فهرست مطالب
ویروس HIV چیست؟
ویروس نقص ایمنی انسانی بهنام “HIV” است. این بیماری باعث سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا همان به اصطلاح ایدز میشود که آخرین مرحله از تاثیر ویروسHIV است. دو تا چهار هفته پس از ورود HIV به بدن، بیمار دارای علائم عفونت اولیه است. پس از آن، عفونت مزمن طولانی مدت HIV رخ میدهد که میتواند طولانی مدت باشد و چند سال علائم همراه فرد باشد. بیش از 75 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس نقص ایمنی انسانی آلوده هستند و در حال حاضر حدود 37 میلیون نفر با این عفونت زندگی میکنند. عفونت HIV در بدن میتواند در طولانی مدت فرد را در خطر بیماریهای قلبی عروقی، بیماری استخوان، اختلال عملکرد کلیه و کبد و چندین بیماری شایع دیگر قرار دهد.
برای تعریف بیماری ایدز میتوان گفت که عفونتHIV بدون درمان، میتواند منجربه ایجاد بیماری ایدز (نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی) در افراد HIV+ شود. افراد مبتلا به ایدز، سیستم ایمنی بسیار آسیبدیدهای دارند که باعث ایجاد عفونتهای شدیدی در فرد بیمار میشود که بهطور معمول افراد آن عفونت فرد سالم را آلوده نمیکند و درنهایت حتی ممکن است آن عفونت منجربه مرگ شود.
عامل ویروسی و بررسی آن
ویروسHIV به دو نوع 1 و 2 طبقه بندی میشود؛ ویروس نقص ایمنی پستانداران غیر انسانی و ویروس نقص ایمنی انسانی. HIV در سالهای 1920 تا 1940 در بین جمعیت انسانی نمایان شد. عاملHIV-1 از شامپانزههای آفریقای مرکزی (SIVcpz) و HIV-2 از مانگابیهای دودهای آفریقای غربی (SIVs) منتقل شدهاست.
از آنجایی که ویروسHIV سلولهای سیستم ایمنی بدن انسان را از بین میبرد، فرد مبتلا به راحتی میتواند به سل، مننژیت، اسهال مزمن و بسیاری از بیماریهای دیگر مبتلا شود. دلیل این اتفاق این است که سیستم ایمنی فرد به قدری ضعیف شدهاست که میتواند به بیماریهای گوناگون مبتلا شود. اگرچه ممکن است فرد مبتلا در مراحل اولیه بیماری هیچ علامتی نداشته باشد، اما همچنان میتواند بیماری را به دیگران منتقل کند.
راههای انتقال ایدز
اکثر افرادی که به اچآیوی مبتلا میشوند رابطه جنسی کنترلنشده مقعدی یا واژینال داشتند. استفاده از سوزنها، سرنگها یا سایر تجهیزات تزریق مواد مخدر هم میتواند سبب انتقال این ویروس و ابتلای فرد به این بیماری شود.
در صورت داشتن رابطه مقعدی با فردی که HIV دارد بدون استفاده از راههای محافظتی (مانند کاندوم یا دارو برای درمان یا پیشگیری از اچآیوی) میتوانید به این ویروس مبتلا شوید. رابطه جنسی مقعدی خطرناکترین نوع رابطه جنسی برای ابتلا یا انتقال HIV است.
ویروس میتواند از طریق سوراخ نوک آلت تناسلی (مجرا ادرار) بریدگیهای کوچک ناحیه تناسلی، خراشها یا زخمهای باز در هر نقطه از آلت تناسلی میتواند سبب ورود ویروس به بدن فرد مذکر شود.
رابطه جنسی واژینال در مقایسه با مقعدی خطر کمتری برای ابتلا به HIV دارد.
هر یک از زوجین چه مرد چه زن ممکن است در طول رابطه جنسی واژینال به ویروسHIV مبتلا شوند.
این ویروس میتواند در طول رابطه جنسی واژینال از طریق بافت ظریفی که واژن و دهانه رحم را می پوشاند وارد بدن فرد مونث شود و فرد را درگیر کند.
