فهرست مطالب
آزمایش کراتینین ، آزمایشی برای ارزیابی سطح کراتینین در خون و یا در ادرار و بررسی عملکرد کلیه
کراتینین، ترکیب شیمیایی زائدی است که از متابولیسم کراتین و در نتیجه‌ی تجزیه‌ی طبیعی ماهیچه‌های بدن تولید می‌شود. از آن‌جایی‌که هرکدام از اعضای بدن وظیفه خاصی در بدن دارند، برای دفع این محصول زائد از کلیه‌ها به‌عنوان فیلتر کمک گرفته می‌شود. کلیه، کراتینین را از خون گرفته و از طریق ادرار از بدن خارج می‌کند. حال اگر کلیه‌ها مشکلی داشته باشند، میزان کراتینین در خون و یا در ادرار از حد طبیعی خارج شده و نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های کلیوی است.
آزمایش کراتینین با نام‌های دیگر کراتینین خون، کراتینین سرم و کراتینین ادرار شناخته می‌شود و همچنین هدف اصلی از انجام آزمایش کراتینین، بررسی عملکرد کلیه است. میزان کراتینین تولیدی در آقایان کمی بیشتر از خانم‌ها است؛ چراکه سنتز و تولید کراتینین با میزان و سطح توده‌ی عضلانی بدن رابطه‌ی مستقیم دارد.
میزان کراتینین در ادرار 24 ساعته افراد بالغ مذکر، 26-21 میلی‌گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن و میزان کراتینین در ادرار 24 ساعته افراز بالغ مونث، 22-12 میلی‌گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن است. اگر میزان کراتینین ادرار کمتر از این مقدار باشد، نشان‌دهنده‌ی نارسایی کلیه است.
GFR یا نرخ فیلتراسیون گلومرولی، سرعت حرکت خون در کلیه‌ها را نشان می‌دهد. کلیه‌ها قسمت مایع خون را از طریق فیلترهای کوچکی به نام نفرون تصفیه می‌کنند. گلومرول‌ها دسته‌های کوچکی از رگ‌های خونی درون نفرون‌ها هستند که بخش‌های حیاتی سیستم فیلتر را تشکیل می‌دهند. برای تخمین GFR از کلیرانس کراتینین استفاده می‌شود؛ هر چه سطح کراتینین خون بالاتر باشد، GFR و کلیرانس کراتینین کمتر تخمین زده می‌شود.
چه کسانی به انجام آزمایش کراتینین نیاز دارند؟
کسانی‌که علائم بیماری‌های کلیوی مانند خستگی، حالت تهوع، پف دور چشم، تورم در پاها و یا مچ‌پا، کاهش اشتها، ادرار مکرر و دردناک، ادرار کف آلود یا خونی دارند و یا کسانی‌که در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی هستند مانند کسانی‌که دیابت نوع 1 یا نوع 2، فشار خون بالا، سابقه خانوادگی بیماری کلیوی دارند.
آزمایش کراتینین چگونه انجام می‌شود؟
ارزیابی کراتینین می‌تواند هم از خون و هم از ادرار صورت بگیرد. همچنین برای دست‌یابی به اطلاعات دقیق‌تر در مورد عملکرد کلیه‌ها ممکن‌است آزمایش کلیرانس کراتینین تجویز شود؛ که در این آزمایش سطح کراتینین خون با سطح کراتینین ادرار مقایسه می‌شود. برای انجام آزمایش، ممکن است توصیه شود 24 ساعت قبل از انجام آزمایش گوشت مصرف نشود؛ زیرا مطالعات نشان داده‌اند گوشت باعث افزایش موقت سطح کراتینین می‌شود.
آزمایش کراتینین خون: با مراجعه به آزمایشگاه، فرد متخصص با استفاده از سرنگ استریل، از رگ بازو نمونه‌ی خون می‌گیرد و آن را در ظرف مخصوص جمع‌آوری می‌کند. سپس بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد.
