تست فیبرینوژن

فیبرینوژن یا همان فاکتور I پروتئینی محلول در خون می‌باشد که هنگام انعقاد خون بر اثر آزاد شدن و فعال شدن آنزیم ترومبین به رشته‌های نامحلول فیبرین تبدیل می‌شود درواقع باعث تبدیل فیبرینوژن به فیبرین و در نهایت انعقاد صورت می گیرد مقدار طبیعی فیبرینوژن 200 تا 400 میلی گرم در 100CC پلاسما است. فیبرینوژن در کبد ساخته می‌شود و سطح خونی آن در شرایطی مانند بارداری و التهاب افزایش می‌یابد.

پروتئینی است که توسط کبد ساخته می‌شود با وزن مولکولی زیاد (340000 دالتون) است که با غلظت 100 تا 700 میلی گرم در دسی لیتر پلاسما وجود دارد. کمبود ارثی یا اکتسابی فیبرینوژن باعث اختلال در لخته شدن خون و افزایش خطر خونریزی می‌شود. در برخی شرایط نیز افزایش فیبرینوژن برای بدن مشکل ساز می‌شود.

فیبرینوژن به علت اندازه مولکولی درشتش در حال طبیعی فقط به مقدار مختصری به داخل مایعات میان‌بافتی نشت می‌کند و چون یکی از فاکتورهای اساسی در روند انعقاد خون به شمار می‌رود لذا مایع بین سلولی در حال عادی لخته نمی‌شود. اما هنگامی که نفوذپذیری مویرگ‌ها بطور مرضی افزایش می‌یابد در این حال فیبرینوژن واقعا به مقادیر کافی به داخل مایعات بافتی نشت می‌کند و اجازه می‌دهد که این مایعات نیز به همان روش پلاسما و خون کامل ، لخته شوند.

فیبرینوژن مولکولی متقارن است که از سه زوج زنجیره آلفا و بتا و گاما تشکیل شده است. فیبرینوپپتیدهای A وB  در مرکز تقارن فیبرینوژن یا میدان E  قرار دارند.پلیمری شدن منومرهای فیبرین شبکه پلیمری لخته را تولید می‌کند.

تفسیر: فیبرینوژن از پروتئین‌های رشته ای پلاسما می‌باشد که در کبد سنتز شده و به عنوان یک پروتئین واکنشگر فاز حاد در طی التهاب یا نکروز بافتی افزایش می‌یابد. افزایش سطح فیبرینوژن در ارتباط با افزایش احتمال خطر بیماری کرونر قلب (CHD)، سکته، انفراکتوس میوکارد (MI) و بیماری شریان‌های محیطی می‌باشد.

کاهش آن در مبتلایان به بیماری کبدی، سوء تغذیه و کوآگلوپاتی‌ها مانند انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC) مشاهده می‌گردد. انتقال مقدار زیاد خون نیز موجب کاهش سطح آن می‌شود، زیرا خون ذخیره فاقد فیبرینوژن است. کاهش سطح فیبرینوژن موجب افزایش زمان پروترومبین (PT) و زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT) می‌گردد. حاملگی و تجویز استروژن‌ها موجب افزایش فیبرینوژن می‌گردد.

تبدیل فیبرینوژن به فیبرین (تشکیل لخته)

ترومبین یک آنزیم پروتئینی با خواص پروتئولیتیک است. ترومبین بر روی فیبرینوژن عمل کرده و چهار پپتید با وزن مولکولی کم را از هر مولکول فیبرینوژن جدا می‌کند و یک مولکول مونومرفیبرین تشکیل می‌دهد که دارای این قدرت است که می‌تواند بطور اتوماتیک با سایر مولکول‌های مونومرفیبرین پلیمریزه شود. بنابراین، تعداد زیادی مولکول‌های مونومرفیبرین در ظرف چند ثانیه پلیمریزه و به رشته‌های بلند فیبرین تبدیل می‌شوند این رشته‌ها ، شبکه لخته را تشکیل می‌دهند.

