگ با کمک نوارهای ادراری به یک متخصص اجازه می­دهد تا نتایج درمان تجویز شده را بررسی کند و در صورت لزوم تغییراتی را در دوره درمان ایجاد کند.

مانیتورینگ شخصی(Self-monitoring)

مانیتورینگ شخصی با استفاده از  نوارهای ادراری تحت راهنمایی یک متخصص، یک روش موثر برای نظارت بر وضعیت یک بیماری است. این امر به ویژه در بیماران دیابتی بسیار حائز اهمیت است، چون وضعیت متابولیسم (میزان گلوکز و کتون ها) فرد کنترل می­شود.

دامپزشکی

در دامپزشکی، به ویژه در گربه ها و سگ ها ، از این نوار آزمایش می­توان برای تجزیه و تحلیل ادرار آنها استفاده کرد.

هر­یک از رنگ های روی نوار به چه معناست؟

در این عکس می­بینیم که هر رنگ روی نوار ادراری چه معنایی دارد.

نکات مهمی که برای استفاده از نوارهای ادراری باید آنها را رعایت کنید:

1. پس از باز کردن هر نوار ادراری، باید آن را ظرف مدت ۳۰ دقیقه استفاده کنید.
2. کم رنگ تر شدن یا پر رنگ تر شدن نوار ممکن است نشان دهنده­ی تغییرکیفیت جواب­دهی در آن باشد و می­بایست جهت کنترل دقیق آن از کنترل های مثبت و منفی تجاری یا تهیه شده در آزمایشگاه بهره گرفت.
3. از ادرار مخلوط شده و سانتریفیوژ نشده استفاده کنید.
4. جهت بررسی دقیق تر پارامترهایی نظیر بیلی روبین ، اوروبیلینوژن که در معرض نور ناپایدارند و همچنین نیتریت بهترین نمونه، نمونه صبحگاهی است.
5. حضور مواد پاک کننده پوست نظیر کلرهگزیدین ممکن است روی تست پروتئین تاثیر داشته باشد.
6. مدت زمان قرار دادن نوار ادراری در ظرف نمونه نبایستی بیش از ۲ ثانیه باشد.
7. اضافه ی ادرار روی نوار را با تماس پشت نوار با لبه ی ظرف نمونه خارج کنید و نوار ادراری را به صورت افقی روی کاغذ جاذب قرار دهید.
8. پس از طی زمان مناسب، نوار ادراری را در مقابل نور کافی و به صورت افقی در کنار جدول رنگی روی ظرف بخوانید.

نوارهای ادراری را از کجا می توان تهیه کرد؟

نوارهای ادراری را می­توان در اکثر داروخانه های معتبر کشور و یا از سایت های فروش وسایل آزمایشگاهی تهیه کرد.

این نوار ها در انواع 3 پارامتری و 11 پارامتری قابل تهیه هستند.

نویسنده: نگار تورانی

منابع

1. Strasinge, Susan K.; Di Lorenzo Schaub, Marjorie (2008)
2. Yetisen A. K. (2013). “Paper-based microfluidic point-of-care diagnostic devices”
3. http://www.sarinalab.com/?page_id=144
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Urine_test_strip#Test_method
5. https://www.dpajouh.com/dpproduct/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5-%D8%B7%D8%A8%DB%8C/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%BE-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B1%DB%8C-veda-lab/