فهرست مطالب
مقدمه
ادرار از تصفیه خون در کلیه بوجود می آید. هر میلی‌لیتر از خون در روز چند بار از این کارخانه عبور میکند و فیلترهای تصفیه کننده یا همان گلومرول‌های کلیوی سموم، ذرات، املاح اضافه و مواد زاید حاصل از سوخت و ساز سلول‌ها را از خون جمع‌آوری میکنند؛ سپس خون تازه و تمیز دوباره وارد چرخه گردش خون میشود اما این سموم چه می‌شوند؟ قسمت اعظم این مواد تصفیه شده مواد حاوی نیتروژنی هستند که از متابولیسم مواد غذایی به وجود آمده‌اند. آب یا مایع اضافی خون، سدیم و پتاسیم و مواد حاصل از تخریب اسیدهای آمینه بعد از جمع‌آوری به داخل حالب ترشح می‌شوند و حالب، مثل یک ناودان این مایع را به منبعی منتقل میکند تا بعد از رسیدن به مقدار مناسب تخلیه شوند. این منبع همان مثانه و مایع داخل آن هم همان ادرار است.
آزمایش تجزیه و تحلیل ادرار چیست؟
آنالیز ادرار در واقع تحلیل و بررسی محتویات ادرار برای تعیین وضعیت بدن و علی‌الخصوص کلیه‌ها و مجاری ادرار انجام میشود. تجزیه و تحلیل ادرار مجموعهای از آزمایشات روی ادرار یا ادرار کردن شما است.
پزشکان از نتایج این آزمایش برای بررسی علائم بیماریهای مشترک یا بیماریها استفاده میکنند. نامهای دیگر این آزمایش ادرار، تجزیه و تحلیل ادرار و UA است.
چرا تجزیه و تحلیل ادرار انجام میشود؟
برای بررسی یا چک آپ سالیانه سلامتی هر فرد ممکن است آزمایش ادرار لازم باشد. آنالیز ادرار یکی از راههای یافتن برخی بیماریها در مراحل اولیه است. آنها عبارتند از:
–بیماری کلیوی
– بیماری کبد
–دیابت
اگر برای جراحی آماده شدهاید یا قصد بستری شدن در بیمارستان را دارید ، ممکن است پزشک بخواهد ادرار شما را آزمایش کند. تجزیه و تحلیل ادرار نیز میتواند بخشی از بررسیهای لازم برای بارداری باشد.
در صورت ابتلا به بیماری مانند بیماری کلیوی که باید به مرور کنترل شود ، ممکن است لازم به انجام مکرر این آزمایش باشد.
تجزیه و تحلیل ادرار چگونه است؟
برای تجزیه و تحلیل ادرار سه روش وجود دارد که ممکن است در آزمایش شما از همه آنها استفاده شود:
روش اول:
امتحان بصری است که رنگ و شفاف بودن ادرار را بررسی میکند. اگر در ادرار خون وجود داشته باشد، ممکن است نمونه قرمز یا قهوه ای تیره باشد.کف میتواند نشانه ای از بیماری کلیه باشد ، در حالی که ادرار کدر ممکن است به معنی عفونت باشد.
رنگها و بوهای غیر طبیعی ادرار
در پرآبی بدن، دیابت بیمزه، درمان با دیورتیکها، گلیکوزوری ادرار تقریباً بی رنگ میباشد تب و تعریق شدید، کم آبی بدن و یرقان موجب رنگ زرد تیره یا نارنجی رنگ شدن ادرار میگردند.
هموگلوبینوری، میوگلوبینوری، پورفیریا موجب میگردد ادرار به رنگ شرابی و یا حتی قهوهای تیره در آید. کتونوری در دیابتیها مشاهده میشود.کتونها به ادرار بوی میوه به وجود میآورند.
فیستول رودهای– مثانهای سبب میگردد تا ادرار بویی همانند مدفوع بدهد.
بیماری شربت افرا که یک نقص مادرزادی در متابولیسم پروتئین است سبب میشود تا ادرار بویی شبیه به قند سوخته دهد.
در بیماری فنیل کتونوری ادرار بوی کپک می دهد.
روش دوم:
آزمایش میکروسکوپی قابلیت بررسی جزییات بیشتری را به ما میدهد که با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیست. برای مثال:
–سلولهای قرمز خون
–گلبولهای سفید خون
–باکتریها
– بلورها (توده های مواد معدنی ، نشانه احتمالی سنگ کلیه)
روش سوم:
تجزیه و تحلیل ادرار آزمایش با نوار ادراری یا dipstick است که شامل نواری پلاستیکی و نازک میباشد. این نوار دارای مواد شیمیایی مخصوصی است که به ادرار شما آغشته میشود و در صورت غلظت بیش از حد طبیعی تغییر رنگ میدهند.
مواردی که آزمون dipstick می تواند بررسی کند شامل موارد زیر است:
اسیدیته یا :pH اگر این فاکتور غیرطبیعی باشد، میتواند باعث سنگ کلیه، عفونت ادراری (UTI) یا بیماری دیگری باشد.
پروتئین یا :Protein از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده یک حالت خاص و یا یک بیماری است.