اچآیوی میتواند در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی از مادر به نوزادش منتقل شود. با این حال، با کنترل و حفاظت میتوان از پیشرفت ویروسHIV، جلوگیری کرد.
انتقال از مادر به کودک رایجترین راه ابتلای کودکان به HIV است.
اگر یک زن مبتلا به اچآیوی داروی اچآیوی را طبق تجویز در دوران بارداری و زایمان مصرف کند و به مدت 4 تا 6 هفته پس از تولد به کودک خود داروی HIV بدهد، خطر انتقال میتواند به کمتر از 1 درصد کاهش پیدا کند. بنابراین با رعایت موارد فوق میتوانید فرزند سالمی داشته باشید.
علائم بیماری ایدز
علائم اولیه عفونت HIV ممکن است شامل سرفه، بدن درد، سردرد، احتقان بینی و گلودرد باشد. این علائم معمولاً خود به خود از بین میروند و ممکن است با بیماری آنفولانزا مانند اشتباه گرفته شوند. برخی از افراد ممکن است اصلاً علائم اولیه نداشته باشند و ممکن است احساس بیماری نکنند. از علائم دقیق تشخیص بیماری:
خستگی
درد عضلانی
بثورات پوستی
سردرد
گلو درد
تورم غدد لنفاوی
درد مفاصل
عرق شبانه
عفونت مزمن HIV بدون ایدز:
برفک
کاندیدیازیس واژن
لکوپلاکی مودار دهان
هرپس زوستر
نوروپاتی محیطی
آنژیوماتوز باسیلی
دیسپلازی دهانه رحم
کارسینوم دهانه رحم در محل
اگر در معرض خطر هستید یا علائم دارید حداقل یک بار یا بیشتر آزمایش دهید.
در مورد ریسک خود و نحوه کاهش آن بیشتر بدانید. هر بار که رابطه مقعدی یا واژینال دارید از کاندوم درست استفاده کنید. از تزریق مواد مخدر خودداری کنید یا اگر انجام میدهید سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات تزریق دارو را به اشتراک نگذارید. اگر در معرض خطر ابتلا به HIV هستید، از ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی خود بپرسید.
پس از شروع دوره درمان خود باید دقت کنید که داروهای خود را دقیقاً همانطور که پزشک به شما گفته است مصرف کنید. وقتی درمان جواب نمیدهد، اغلب به این دلیل است که HIV در برابر دارو مقاوم شدهاست. اگر داروهای خود را به درستی مصرف نکنید، ممکن است این اتفاق بیفتد.
درمان ایدز
در حالی که تاکنون هیچ درمان قطعی برای HIV وجود نداشته است، اما درمانهای بسیار موثری وجود دارد که اکثر افراد مبتلا به این ویروس را قادر میسازد تا زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.
داروهای اضطراری
اگر احتمال میدهید که در معرض این ویروس قرار گرفتهاید، داروی پیشگیری پس از مواجهه (PEP) ممکن است از ابتلای قطعی شما جلوگیری کند. استفاده از PEP باید ظرف 72 ساعت پس از تماس با ویروس شروع شود تا اثر خود را با بالاترین کیفیت داشته باشد. البته این مورد فقط به دنبال قرار گرفتن در معرض خطر بسیار جدی توصیه میشود؛ بهویژه در مواردی که شریک جنسی فرد، HIV مثبت شناخته شدهاست.
داروهای ضد رتروویروسی
ویروس HIV با داروهای ضد رتروویروسی درمان میشود که این داروها با توقف تکثیر ویروس در بدن عمل میکنند. این عملکرد به سیستم ایمنی اجازه میدهد تا خود را ترمیم کند و از آسیب بیشتر جلوگیری نماید. در این نوع درمان، ترکیبی از داروهای HIV استفاده میشود؛ زیرا HIV میتواند به سرعت سازگار و مقاوم شود.