در مراحل ابتدایی این پلیمریزاسیون ، مولکول‌های مونومرفیبرین توسط پیوندهای ضعیف غیر کووالانسی و هیدروژنی به یکدیگر می‌چسبند و رشته‌های تازه تشکیل شده در یکدیگر نیز فرو نمی‌روند. در نتیجه لخته حاصل بسیار ضعیف بوده و می‌توان به آسانی آن را از هم گسست.

در طی چند دقیقه بعد روند دیگری بوجود می‌آید که تورینه فیبرینی را شدیدا محکم می‌سازد. این روند با دخالت ماده‌ای موسوم به فاکتور تثبیت کننده فیبرین به انجام می‌رسد که بطور طبیعی به مقادیر کم در گلوبولینهای پلاسما وجود دارد اما همچنین از پلاکتهای به دام افتاده در لخته آزاد می‌گردد.

قبل از آنکه فاکتور تثبیت کننده فیبرین بتواند اثری روی رشته‌های فیبرین داشته باشد باید فعال گردد همان ترومبین که موجب تشکیل فیبرین می‌شود فاکتور تثبیت کننده فیبرین را نیز فعال می‌کند. سپس این فاکتور فعال شده به صورت آنزیمی عمل می‌کند که موجب ایجاد اتصالات دوجانبه متعدد بین رشته‌های فیبرین مجاور می‌شود و به این ترتیب به مقدار فوق‌العاده عظیمی بر استحکام سه بعدی تورینه فیبرینی می‌افزاید.

فیبرینوژن را می‌توان بر پایه آزمایش‌های انعقادی مانند زمان ترومبین و زمان رپتیلاز اندازه ‌گیری کرد. آنزیم ترومبین با جدا کردن فیبرینوپپتیدهای A و B از مولکول فیبرینوژن‌، آن‌را به فیبرین تبدیل می‌کند در حالی‌که آنزیم رپتیلاز تنها با جدا کردن فیبرینوپپتید A از فیبرینوژن آن‌را به فیبرین تبدیل می‌کند.

زمان ترومبین (Thrombin Time ) و زمان رپتیلاز (Reptilase Time ) نسبت عکس با مقدار فیبرینوژن دارد.

اندازه گیری فیبرینوژن

برای اندازه‌گیری فیبرینوژن بایستی نخست گراف استاندارد را رسم کرد. گراف استاندارد ارتباط بین زمان ترومبین یا رپتیلاز با مقدار فیبرینوژن می‌باشد. بدین مفهوم که استاندارد فیبرینوژن در رقت‌های مختلف مورد آزمایش زمان ترومبین یا رپتیلاز قرار می‌گیرند.

برای مثال اگر غلظت استاندارد فیبرینوژنmg%300 باشد و به طور قراردادی رقت 1:5 آن برابر mg%300 گرفته شود، رقت 1:10 آن معادل mg%150 و 1:20 آن معادل mg%75 خواهد بود.

برای اندازه‌گیری فیبرینوژن، پلاسمای بیمار را 1:5 رقیق کرده و با محاسبه زمان ترومبین یا رپتیلاز غلظت فیبرینوژن را از روی گراف تعیین می‌کنیم. دقت کنید که چنانچه پلاسما یا استاندارد رقیق نشوند اشتباه یک ثانیه‌ای در خواندن زمان انعقاد تأثیر زیادی روی غلظت فیبرینوژن دارد، ولی با رقیق سازی و طولانی کردن زمان این حساسیت از بین می‌رود. فیبرینوژن جزء گلوبولین‌های بتا است.

نام های دیگر این تست:

Fibrinogen Activity

Functional Fibrinogen

کاربرد دارویی

برای کنترل خون‌ریزی همراه با انعقاد داخل عروقی از این دارو به گونه تزریقی بهره می‌گیرند. دیگر کاربردهای آن می‌تواند در جراحی‌های بزرگ قفسه سینه یا لوزالمعده، جدا شدن زودرس جفت، مرگ جنین در رحم، و آمبولی مایع آمنیوتیک باشد.