حالت طبیعی: منفی یا Negative یا میلی‌گرم۸۰–۵۰ در طول ۲۴ ساعت یا کمتر از ۲۵۰ میلی‌گرم در ۲۴ ساعت بعد از ورزش شدید.
حالت غیرطبیعی: آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت، بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین به ادرار می‌شوند .اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت‌های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را به دنبال دارند. به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه ویژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. پروتئینوری اصلی‌ترین علامت بیماری کلیوی است.
گلوکز: قندی است که در خون وجود دارد و غذای اصلی سلول‌ها محسوب میشود. به طور طبیعی مقادیر بسیار اندکی از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرایط عادی ادرار را عاری از گلوکز در نظر می‌گیرند. در صورت جمع‌آوری ۲۴ ساعته ادرار طبیعی ممکن است مقدار این ماده کمتر از ۵/۰ گرم باشد.
حالت غیرطبیعی: تغذیه وریدی (مثلا در مورد بیماران بستری در ICU) میتواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. دیابت کنترل نشده هم باعث میشود مقدار زیادی گلوکز در ادرار وارد شود. آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی، بعضی از مسمومیت‌ها و بعضی از انواع مشکلات کلیوی هم باعث گلوکزوری یا حضور گلوکز در ادرار می‌شوند. اگر چه مثل پروتئینوری، این حالت در زمان بارداری هم میتواند به وجود بیاید که طبیعی محسوب میشود.محتوای زیاد قند نشانگر دیابت است.
گلبولهای خونی:
به طور طبیعی در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان‌دهنده هماچوری یا خون در ادرار است که به خاطر بیماریهای مختلف به وجود می‌آید. وجود گلبول سفید هم نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
حالت طبیعی: وجود ندارد یا حداکثرش بین ۰ تا ۴ گلبو‌ل‌سفید و کمتر از دو عدد گلبول قرمز
حالت‌های غیرطبیعی: التهاب، عفونت، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه، ضربه به کلیه یا آسیب مجاری ادراری باعث وجود RBC در ادرار می‌شوند.
WBCها یا گلبو‌های سفید هم موقع عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش می‌یابند.به غیر از موارد فوق، اجزای دیگری هم در آزمایش ادرار بررسی می‌شوند Castها که انواع مختلف دارند و در بیماریهای مختلف به وجود می‌آیند. باکتریها که حضور آنها هم با منفی، کم یا زیاد مشخص میشود و نشان‌دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم برای تشخیص نوع این باکتریها باید آزمایش دیگری انجام داد که کشت ادرار میباشد.گلبول های سفید خون علامت عفونت یا التهاب در کلیه و مجاری ادراری است.
خون در ادرار شما گاهی اوقات نشانه عفونت یا بیماریهای خاص است. در این حالت وجود گلبول قرمز در ادرار موجب قرمز رنگ شدن آن میگردد. وجود خون همواره یک علامت پاتولوژیک محسوب میگردد مگر اینکه مشخص شود که منشاء آن منبع دیگری غیر از مجرای ادراری میباشد. عفونت ممکن است موجب ایجاد ادراری متعفن و کدر گردد.عفونت با سودوموناس می تواند ته رنگ سبزی به ادرار ببخشد.
نیتریت: وجود آن بدان معنی است که عفونت یا انواع خاصی از باکتریها وجود دارد.
بیلی روبین: به طور معمول توسط کبد شما دفع میشود. اگر در آزمایش نشان داده شود، ممکن است به این معنی باشد که کبد شما به درستی کار نمیکند.
چگونه میتوان برای آنالیز ادرار آماده شد؟
تجزیه و تحلیل ادرار تنها آزمایشی است که باید قبل از آن به طور معمول غذا بخورید و بنوشید.
حتماً در مورد تمام داروهای مصرفی از جمله داروهای بدون نسخه، ویتامینها و مکمل ها به پزشک خود اطلاع دهید. اگر پریود هستید ، قبل از آزمایش به پزشک اطلاع دهید.
این تست چطور انجام می شود؟
2 روش برای جمع آوری نمونه ادرار وجود دارد 1) روش جمع آوری تمیز 2) روش سونداژ
برای روش نمونه گیری تمیز ناحیه ژنیتال خود را تمیز بشویید ادرار کنید سپس مقداری از آن را در ظرف نمونه بریزید.
روش سونداژ: اگر مشکلی در نمونه گیری تمیز باشد یا اگر نمونه از یک نوزاد یا کودک باشد از این روش استفاده میشود مراقب بهداشتی شما ناحیه ژنیتالتان را تمیز میکند و یک سوند باریک قابل انعطاف را از پیشابراه به مثانه عبور میدهد تا نمونه ادرار را جمع آوری کند نمونه ادرار به آزمایشگاه فرستاده می شود تا از نظر وجود گلوکز پروتئین و علائم عفونت و بیماری بررسی شود ادرار همچنین زیر میکروسکوپ از نظر وجود کریستال، سلولهای خونی و باکتری بررسی میشود اگر پزشک به عفونت ادراری مشکوک شود ممکن است کشت ادرار از نظر رشد باکتری نیز انجام شود.
گرد آورنده و مترجم: راضیه شیرگیر
منابع:
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-urinalysis#2
https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/urinalysis/about/pac-20384907
http://ihsorg.ir/stPage.aspx?pid=8015
یک نظر