فهرست مطالب
مقدمه:
متاسفانه یکی از بیماری های تنفسی که در گذشته شیوع بیشتری داشته و انسان را تا مرگ پیش میبرد، سل است.
این بیماری توسط یک عامل باکتریایی ایجاد خواهد شد.
در صورتی که باکتری در هوا معلق باشد از طریق تنفس وارد مجاری تنفسی شده و منجر به عفونت پیشرونده خواهد شد.
خوشبختانه با پیشرفت علم، بشر توانست راهی برای درمان این عارضه پیدا کند
و در نتیجه آمار مرگ و میر ناشی از سل به شدت کاهش پیدا کرد.
اما این عامل بیماری زا هنوز هم در جهان جان افراد زیادی را میگیرد.
در صورتی که علائم ابتلا به سل را داشته باشید متخصص از شما میخواهد آزمایش سل را انجام دهید
تا از تشخیص خود اطمینان پیدا کند.
هر چه درمان زودتر شروع شود، بهبودی با قطعیت بیشتری حاصل میشود.
تشخیص سل صرفاً بر اساس علائم و نشانهها دشوار است.
سل بیماری است که توسط میکروب میکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد شده و از طریق هوا از فردی به فرد دیگر منتقل میشود.
در این بیماری اغلب ریه ها را درگیر میکند ولی سایر قسمت های بدن نظیر مغز، کلیه ها و مهره ها نیز درگیر میشوند.
در فرد مبتلا به سل در هنگام سرفه و عطسه قطرات تنفسی حاوی باسیل پخش میشوند که با استنشاق این ذرات، افراد سالم را نیز مبتلا میکند.
توجه این نکته حایز اهمیت است که همه افراد آلوده شده به باکتری سل بیمار نمیشوند.
دو مرحله سل نهفته و سل فعال در بیماری سل دیده میشود.
در سل نهفته بیمار احساس ناخوشی ندارد و هیچ علامتی نیز ندارد،
این افراد آلوده به باسیل هستند ولی سل فعال ندارند.
در بعضی افراد باسیل سل بر سیستم ایمنی افراد غلبه میکند و باسیل شروع به تکثیر میکند و سل نهفته به سل فعال تبدیل میشود.
آزمایش های تشخیص سل:
آزمایش ها و تستهای مختلفی با توجه به شرایط بیمار جهت تشخیص سل وجود دارد.
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یک عامل بیماریزا مهم انسانی است که شیوع آن در سراسر جهان،
خطر جدی برای زندگی بشر محسوب میشود و هر ساله مرگ و میر زیادی را به دنبال دارد.
در حال حاضر روش های مختلفی نظیر آزمایش پوستی، تهیه اسمیر و کشت خلط، آزمایشات بیوشیمیایی و روش های مولکولی برای تشخیص این باکتری وجود دارد.
اما سرعت و دقت در تشخیص این بیماری بسیار حائز اهمیت است.
روش پوستی و روش رنگ آمیزی مستقیم خلط آزمایشات دقیقی برای تشخیص نهایی و شروع درمان نمیباشد
و از حساسیت پایینی برخوردار هستند.
همچنین کشت خلط زمان بر میباشد.
از این رو روشی آسان، دقیق و بسیار حساس به عنوان آزمایش تایید کننده تشخیص بالینی ضروری به نظر میرسید.
آزمایشPDD یا آزمون پوستی جهت تشخیص سل:
از جمله کاربردهای این آزمایش، تشخیص سل میباشد ولی با این تست نمیتوان بیماری فعال را از آلودگی غیر فعال افتراق داد.
روشهای جستجوی حساسیت توبرکولینی به شرح زیر میباشد:
1-روش کیفی: روش سادهای است اما دقت زیادی ندارد
الف: روش پوستی فون پیرکه:
در سطح خارجی بازو یک قطره توبرکولین ریخته و با واکسینوتیل خراشی 8 تا 10 میلی متری ایجاد میکنند
و 5 سانتیمتر بالاتر خراشی به عنوان شاهد ایجاد میکنند.
3 تا 5 روز بعد، نتیجه آزمایش خوانده میشود.
قرمزی بیش از 4 میلیمتر مثبت تلقی میشود ولی در محل شاهد واکنشی مشاهده نمیگردد.
ب: روش مورو:
روش ساده ای میباشد.
به این ترتیب که قطعه ای مشماع طبی که وسط آن مقداری محلول توبرکولین مالیده شده است
را حوالی سینه یا سطح قدامی بازو میچسبانند
پس از 24 ساعت مشماع را کنده و نتیجه را 3 روز بعد میخوانند.
با پیدایش حداقل 3 ندول قرمز واکنش مثبت تلقی میگردد.
پ: روش چند سوزنه:
از عیوب این روش کثرت موارد منفی کاذب به علت یکسان نبودن لایه توبرکولینی که از سوزن ها انتقال مییابد، است.
روش تست آزمون پوستی جهت تشخیص سل:
با استفاده از قطرهچکان یک قطره از PPD را روی پوست تمیز و خشک در حد فاصل 3/1 فوقانی و 3/1 میانی قسمت قدامی ساعد میریزیم.
*محلول سوزن را تنظیم میکنیم (1 میلیمتر برای بزرگسالان و 1 میلیمتر برای کودکان خردسال)
*صفحه و سوزن طپانچه را در ظرف محتوی الکل میگذاریم، سپس آنرا روی چراغ الکلی حرارت میدهیم.
*مدت 10 ثانیه یا بیشتر آن را خشک میکنیم.
*صفحه را محکم روی روی قطره توبرکولین قرار میدهیم.
*ماشه طپانچه را میکشیم تا سوزن ها آزاد شده و پوست را سوراخ کنند.(دقت شود که دست بیمار نسوزد)
اسمیر مستقیم خلط جهت تشخیص سل:
اسمیر مستقیم خلط روش روتین تشخیص سل میباشد.
خلط زمانی ایجاد میشود که ریه های فرد، بیمار یا آسیب دیده باشد.
خلط بزاق نیست اما موکوس ضخیم شده (گاهی اوقات به نام چرک نیز شناخته میشود) است
که از ریه ها با سرفه خارج میشود.
بدن برای حفظ رطوبت بافت های نازک و ظریف دستگاه تنفسی موکوس تولید میکند،
ذرات کوچک خارجی که ممکن است خطرناک باشند،
در موکوس تولید شده به دام میافتند و از ریه به بیرون دفع میشوند.
گاهی اوقات، مانند زمانی که یک عفونت در ریه وجود دارد،
موکوس بیش از حد تولید میشود و بدن با سرفه تلاش میکند این خلط فراوان را دفع کند.
هنگام مراجعه به پزشک، ممکن است آزمایش کشت خلط لازم شود.
آزمون کشت خلط با رنگ آمیزی گرم، برای شناسایی باکتری عامل عفونت، انجام میشود.
روش انجام اسمیر مستقیم خلط جهت تشخیص سل:
نمونه را صبح پس از برخاستن از خواب و پيش از نوشيدن و خوردن مواد غذايي تهيه كنيد.
دهان را سه مرتبه با آب شستشو دهيد.
سعي كنيد چند نفس عميق بكشيد.
پس از چند سرفه ، خلط ته حلق را درظرف استريلي كه از آزمايشگاه تحويل گرفته ايد، جمع آوري نماييد.
به ياد داشته باشيد كه خلط بايد توسط سرفه از ريه كنده شود و بزاق دهان مورد نظر نمیباشد.
پس از نمونه گيري درب ظرف را محكم بسـته و نمونه را داخل دو كيسـه پلاستيكي كه در اختيار شما قرارداده میشود ،
حداكثر تا يك ساعت به آزمايشگاه انتقال دهيد.
توجه داشته باشید که در صورت عدم رعايت موارد یاد شده و مشكوك بودن نتيجه، تكرار نمونه و آزمايش ضروری خواهد شد.
دستورالعمل روش انجام آزمايش Sputum Direct Smear for BK
هدف:
اطمینان از بررسي صحیح ميكروسكوپي نمونه خلط از لحاظ حضور ياعدم حضور ميكروب سل
دامنه کاربرد:
این دستورالعمل جهت بررسي صحیح ميكروسكوپي نمونه خلط از لحاظ حضور ياعدم حضور ميكروب سل در بخش میکروبیولوژی و آنالیز ادرار آزمایشگاه کاربرد دارد .
