فهرست مطالب
آزمایش BUN اغلب بخشی از یک سری آزمایشات به نام پانل متابولیک جامع است، و میتواند برای کمک به تشخیص یا نظارت بر بیماری کلیوی یا اختلال استفاده شود. نامهای دیگر آزمایش، ( BUN آزمایش نیتروژن اوره) و (BUN سرم) است.
تست BUN چیست؟
برای تعیین میزان عملکرد کلیه های شما از آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN) استفاده می شود. این کار را با اندازه گیری میزان نیتروژن اوره در خون انجام می دهند. نیتروژن اوره یک ماده زائد است که با تجزیه پروتئین های بدن در کبد ایجاد می شود. به طور معمول، کلیه ها این زباله ها را فیلتر می کنند و ادرار کردن آنها را از بدن خارج میکند.وقتی کلیه یا کبد آسیب می بینند، سطح BUN افزایش می یابد. وجود بیش از حد نیتروژن اوره در خون میتواند نشانهای از مشکلات کلیوی یا کبدی باشد.
آزمایش BUN چگونه انجام میشود؟
آزمایش BUN یک آزمایش ساده است که شامل گرفتن نمونه کوچکی از خون است. قبل از خونگیری یک تکنسین ناحیه بالای بازو را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز میکند. آنها یک نوار الاستیک را به دور بازوی شما میبندند ، که باعث میشود رگهای شما از خون متورم شود. سپس تکنسین یک سوزن استریل را به داخل ورید وارد کرده و خون را به لولهای که به سوزن متصل است میکشد. هنگام وارد شدن سوزن ممکن است احساس درد خفیف تا متوسط داشته باشید. هنگامی که خون به اندازه کافی جمع کردند، تکنسین سوزن را برداشته و یک باند را روی محل سوراخ قرار میدهد. آنها نمونه خون شما را برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستند. پزشک در مورد نتایج آزمایش با شما پیگیری میکند. این کار معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.
زمانی که ممکن است به آزمایش نیتروژن اوره خون نیاز داشته باشید:
- اگر پزشک مشکوک به آسیب کلیه باشد.
- اگر عملکرد کلیه نیاز به ارزیابی داشته باشد.
- برای کمک به تعیین اثربخشی درمان دیالیز در صورت دریافت همودیالیز یا دیالیز صفاقی.
- به عنوان بخشی از یک گروه آزمایش خون برای کمک به تشخیص تعدادی از بیماری های دیگر، مانند آسیب کبدی ، انسداد مجاری ادراری ، نارسایی احتقانی قلب یا خونریزی دستگاه گوارش – اگر چه نتیجه آزمایش غیر طبیعی BUN به تنهایی هیچ یک از این شرایط را تأیید نمیکند.
- اگر مشکلات کلیوی مهمترین نگرانی باشد ، هنگام آزمایش خون برای بررسی میزان نیتروژن اوره، میزان کراتینین در خون نیز اندازهگیری میشود. کراتینین ماده زائد دیگری است که کلیههای سالم از طریق ادرار از بدن شما فیلتر میشوند. مقادیر بالای کراتینین در خون شما ممکن است نشانه آسیب کلیه باشد.
- همچنین ممکن است پزشک شما آزمایش کند که کلیهها به خوبی مواد زائد خون را از بین میبرند. برای انجام این کار، ممکن است از شما نمونه خون گرفته شود تا میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) تخمین زده شود. (GFR) درصد عملکرد کلیه را که برای شما باقی مانده تخمین می زند.
تست کراتینین
همچنین ممکن است پزشک آزمایش کراتینین را تجویز کند، که این آزمایش خون دیگری است که سلامت کلیه شما را نیز بررسی میکند. این بدان دلیل است که سطح BUN به خودی خود همیشه چیزهای زیادی را نشان نمیدهد. وقتی سطح BUN شما با سطح کراتینین شما مقایسه شود، تصویر کاملی از آنچه در کلیه ها اتفاق میافتد، ارائه میدهد. این به عنوان نسبت کراتینین BUNشناخته میشود.کراتینین یک ماده زائد از عضلات شماست که توسط کلیه ها نیز فیلتر میشود. مانند BUN ، مقادیر بالای کراتینین میتواند به معنای وجود مقدار زیادی ماده زائد باشد که توسط کلیه ها از بین نرفته است.