آزمایش کراتینین ادرار: از بیمار خواسته می‌شود که تمام ادرار 24 ساعت خود را در ظرف مخصوصی جمع‌آوری کند. برای جمع‌آوری ادرار 24 ساعته، مراحل زیر انجام می‌شود:
· در ابتدا مثانه خالی شده و زمان یادداشت می‌شود.
· سپس طی 24 ساعت ادرار جمع‌آوری می‌شود و باید دقت شود که هیچ مجموعه‌ای از دست نرود چراکه باعث بروز خطا در آزمایش می‌شود.
· درآخر ظرف ادرار جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه برگردانده می‌شود.
آزمایش کلیرانس کراتینین: در دو مرحله انجام می‌شود؛ شامل جمع‌آوری ادرار در یک دوره زمانی 24 ساعته و سپس گرفتن خون است. سپس این نمونه‌ها آزمایش می‌شوند تا مقدار کراتینینی که در طی 24 ساعت از طریق کلیه‌ها فیلتر شده‌است، مورد سنجش قرار بگیرد. نتایج آزمایش در یک فرمول ریاضی قرار داده می‌شود که نرخ کلیرانس کراتینین مشخص می‌کند. این نرخ مشخص می‌کند که کلیه‌ها چقدر مواد زائد را از جریان خون فیلتر می‌کنند.
آزمایش کراتینین نیاز با ناشتا بودن ندارد ولی برای انجام هرچه دقیق‌تر آزمایش، نیاز به اجرای دستورالعمل‌هایی است که پزشک یا فرد متخصص آزمایشگاه با توجه به شرایط هر فرد، به او ارائه می‌کند.
نتایج آزمایش کراتینین چه معنی دارند؟
به‌طور کلی، سطوح بالای کراتینین در خون و سطوح پایین آن در ادرار نشان‌دهنده بیماری کلیوی یا بیماری‌هایی است که بر عملکرد کلیه تأثیر می‌گذارد. از جمله بیماری‌هایی که عملکرد کلیه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند می‌توان به بیماری‌های خودایمنی، عفونت باکتریایی کلیه‌ها، نارسایی قلبی و عوارض دیابت اشاره کرد.
اما نتایج غیرطبیعی همیشه به معنای بیماری کلیوی نیست. در برخی موارد، شرایطی مانند بارداری، ورزش شدید، رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز، عوارض ناشی از بعضی داروهای خاص می‌توانند به‌طور موقت سطح کراتینین را افزایش دهند.
GFR کم، نشان‌دهنده بیماری کلیوی است. پزشکان شدت بیماری کلیوی را با مطالعه‌ی یک سیستم مرحله‌بندی که از GFR استفاده می‌کند می‌سنجند:
مرحله 1: GFR 90 یا بیشتر (عملکرد طبیعی کلیه)
مرحله 2: GFR 60-89 (کاهش خفیف در عملکرد کلیه)
مرحله 3: GFR 45-59 (کاهش خفیف تا متوسط در عملکرد کلیه)
مرحله 3: GFR 30-44 (کاهش متوسط تا شدید در عملکرد کلیه)
مرحله 4: GFR 15-29 (کاهش شدید عملکرد کلیه)
مرحله 5: GFR کمتر از 15 (نارسایی کلیه، معمولا نیاز به دیالیز دارد)
نتیجه‌گیری
آزمایش کراتینین، آزمایشی قابل اعتماد برای بررسی عملکرد کلیه‌ها است. کراتینین ماده‌ی زائدی است که کلیه‌ها آن را از خون گرفته و از طریق ادرار از بدن خارج می‌کنند. حال اگر مقدار کراتینین در خون و یا در ادرار از مقدار طبیعی خارج شود، نشان‌دهنده‌ی این است که در عملکرد کلیه‌ها اختلال ایجاد شده‌است.
فاطمه احمدپور
منابع:
