کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)

کروماتوگرافی لایه نازک تکنیکی است که برای جداسازی مخلوط‌های غیرفرار استفاده می‌شود.

TLC بر روی یک ورق آلومینیوم، پلاستیک یا شیشه که با لایه نازکی از مواد جاذب پوشانده شده‌است، انجام می‌شود. ماده‌ای که معمولا استفاده می‌شود اکسید آلومینیوم، سلولز یا سیلیکاژل است. پس از اتمام جداسازی، هر جزء به صورت لکه‌هایی که به­صورت عمودی از هم جدا شده‌اند ظاهر می‌شوند. هر نقطه دارای یک فاکتور حفظ (Rf) است. TLC یکی از سریع‌ترین، کم هزینه‌ترین، ساده‌ترین و آسان‌ترین تکنیک کروماتوگرافی است. مانند سایر تکنیک‌های کروماتوگرافی، کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) به اصل جداسازی بستگی دارد. جداسازی به میل نسبی ترکیبات نسبت به هر دو فاز متکی است. ترکیبات در فاز متحرک روی سطح فاز ساکن حرکت می‌کنند. حرکت به گونه‌ای اتفاق می‌افتد که ترکیباتی که میل ترکیبی بیشتری با فاز ساکن دارند به آرامی حرکت می‌کنند در حالی که سایر ترکیبات سریع حرکت می‌کنند. بنابراین، جداسازی مخلوط حاصل می‌شود.

اجزای کروماتوگرافی لایه نازک و وظیفه‌ی آن‌ها

1- صفحات کروماتوگرافی لایه نازک ( از صفحات آماده استفاده می‌شود که از نظر شیمیایی بی‌اثر و پایدار هستند. فاز ثابت به صورت یک لایه نازک بر روی سطح آن اعمال می‌شود. فاز ساکن روی صفحه دارای اندازه ذرات ریز و همچنین دارای ضخامت یکنواخت است.)

2- محفظه کروماتوگرافی لایه نازک (محفظه برای توسعه صفحات استفاده می‌شود. مسئول حفظ یک محیط ثابت در داخل است که به ایجاد لکه‌ها کمک می‌کند. همچنین از تبخیر حلال جلوگیری می‌کند و کل فرآیند را بدون گردوغبار نگه می‌دارد.)

3- کروماتوگرافی لایه نازک فاز متحرک ( فاز متحرک فازی است که حرکت می‌کند و از یک مخلوط حلال یا یک حلال تشکیل شده‌است. این مرحله باید بدون ذرات باشد. هر چه کیفیت خلوص بالاتر، ایجاد لکه‌ها بهتر است.)

4-کاغذ فیلتر کروماتوگرافی لایه نازک ( باید در داخل محفظه قرار گیرد. در فاز متحرک مرطوب می‌شود.)

کاربردهای کروماتوگرافی لایه نازک

• آزمایش کیفی داروهای مختلف از جمله آرام‌بخش‌ها، بی‌حس‌کننده‌های موضعی، آرام‌بخش‌های ضدتشنج، مسکن‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، استروئیدها، خواب‌آورها توسط TLC انجام می‌شود.
• TLC در تجزیه‌وتحلیل بیوشیمیایی مانند جداسازی یا جداسازی متابولیت‌های بیوشیمیایی از پلاسمای خون، ادرار، مایعات بدن، سرم و غیره بسیار مفید است.
• کروماتوگرافی لایه نازک می‌تواند برای شناسایی محصولات طبیعی مانند اسانس یا روغن فرار، روغن ثابت، گلیکوزیدها، موم‌ها، آلکالوئیدها و غیره استفاده شود.
• به­‌طور گسترده‌ای در جداسازی فرمولاسیون‌های دارویی چندجزئی استفاده می‌شود.
• برای خالص‌سازی هر نمونه استفاده می‌شود و مقایسه مستقیم بین نمونه و نمونه معتبر انجام می‌شود.
• در صنایع غذایی برای جداسازی و شناسایی رنگ‌ها، شیرین کننده‌ها و مواد نگهدارنده استفاده می‌شود.
• در صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود.
• برای بررسی کامل بودن یک واکنش استفاده می‌شود.

معایب کروماتوگرافی لایه نازک

• صفحات کروماتوگرافی لایه نازک فاز ثابت طولانی‌تری ندارند.
• در مقایسه با سایر تکنیک‌های کروماتوگرافی، طول جداسازی محدود است.
• بازتولید نتایج حاصل از TLC دشوار است.
• از آنجایی که TLC به‌­عنوان یک سیستم باز عمل می‌کند، برخی از عوامل مانند رطوبت و دما می‌توانند پیامدهایی بر نتیجه نهایی کروماتوگرام باشند.
• حد تشخیص زیاد است و بنابراین اگر حد تشخیص کمتری می‌خواهید، نمی‌توانید از TLC استفاده کنید.
• این فقط یک تکنیک تحلیل کیفی است و نه کمی.

اصل TLC چیست؟

TCL براساس اصل جداسازی از طریق نوع جذب است. جداسازی متکی بر همدلی نسبی ترکیبات نسبت به فاز متحرک و فاز ثابت است.

چه کسی کروماتوگرافی لایه نازک را کشف کرد؟

این توسط ایزمایلوف در سال 1938 با توجه به توضیحات میخائیل تسوت در مورد کروماتوگرافی ستونی توسعه یافت.

مقدار TLC Rf به چه معناست؟

نسبت مسافت طی‌شده توسط یک ماده به مسافت طی‌شده توسط جبهه حلال است. هر چه مقدار Rf بیشتر باشد، قطبیت ماده کمتر می‌شود. مقدار Rf پایین‌تر، قطبیت ماده بیشتر است.

کاربرد عمده کروماتوگرافی لایه نازک چیست؟

جداسازی فرمولاسیون‌های دارویی چند جزئی یکی از کاربردهای اصلی TLC است.

تفاوت عمده بین کروماتوگرافی لایه نازک و کروماتوگرافی کاغذی چیست؟

فاز ثابت مورد استفاده در کروماتوگرافی کاغذی، کاغذ فیلتر سلولزی حاوی آب در منافذ خود است در حالی که در TLC فاز ساکن مورد استفاده صفحه شیشه‌ای است که با ژل سیلیکا پوشیده شده‌است.

نتیجه‌گیری

کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) یک تکنیک کروماتوگرافی است که برای جداسازی اجزای یک مخلوط با استفاده از یک فاز ثابت نازک که توسط یک پشتیبان بی‌اثر پشتیبانی می‌شود، استفاده می‌شود. ممکن است در مقیاس تحلیلی به‌­عنوان وسیله‌ای برای نظارت بر پیشرفت یک واکنش، یا در مقیاس آماده‌سازی برای خالص‌سازی مقادیر کمی از یک ترکیب انجام شود. TLCیک ابزار تحلیلی است که به‌­دلیل سادگی، هزینه نسبی کم، حساسیت بالا و سرعت جداسازی آن یک ابزار تحلیلی است که به­‌طور گسترده استفاده می‌شود. هدف TLC به‌دست‌ آوردن نقاط کاملا مشخص و کاملا جدا شده‌است.

نویسنده: آناهیتا یعقوبیانی

منابع:

1. https://byjus.com/chemistry/thin-layer-chromatography/
2. https://chem.libretexts.org/Ancillary_Materials/Demos_Techniques_and_Experiments/General_Lab_Techniques/Thin_Layer_Chromatography