نسبت ایده آل BUN به کراتینین بین 10 به 1 و 20 به 1 کاهش می یابد.
داشتن نسبت بالاتر از این محدوده میتواند به این معنی باشد که شما به اندازه کافی جریان خون در کلیهها ندارید و میتواند شرایطی مانند نارسایی احتقانی قلب ، کم آبی بدن یا خونریزی دستگاه گوارش را داشته باشد. نسبت زیر حد نرمال میتواند به معنی بیماری کبد یا سو تغذیه باشد.
نحوه تشکیل و از بین بردن نیتروژن اوره در بدن
کبد شما پس از تجزیه پروتئین های مورد استفاده سلول های بدن ، آمونیاک که حاوی نیتروژن است، تولید میکند. نیتروژن با عناصر دیگر مانند کربن ، هیدروژن و اکسیژن ترکیب شده و اوره ایجاد میکند که یک ماده زائد شیمیایی است. اوره از طریق جریان خون از کبد به کلیه ها منتقل می شود. کلیههای سالم اوره را فیلتر میکنند و مواد زائد دیگر را از خون شما پاک میکنند. مواد زائد فیلتر شده از طریق ادرار از بدن شما خارج میشوند. آزمایش BUN میتواند نشان دهد که آیا سطح نیتروژن اوره در شما از حد طبیعی بالاتر است یا خیر ، این نشان میدهد که کلیه ها یا کبد ممکن است به درستی کار نکند.
چگونه می توانیم برای آزمایش BUN آماده شویم؟
آزمایش BUN نیازی به آمادگی خاصی ندارد. اگر ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی شما آزمایشهای خون دیگری را نیز سفارش داده است، ممکن است لازم باشد چندین ساعت قبل از آزمایش روزه بگیرید (غذا نخورید و ننوشید). ارائه دهنده خدمات بهداشتی در صورت وجود دستورالعمل خاصی برای انجام این کار به شما اطلاع میدهد. با این حال، در صورت استفاده از داروهای تجویز شده یا بدون نسخه مهم است که به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از داروها میتوانند سطح BUN شما را تحت تأثیر قرار دهند. برخی از داروها ، از جمله کلرامفنیکل یا استرپتومایسین، ممکن است سطح BUN را کاهش دهند. داروهای دیگر مانند برخی از آنتی بیوتیکها و داروهای ادرار آور، ممکن است سطح BUN را افزایش دهند.
داروهای افزایش دهنده سطح BUN
داروهایی که معمولاً تجویز می شوند و ممکن است سطح BUN شما را افزایش دهند عبارتند از:
- آمفوتریسین بی (Amphotericin B)
- کاربامازپین (تگرتول)
- سفالوسپورین ها ، گروهی از آنتی بیوتیک ها
- فوروزماید (لاسیکس)
- متوترکسات
- متیلدوپا
- ریفامپین (ریفادین)
- اسپیرونولاکتون (آلداکتون)
- تتراسایکلین (سومایسین)
- داروهای ادرار آور تیازید
- ونکومایسین (ونوسین)
اگر از این داروها استفاده میکنید حتماً به پزشک خود بگویید. پزشک شما هنگام بررسی نتایج آزمایش شما این اطلاعات را در نظر می گیرد.
خطرات تست BUN چیست؟
تا زمانی که به دنبال مراقبت از یک بیماری فوری نیستید، پس از انجام آزمایش BUN میتوانید به طور معمول به فعالیت های عادی خود برگردید. اگر دچار اختلال خونریزی هستید یا داروهای خاصی مانند داروهای رقیق کننده خون مصرف میکنید، به پزشک خود اطلاع دهید. این ممکن است باعث شود در طول آزمایش خونریزی بیش از حد انتظار داشته باشید.
عوارض جانبی مرتبط با آزمایش BUN عبارتند از:
- خونریزی
- کبودی
- تجمع خون در زیر پوست
- عفونت
در موارد نادر، افراد پس از خونگیری دچار سبکی سر یا ضعف میشوند. در صورت مشاهده هرگونه عارضه جانبی غیرمنتظره یا طولانی مدت بعد از آزمایش، به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر علائم زیر را دارید، که می تواند نشانه ای از اشکال در کلیه شما باشد، به پزشک خود بگویید:
- تغییری در میزان دفع ادرار
- پوست کنده کفدار ، خونی ، تغییر رنگ یا قهوهای است
- درد هنگام کندن پوست
- تورم در بازوها ، مچها ، پاها ، مچ پا ، اطراف چشم ، صورت یا شکم
- پاهای بی قرار در هنگام خواب
- درد مفصل یا استخوان
- درد در قسمت میانی کمر که کلیهها در آن قرار دارند
- شما همیشه خسته هستید
نتایج آزمایش BUN
نتایج یک آزمایش BUN بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (میلی گرم در دسی لیتر) اندازه گیری می شود.
مقادیر طبیعی BUN بسته به جنسیت و سن متفاوت است. همچنین مهم است که توجه داشته باشید که هر آزمایشگاه برای موارد طبیعی دارای دامنهای مختلفی است.
به طور کلی ، سطح نرمال BUN در دامنه های زیر قرار می گیرد:
- مردان بزرگسال: 8 تا 24 میلی گرم در دسی لیتر.
- زنان بزرگسال: 6 تا 21 میلی گرم در دسی لیتر.
- کودکان 1 تا 17 سال: 7 تا 20 میلی گرم در دسی لیتر(میلی گرم مقدار بسیار کمی است – بیش از 28000 اونس ، و یک دسی لیتر برابر است با 3.4 اونس).
- سطح نرمال BUN برای بزرگسالان بالای 60 سال کمی بیشتر از سطح طبیعی برای بزرگسالان زیر 60 سال است.
سطح بالاتر BUN میتواند نشانگر موارد زیر باشد:
- بیماری قلبی
- نارسایی احتقانی قلب
- حمله قلبی اخیر
- خونریزی دستگاه گوارش
- کمبود آب بدن
- سطح بالای پروتئین
- بیماری کلیوی
- نارسایی کلیه
- کمبود آب بدن
- انسداد در دستگاه ادراری
- فشار
- شوکه شدن
به خاطر داشته باشید که برخی از داروها، مانند برخی از آنتی بیوتیکها، میتوانند سطح BUN را افزایش دهند.
سطح پایین BUN میتواند نشانگر موارد زیر باشد:
- نارسایی کبدی
- سو تغذیه
- کمبود شدید پروتئین در رژیم غذایی
- کمبود آب بدن
بسته به نتایج آزمایش، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را نیز برای تأیید تشخیص یا توصیه درمانها انجام دهد. هیدراتاسیون مناسب موثرترین راه برای کاهش سطح BUN است. رژیم کم پروتئین نیز میتواند به کاهش سطح BUN کمک کند. برای کاهش سطح BUN دارویی توصیه نمیشود. با این حال، سطح غیر طبیعی BUN لزوما به این معنی نیست که شما یک بیماری کلیوی دارید. برخی فاکتورها مانند کمبود آب بدن، بارداری، مصرف زیاد یا کم پروتئین، استروئیدها و پیری میتوانند بر سطح شما تأثیر بگذارند بدون اینکه خطر سلامتی را نشان دهند. موارد مختلفی میتوانند بر نتایج آزمایش BUN تأثیر بگذارند ، بنابراین داشتن یک سطح BUN که پایینتر یا بیشتر از حد طبیعی است ، همیشه به معنای وجود مشکلی نیست. البته پزشک شما ممکن است آزمایش نیتروژن اوره خون را به عنوان بخشی از غربالگری روتین سلامت انجام دهد. به آنها کمک می کند تا ببینند کلیههای شما چقدر خوب کار می کنند.
گردآوری: زهرا پژنده
منابع:
- https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/blood-urea-nitrogen/about/pac-20384821
- https://www.webmd.com/a-to-z-guides/blood-urea-nitrogen-test#3
- https://medlineplus.gov/lab-tests/bun-blood-urea-nitrogen/
- https://www.healthline.com/health/bun
همچنین بخوانید : تست زمان تشکیل لخته و توقف خون ریزی (CT) & (BT)