چرا و چه موقع آزمایش انجام می شود ؟

• ارزیابی فعالیت فیبرینوژن برای تشخیص اختلالات انعقادی و خونریزی دهنده

• ارزیابی احتمال ابتلا به بیماری های قلب

• به همراه آزمایشات دیگر ازجمله PT  PTT  FDP  D-dimer برای تشخیص لخته منتشره داخل عروفی (DIC) یا فیبرینولیز

• وقوع اپیزودهای خونریزی یا ترومبوز

• طولانی شدن زمان PT  یا PTT

• سابقه فامیلی اختلالات انعقادی ( ماند فقدان مادرزادی فیبرینوژن ، اختلال در فعالیت فیبرینوژن)

• برحسب نیاز بدن به همراه سایر فاکتورهای انعقادی در جریان خون آزاد می‌شود. ترکیب پروتئینی فیبرینوژن(پلی پپتید) با فعالیت آنزیم‌های پروتئاز به فیبرین تبدیل می‌شود.

• فیبرینوژن به همراه پلاکت در تشکیل شکل اصلی لخته خون نقش دارد علاوه بر آن؛ به عنوان یک پروتئین فاز حاد در بیماری‌های التهابی و یا آسیب به بافت افزایش می‌یابد. این آزمایش برای بررسی علت نتیجه غیرطبیعی تست های PT  وPTT  و همچنین غربالگری بیماری انعقاد درون رگی منتشر(DIC) و فیبرینولیز انجام می‌شود.

چه زمانی درخواست می‌شود؟

O خون‌ریزی غیرمنتظره به صورت طولانی مدت

O تشکیل ترومبوز در نقاط مختلف بدن

O هنگام نتایج غیرطبیعی PT وPTT

O جهت تشخیص بیماری انعقاد درون‌رگی منتشر(DIC) با علائم خون‌ریزی لثه، تهوع، استفراق، دردشدید ماهیچه، تشنج و کاهش خروجی ادرار

O جهت ارزیابی روند درمان در بیماری‌های کبدی و DIC

O بررسی کمبود یا اختلال عملکرد فاکتورهای انعقادی به صورت ارثی و اکتسابی

خطاهای آزمایش

در مواردی که سطح فیبرینوژن در پلاسما از حداقل نرمال پایین تر رفته :

فیبرینولیز ، آمبولی حاد ریه ، بیماری‌ها و عفونت‌های کبدی ، کوآگولوپاتی مصرفی حاد ، اختلالات مادرزادی فیبرینوژن مثل : آفیبرینوزنمیا ، هیپوفیبرینوژنمیا و دیس فیبرینوژنمیا ، مارگزیدگی ، سقط جنین ، DIC واکنش‌های انتقال خون ، آنمی همولیتیک ، سوختگی‌های شدید ، اکلامپسی ، ماکروگلوبولینمیا ، تروما ، مسمومیت با فنوباربیتال ، مولتیپل میلوما ، سپتی سمی ، TTP ، کرایوگلوبولینمیا ، کارسینوم پروستات ، ریه و سایر حالاتی که در آن‌ها مقدار فیبرینوژن خون کاهش می‌یابد.

کمبود وراثتی فیبرینوژن نادر است. شایع‌ترین علت کمبود فیبرینوژن، فعال شدن بی رویه مسیر انعقادی است که دربیماران مبتلا به تروما، شوک، واکنش‌های ازدیاد حساسیت یا عفونت منتشر روی می‌دهد و در نهایت منجر به انعقاد منتشر داخل عروقی (disseminated intravascular coagulation [DIC]) و فیبرینولیز می‌شود.

سایر علل کمبود فیبرینوژن عبارتند از بیماری پیشرفته‌ی کبدی، درمان با داروهای فیبرینولیتیک (مانند استرپتوکیناز، اروکیناز، و فعال کننده‌ی پلاسمینوژن بافتی [tissue plasminogen activator]) و L-asparaginase (داروی شیمی درمانی سرطان). در حدود 20% مادران بارداری که جفت آن‌ها جدا می‌شود (دکولمان یا placental abruption [abruptio placentae]) دچار اختلال انعقادی به شکل کاهش فیبرینوژن هستند.

اختلالات عملکرد فیبرینوژن یا دیس فیبرینوژنمی (dysfibrinogenemia) معمولاً بدون علامت هستند.

افزایش فیبرینوژن نیز در این حالات دیده می‌شود :

بارداری ، دیابت ملیتوس ، حالاتی که نکروز وسیع بافتی رخ داده مثل : بدخیمی‌ها و درمان وسیع با مواد کموتراپیک ، التهابات شدید ، بیماری‌های کلیوی ، ترومبوفلبیت ، آرتریواسکلروزیس ، هپاتیت ، عفونت‌های حاد ، قاعدگی و سایر حالاتی که در آن‌ها مقدار فیبرینوژن خون افزایش می‌یابد.

فیبرینوژن یک عامل واکنش‌گر فاز حاد (acute phase reactant) است و در التهاب افزایش می‌یابد. علل دیگر افزایش فیبرینوژن عبارتند از سندرم نفروتیک،

بارداری، و درمان با استروژن. افزایش طولانی مدت فیبرینوژن به عنوان یک ریسک فاکتور بیماری قلبی عروقی مطرح شده است.

نکاتی که قبل از ازکایش باید رعایت شود:

O داروهای خوراکی ضد‌بارداری و دوزهای بالای هپارین با نتیجه تست تداخل دارد.

O مصرف داروهای آسپیرین، فلوواستاتین و پیرازینامید باعث افزایش کاذب فیبرینوژن خون می‌شود.

O مصرف داروهای استروئید انابولیک، دکستران، درمان با استروژن/ پروژسترون، آهن، فسفر و استرپتوکیناز باعث کاهش فیبرینوژن خون می‌شود.

نمونه مورد نیاز و نحوه تهیه نمونه:

از نمونه خون برای انجام این تست استفاده می‌شود. و نوع نمونه آن پلاسمای سیتراته است.

نمونه خون وریدی با رعایت نکات زیر جمع آوری می‌شود:

O قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.

O قبل از نمونه‌گیری، از حساسیت‌های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و لاتکس سؤال می‌شود.

O داروهای مصرفی و ضدانعقادهای خوراکی ثبت می‌شوند.

O ظرف‌های نمونه‌گیری متناسب با تست انتخاب می‌شود. از ظرف‌های حاوی ضد انعقاد سیترات استفاده می‌شود. (یک واحد سیترات و 9 واحد خون)

O قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه‌کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.

O نمونه‌گیری در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. طولانی شدن زمان نمونه‌گیری باعث تشکیل رشته‌های فیبرینی و در نتیجه افزایش زمان فیبرینوژن می‌شود.

بهترین روش‌های انجام تست کدامند؟

هنوز روشی برای اندازه‌گیری کمی فیبرینوژن توصیه نشده است. روش‌های متداول شامل؛ آزمایش‌های توربیدیمتریک، اندازه‌گیری پروتئین قابل انعقاد، رسوب یا

دناتوراسیون، Clauss و تکنیک‌های ایمونولوژیک هستند. اغلب روش‌های اندازه‌گیری فیبرینوژن در حضور مقدار زیاد ترومبین طراحی شده‌اند. اندازه‌گیری وزن لخته بر اساس روش‌های وزن سنجی یا gravimetric به‌دلیل وجود مهارکننده‌ها و عدم‌ تشکیل لخته توصیه نمی‌شود. روش‌های کدورت‌ سنجی براساس رسوب‌دهی فیبرینوژن با مواد رسوب‌دهنده نیز به دلیل عدم اختصاصیت و تداخل بسیار زیاد با سایر مواد به کلی منسوخ شده‌اند.

