فهرست مطالب
مقدمه
هنگامی که بدن با باکتری های مضر تماس پیدا می کند، برای دفاع از خود آنتی بادی تولید میکند. آنتی بادی ها، پروتئین های دفاعی تخصصی هستند که توسط سیستم ایمنی هنگام تشخیص عوامل بیگانه مهاجم همانند باکتری ها تولید می شوند.
تیتر ASO آزمایشی است که برای تشخیص عفونت باکتریایی استرپتوکوک گروه A انجام می شود. این آزمایش خون برای اندازه گیری آنتی بادی است که بدن در مقابله با این باکتری تولید می کند. ASO و Anti-DNAse متداولترین آنتی بادی هایی هستند که بدن در پاسخ به عفونت استرپتوکوک گروه A تولید می کند.
آنتی بادی ها علیه محصول خارج سلولی پروتئینی باکتری بنام استرپتولایسین O ساخته میشوند. استرپتولایسین O که اکسیژن ناپایداری است، توکسینی ترشح میکند که خاصیت سیتولیتیک دارد و طی فرایندی باعث ایجاد سوراخ هایی در غشای سلول و لیز گلبول قرمز میشود به همین دلیل از گلبول قرمز به عنوان شاهد آزمایش استفاده میشود.
باکتری استرپتوکوک منجر به چه بیماری هایی میشود؟
اگرچه عفونت های استرپتوکوکی با آنتی بیوتیک های از بین برنده عفونت شناسایی و کنترل می شوند اما درصورت درمان نشدن یا تاخیر در درمان با عارضه هایی همراه است:
- عفونت کلیوی یا گلومرولونفریت که اغلب باعث ادم، کدر شدن و کاهش دفع ادرار همچنین ادرار خونین می شود.
- تب حاد روماتیسمی که بر مفاصل، قلب و استخوان ها تاثیر میگذارد، این تب با علائم گلودرد، تنگی نفس، خستگی و درد قفسه سینه همراه است.
- اندوکاردیت باکتریایی که پوشش داخلی قلب را آلوده می کند.
- اسکارلت، به ضایعات پوستی که معمولا با خارش و سرخی پوست همراه است، می گویند.
- فارنژیت، تب مخملک و آمپتیگو (در میان کودکان بیشتر رایج است بدلیل استفاده از اسباب بازی های مشترک)
- التهاب گوش میانی
- تب زایمان
- همچنین باعث سلولیت یا necrotizing fasciitis می شود.
در بیماران بدون علامت این بیماری ها اصولا با یک دوره تاخیر خود را نشان می دهند. دوره تاخیر برای بیماری گلومرولونفریت تقریبا 10 روز و برای تب روماتیسمی دوره تاخیر 20 روز است، این تب اغلب در کودکان 5 الی 15 سال رخ میدهد.
چگونه فرد برای آزمایش ASO آماده میشود؟
برای آزمایش ASO نمونه خون احتیاج است. نمونه خون از ورید بازو یا دست گرفته می شود. با دستور پزشک در صورت لزوم باید 6 ساعت قبل آزمایش ناشتا بود. مدت زمان این آزمایش تقریبا 10 دقیقه است.
خطرات ناشی از انجام این آزمایش چیست؟
خطرات انجام این آزمایش بسیار کم است. ممکن است گاهی یک یا چند سوزن نیاز باش که باعث مقداری درد در بیمار شود. همچنین ممکن است سبب:
- خونریزی بیش از حد در محل سوزن
- تجمع خون در زیر پوست
- عفونت و کبودی
روش های اندازهگیری ASO
1- روش Rapid یا غربالگری: در این روش ذرات لاتکس حساس شده با استرپتولایسین O روی لام در برخورد با سرم دارای ASO آگلوتینه میشود و پس از آن باید تیتر آن را مشخص کنیم اگر آگلوتیناسیون مشاهده نشد تست منفی است. برای انجام این تست هیچ نیازی به رقیق کردن سرم نداریم.
2- روش لوله های که روش استاندارد است: آزمایش ASO بر اساس آزمایش های خنثی سازی آنزیم است. ابتدا رقت های سرمی100/1 (1/0 سی سی سرم + 9/9 سی سی بافرASO) و 500/1 (4 سی سی از بافر ASO +1 سی سی از رقت 100/1) و سوسپانسیون5% گلبول قرمز، بافر ASO و استرپتولایسین O تهیه میکنیم. (باید تمامی مقادیر طبق بروشور کیت مصرفی باشد) سپس طبق جدول بالا عمل میکنیم. اگر سرم فرد ASO نداشته باشد سبب همولیز گلبول قرمز می شود. بنابراین هرچه میزان ASO در سرم بیشتر باشد سبب ممانعت لیز گلبول قرمز می شود.
تفسیر نتایج آزمایش
اگر نتایج آزمایش نشان دهنده ASO بالا باشد ممکن است بیمار دارای عارضه پس از استرپتوکوک باشد. بیش از 80% بیماران مبتلا به تب روماتیسمی و 95% بیماران به گلومرولونفریت حاد ASO بالایی دارند.
اگر نتیجه آزمایش منفی باشد به معنای عدم وجود عفونت استرپتوکوک است اما در صورتی که پزشک به نتایج آزمایش شک کند برای تایید تشخیص، ممکن است طی 10 الی 14 روز آزمایش دیگری تجویز کند زیرا بدن طی یک هفته پس از عفونت آنتی بادی تولید میکند.
دامنه های مقدار طبیعی نتیجه آزمایش بدلیل فاکتورهای مختلفی نظیر سن بیمار، شدت عفونت، نوع آزمایشگاه و … متفاوت است اما در حالت کلی مقدار زیر 200 تاد طبیعی تلقی می شود و دامنه طبیعی برای کودکان زیر 100 تاد است. تیتر ASO در نوزادان بستگی به تیتر ASO مادر دارد. بعد از 8 ماهگی تیتر ASO افزایش می یابد.
تیتر آنتیبادی بر ضد استرپتولایسین O را با واحد تاد (Todd) یا واحد بین المللی (IU) بیان میکنند. واحد تاد عبارتست از بالاترین رقت سرم که مانع همولیز گلبول قرمز توسط استرپتولایسین O می شود.
نکات لازم برای گرفتن و نگهداری نمونه
سرم یا پلاسمای جداشده نباید بیش از 8 ساعت در دمای اتاق باقی بماند، اگر در این مدت سنجش انجام نگیرد سرم یا پلاسما در دمای +2 سانتی گراد تا +8 سانتی گراد نگهداری میشود و اگر سنجش نمونه در طول 48 ساعت کامل نشد یا نمونه در این مدت ذخیره نشد باید در دمای -15 سانتی گراد تا -20 سانتی گراد فریز شود. حساسیت این آزمایش می تواند در دماهای پایین کاهش پیدا کند. برای استفاده از نمونه ی فریز شده باید توسط ورتکس، همگن شود. سرمی که به عنوان نمونه مورد سنجش قرار میگیرد حتما باید تازه باشد. نمونه همولیزه بدلیل نتایج کاذب مورد قبول نیست. نمونه باید فاقد هرگونه رشته های فیبرین باشد.
آیا همراه این آزمایش، برای تایید بهتر بیماری ها آزمایشات دیگری لازم است؟
در صورت مبتلا شدن به تب روماتیسمی، ممکن است آزمایش های دیگر آنتیبادی که شامل آنتی هیالورونیداز و ضد DNase Bنیز انجام گیرد و اگر عفونت توسط بدن پخش شود برای اطمینان بیشتر به کشت خون و نمونه گیری از برخی بافتها یا بلغم در ریه (خلط) لازم است. ممکن است بدلیل وجود استرپتوکوکها ی بتاهمولیتیک گروه A به کشت گلو هم نیاز باشد.
عوامل موثر بر نتایج این آزمایش
اگر زمان کافی برای تجمع آنتی بادی در خون نباشد، نتیجه آزمایش در صورت عفونت، منفی کاذب گزارش داده میشود. بنابراین زمان بندی در انجام این آزمایش امری مهم است. برخی مواقع زمان لازم برای به اوج رسیدن آنتی بادی در بدن 4 الی 5 هفته است. آلودگی سرم بیمار از دیگر عوامل تاثیرگذار بر نتایج آزمایش است.
در چه صورتی تیترASO کاهش مییابد؟
- مصرف داروهایی نظیر برخی آنتی بیوتیکها و کورتیکواستروئیدها باعث کاهش سطح آنتی بادی می شود و تولید ASOرا سرکوب میکنند.
- در سندروم نفروتیک بدلیل کاهش سنتز آنتی بادی
-
افراد مسن
آیا مصرف داروهای خانگی میتواند بر روند درمان تاثیر بگذارد؟
تحقیقات نشان میدهد که روغن پونه کوهی و سیر موثرترین آنتی بیوتیک های طبیعی هستند. غرغره با نمک هیمالیا نیز میتواند باکتریهای موجود در دهان را از بین ببرد و موثر بر تسکین گلو درد باشد.
نتیجه گیری
این آزمایش به طور معمول انجام نمیشود فقط در صورتی که وجود علائم در بیمار نشان دهد عارضه ای ایجاد شده انجام میگیرد. تست ASO نسبت به Anti-DNase B از حساسیت کمتری برخوردار است، همچنین این تست شدت بیماری را پیش بینی نمی کند. درصد میزان منفی کاذب در بیماران 20-30% است، موارد مثبت کاذب نیز میتواند بدلیل بیماری سل و کبد باشد.
اکثر بیماران تیتر ASOآنها بین 300 الی 500 تاد است و در صورت حاد بودن بیماری ممکن است به 1000 تاد نیز برسد. در بیشتر موارد برای بیمارانی که سطح تیتر ASO بالایی دارند بدلیل ریسک آلرژی کمتر، پنی سیلین تجویز میشود، اگر در بیماران مبتلا به تب روماتیسمی تخریب شدید دیواره و دریچه قلب اتفاق بیفتد متاسفانه بهبودی کامل امکان پذیر نیست.
نویسنده: مطهره تقی پور