صلاحیت و شایستگی کاربر:
جهت حصول اطمینان از نحوه صحیح این آزمایش توسط پرسنل بخش،
مطالعه کامل این دستورالعمل همراه با گذراندن دوره آزمایشی به مدت 7 روز کاری یا حداقل 5 RUN کاری تحت نظر مسوول بخش مربوطه الزامی است.
اقدامات وابسته :
آگاهی از برنامه کنترل کیفی آزمایشگاه
آگاهی از اصول ایمنی در آزمایشگاه
نمونه لازم و موارد رد نمونه :
نوع نمونه : خلط، ترشحات مجاري تنفسي تحتاني و آسپيراسيون ناي
براي انجام آزمايش اسمير مستقيم خلط از فرد مشكوك به سل لااقل 3 نمونه خلط در عرض 3-2 روز جمع آوري و مورد آزمايش ميكروسكوپي قرار ميگيرد.
بهترين نمونه خلط صبحگاهي ميباشد
نحوه جمع آوری نمونه:
شستشوی دهان با آب معمولي و سپس با سروزهاي عميق، خلط در يك ظرف دهان گشاد جمع آوري شود.
لوازم مورد نیاز :
شعله
لوپ
آنس
ظرف استريل دهان گشاد
لام
لامل
رنگ گرم و ذيل نلسون
اساس آزمایش :
روش انجام آزمایش :
بررسی ماکروسکوپی:
رنگ:
اگر خلط محتوي خطوط قرمز باشد قاعدتاً بايستي داراي خون باشد كه قوياً ميتوانيم متورسل از آن داشته باشيم.
رنگ نارنجي يا خلط به رنگ زنگ آهن دليل بر پنوموني قطعهاي يا هموگلوبين تجزيه شده است.
خلط زرد مايل به سبز قوياً ما را به برونشيت مزمن يا سل پيشرفته مشكوك ميكند.
رنگ قهوه اي دليل بر هماتين بوده در حاليكه رنگ قرمز روشن دليل بر رنگ اكسيد آهن است.
رنگ خاكستري سياه دليل بر هماتز يا استفراغ خوندار و غبار زغال ياكربن است.
قوام و شكل ظاهري:
خلط معمولاً بر حسب قوام نمونه طبقه بندي ميشود و در اين رابطه ممكن است
آن را چركي مخاطي يا محتوي چرك و بلغم(Mucopurulent) و يا سروزي چركي(Seropurulent) و يا چركي(Purulent) و خون آلود(Bloody) و يا مخاطي(Mucoid) يا سروزي(Serous) باشد.
بو: معمولاً خلط تازه و تجزيه نشده بوئي ندارد.
واكنش: خلط تازه معمولاً قليايي است در شرايط حقيقي و اصلي كه خلط در ريه براي مدت زيادي باقي ميماند واكنش ممكن است اسيدي باشد.
در ادامه ابتدا نمونه را تغليظ ميكنيم.
روش تغليظ نمونه خلط با سود:
حجم مساوي از سود3% و خلط را در يك شيشه در پيچدار بريزيد و درب شيشه رامحكم ببنديد.
مدت 15 دقيقه نمونه را مخلوط نماييد. (به شدت تكان دهيد).
نمونه را به مدت15 دقيقه با دور3000 سانتريفوژ نمائيد.
مايع رويي رادور ريخته و به رسوب باقي مانده آنقدر اسيد معرف دار بريزيد تا رنگ آن از قرمز به زرد برگردد.
سپس نمونه را كشت دهيد.
آزمايش ميكروسكوپي:
لام رنگ نشده:
يك قطره خلط انتخاب شده با دقت بايستي روي يك لام تميز انتقال داده شود
و روي آن لامل گذاشته و با درشت نمايي كم زير ميكروسكوپ مورد آزمايش قرار گيرد.
در اين روش ساختمان هاي ذره بيني زير را مورد مطالعه قرار ميدهيم:
كريستالها مثل شاركوليدن، كلسترول لوسين، تيروزين، نمكهاي غيري آلي
گلبولهاي سفيد
اريتروسيتها
فيبرهاي الاستيك
رنگآمیزی لام:
لام را به روش گرم و ذیل نیلسون رنگ آمیزی میکنیم.
گردآورنده: یگانه مشایخ
منبع:
https://www.anyazma.com/tuberculosis-test/
https://www.labce.com/spg327514_what_is_the_value_of_a_direct_smear.aspx
https://www.ksvdl.org/docs/Direct-Smear-Parasitology.pdf