معمولا افرادی که به تازگی مبتلا به HIV تشخیص داده شدهاند، بین 1 تا 4 قرص در روز مصرف میکنند. ترکیبات مختلف داروهای HIV برای افراد مختلف موثر است؛ بنابراین دارویی که مصرف میکنند برای بیمار بهصورت اختصاصی و شخصی خواهد بود. در طول درمان، مقدار ویروس HIV در خون بیمار (بار ویروسی) اندازهگیری میشود تا پزشک نظارت کند که درمان به چه میزان اثر میکند. هنگامی که دیگر میزان ویروس قابل اندازهگیری نباشد، بهعنوان بهبود نسبی شناخته میشود. اکثر افرادی که درمان روزانه HIV را دریافت میکنند، در عرض 6 ماه پس از شروع درمان، به یک بار ویروسی غیر قابل شناسایی میرسند. بسیاری از داروهای مورد استفاده برای درمان HIV میتوانند با داروهای دیگرِ تجویزشده توسط پزشک عمومی یا خریداریشده بدون نسخه، تداخل داشته باشند. در نتیجه همیشه قبل از مصرف هر داروی دیگری با پرسنل کلینیک HIV یا پزشک عمومی خود مشورت کنید.
راههای تشخیصی
تستهای تشخیصی
تستهای تشخیصی عفونت HIV بسیار دقیق هستند اما هیچ آزمایشی نمیتواند ویروس را بلافاصله پس از عفونت تشخیص دهد. اینکه آزمایش چقدر زود میتواند HIV را تشخیص دهد بستگی به نوع آزمایش مورد استفاده دارد.
سه نوع آزمایش برای تشخیص عفونت HIV در بدن وجود دارد:
1)آزمایش آنتیبادی
2)آزمایش آنتیژن/آنتیبادی
3) آزمایش اسید نوکلئیک (NAT)
آزمایش آنتیبادی
این نوع آزمایش به دنبال آنتیبادیهای HIV در خون یا مایع دهان فرد میباشد. آزمایش آنتیبادی 23 تا 90 روز پس از قرار گرفتن بدن در معرض HIV میتواند منجربه شناسایی شود. اکثر آزمایشهای سریع و خودآزمایی HIV تأییدشده توسط FDA، از نوع آزمایشهای آنتیبادی هستند. بهطور کلی، آزمایشهای آنتیبادی که از خون ورید استفاده میکنند، میتوانند HIV را زودتر تشخیص دهند تا آزمایشهایی که با خون از انگشت یا مایع دهانی انجام میشود.
آزمایش آنتیژن/آنتیبادی
تستهای آنتیژن/آنتیبادی، هم آنتیبادیهای HIV و هم آنتیژنهای آن را جستجو میکنند. هنگامی که فرد در معرض ویروسهایی مانند HIV قرار میگیرد، آنتیبادیها توسط سیستم ایمنی بدن تولید میشوند. آنتیژنها نیز مواد خارجی هستند که باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن میشوند. اگر فردی HIV داشته باشد، آنتیژنی بهنام p24 قبل از ایجاد آنتیبادی در بدن دیده میشود. آزمایش آنتیژن/آنتیبادی که توسط آزمایشگاه بر روی خون وریدی انجام میشود، معمولاً 18 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض عفونت، HIV را تشخیص میدهد. همچنین آزمایشهای آنتیژن/آنتیبادی که با خون از انگشت انجام میشوند، میتوانند 18 تا 90 روز پس از قرار گرفتن در معرض عفونت، وجود HIV را تایید کنند.
آزمایش اسید نوکلئیک (NAT)
دسته سوم تستهای تشخیصی به دنبال ویروس واقعی در خون میگردند. این آزمایش باید برای افرادی در نظر گرفته شود که اخیراً علائم اولیه HIV را نشان دادهاند و آزمایش آنتیبادی یا آنتیژن/آنتیبادی آنها منفی بوده است. NAT معمولاً 10 تا 33 روز پس از قرار گرفتن در معرض HIV میتواند آن را تشخیص دهد.
در صورت مثبت بودن آزمایش اگر تشخیص HIV در بیمار داده شود، قبل از شروع درمان، آزمایش خون منظم برای نظارت بر پیشرفت عفونت HIV انجام خواهد شد. 2 آزمایش خون مهم به منظور بررسی پیشرفت عفونت عبارتند از:
1) آزمایش بار ویروسی HIV: آزمایش خونی که میزان ویروس HIV را در خون بیمار بررسی میکند.
2)تعداد سلولهای لنفوسیت CD4: چگونگی تأثیر HIV بر سیستم ایمنی بیمار را اندازهگیری میکند.
بسته به شرایط بیمار و با مشورت پزشک، درمان را میتوان در هر مرحله پس از تشخیص شروع کرد.
پیشگیری
در قسمتهای قبلی مقاله در رابطه با راههای انتقال ویروس HIV بهطور مفصل صحبت کردیم و اکنون در این قسمت لازم است تا بدانیم با انجام چه اقداماتی از ابتلا به HIV جلوگیری کنیم؛ زیرا بهطور قطع پیشگیری از ابتلا به بیماری نسبت به درمان آن، امری سادهتر و ضروریتر میباشد.
به همین منظور برای پیشگیری از ابتلا به عفونت HIV لازم است موارد زیر را به خاطر بسپارید:
_پرهیز از روابط جنسی پرخطر و محافظتنشده
_بالا بردن دقت در هنگام کار با سوزنها و وسایل تزریق
_مصرف داروهای ضد رتروویروسی مانند پروفیلاکسی (PrEP)
_ انجام غربالگری مخصوص در هنگام بارداری مادران آلوده
_اجتناب از شیر دادن به نوزاد توسط مادر آلوده
جدیدترین فناوریها در حوزه بیماریHIV
شاید شما نیز در مهرماه 1401 شنیده باشید که یک بیمار مبتلا به HIV برای اولین بار درمان مبتنیبر ویرایش ژن (کریسپر) را دریافت کرد. این روش درمانی که توسط محققان دانشکده پزشکی لوئیس کاتز در دانشگاه تمپل ابداع شدهاست، اکنون تحت کارآزمایی بالینی قرار گرفته و این کارآزمایی برای ارزیابی ایمنی و کارایی درمان “EBT-۱۰۱” که یک درمان منحصر به فرد مبتنیبر ویرایش ژن است، طراحی شده و میتواند نویدبخش امیدهای زیادی برای درمان بیماران مبتلا به HIV باشد.
محققان بسیار به این موضوع امیدوارند که اگر این درمان تکدوزی مطابق پیشبینیها و با کیفیت مورد انتظار عمل کند، این بیماران دیگر به درمان ضد رتروویروسی که در حال حاضر درمان استاندارد عفونت اچآیوی است، نیازی نداشته باشند.
آغاز کارآزمایی بالینی فاز یک از دو فاز بالینی درمان به وسیله EBT-۱۰۱ با تحقیقات در دانشگاه تمپل به رهبری دکتر کامل خلیلی، رئیس گروه میکروبیولوژی، ایمونولوژی و التهاب امکانپذیر شد. دکتر خلیلی و همکارانش در دانشگاه تمپل میگویند: «تقریبا حدود ۴۰ میلیون نفر در سراسر جهان از عوارض عفونت HIV رنج میبرند و با گذشت بیش از ۴۰ سال از کشف این بیماریِ دردآور، هنوز هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد ولیکن EBT-۱۰۱ میتواند بهطور بالقوه نیازهای برآوردهنشده طولانی مدت افراد مبتلا به این ویروس را با حذف DNA ویروسی از سلولهای آنها برطرف و در نتیجه عفونت را ریشهکن کند.»
با توجه به نتایج به دستآمده از این تحقیق، میتوان امیدوار بود که یک قدم به سمت یافتن درمان قطعی عفونت HIV نزدیک شدهایم.
نویسندگان:
سمانه ملک محمدی
مونا اکبری احمدآبادی
رفرنس:
https://www.cdc.gov/hiv/basics/prevention.html
https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/treatment/
https://www.cdc.gov/hiv/testing/index.html
یک نظر