روش کلاوس (Clauss) :

روش Clauss  میزان تبدیل فیبرینوژن به فیبرین را در حضور مقادیر زیاد ترومبین اندازه‌گیری می‌کند. این روش سریع و حساس به عنوان روش انتخابی اندازه‌گیری فیبرینوژن معرفی شده‌است. در انعقاد طبیعی خون، فیبرینوژن در حضور آنزیم ترومبین به فیبرین تبدیل می‌شود. این تبدیل در یک فرآیند دو مرحله‌ای صورت می‌گیرد.

مرحله اول، پروتئولیز فیبرینوپپتیدهای A  و B  با واسطه ترومبین است که از زنجیره‌های α و β فیبرینوژن بدست می‌آید. فیبرینوپپتید A ، سریعتر از B   تجزیه می‌شود. بعد از آزاد شدن فیبرینوپپتیدها، فرم فیبرینوژن حاصل در اصطلاح “منومرفیبرین” نام دارد.

در مرحله دوم، این منومرها خود به ‌خود پلی‌مریزه می‌شوند و اجتماعاتی از پلیمرهای نامحلول فیبرین را تشکیل می‌دهند. تشکیل پلیمرهای نامحلول فیبرین در آزمایشگاه به عنوان نقطه پایان واکنش تشخیص داده می‌شود. زمان تشکیل لخته در پلاسما رقیق شده، نسبت عکس با غلظت فیبرینوژن پلاسما دارد به شرطی که ترومبین با غلظت زیاد استفاده شود. ترومبین با غلظت فراوان به پلاسمای رقیق اضافه می‌شود و زمان لازم برای تشکیل لخته ثبت می‌گردد.

چه عواملی باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می‌شود؟

O عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش

O عدم رعایت نحوه نمونه‌گیری صحیح

O استفاده از نمونه‌هایی که 3 تا 4 ساعت از زمان نمونه‌گیری آن‌ها گذشته است.

O سیگار کشیدن به صورت طولانی مدت باعث افزایش کاذب زمان تست فیبرینوژن می‌شود.

O نمونه‌های همولیز

نتایج این تست چگونه گزارش می‌شود؟

دامنه‌های نرمال مرجع، برحسب روش انجام تست متفاوت است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی وحید برای اندازه‌گیری فیبرینوژن نمونه خون از روش Clauss استفاده می‌شود.

نتیجه آزمایش فیبرینوژن نمونه خون با روش Clauss  به صورت زیر گزارش می‌شود:

Normal: 200-400 Second

محدوده طبیعی :

محدوده نرمال : 200-400 mg/dl

محدوده ی مرجع فیبرینوژن در آقایان 200 تا 375 میلی گرم بر دسی لیتر و در خانم‌ها 200 تا 430 میلی گرم بر دسی لیتر است.

نتیجه گیری

فیبرینوژن به عنوان یک پروتئین پلاسمایی اصلی بر روی سرعت رسوب خون (ESR) مؤثر است و غلظت بالای آن موجب افزایش این سرعت می گردد.

در روش RID  فیبرینوژن توتال اندازه گیری می شود.

غلظت هپارین بیش از 0.6 u/ml  در روش Clauss  می تواند منجر به کاهش کاذب فیبرینوژن گردد.

روش Ellis  نسبت به روش Clauss ، به هپارین حساستر است.

FDP (Fibrin degradation products) بیش از 30-100 µg/ml  ممکن است منجر به کاهش فیبرینوژن در روش Clauss گردد.

ضد انعقاد Hirudin  یا argatroban  ممکن است سبب کاه بیماری کرونر قلب ش کاذب فیبرینوژن در روشهای Clauss  و Ellis گردد.

گردآورنده: یگانه مشایخ

منبع:

http://www.reylab.ir/testinfo.aspx?id=264

http://azizafshari.com/fa/content/419/

https://vahidlab.ir/fibrinogen/

• http://www.amosbat.com/SN1028.aspx/