مقدمه

کشت خون یکی از پرکاربرد­ترین روش­ها برای شناسایی میکروارگانیسم­ های درون خون است

که در آن خون گرفته شده از بیمار در بطری­ های حاوی محیط کشت تلقیح می­شود

تا به وجود میکروارگانیسم­ های عامل عفونت (باکتری یا قارچ) پی برده شود،

حجم خون کشت شده مهم ترین عامل بر عملکرد این آزمایش است.

عفونت جریان خون تاثیر به سزایی در مرگ ­و­ میر جهانی دارد

برای مثال تخمین زده می­شود که مرگ­ و ­میر جهانی آلودگی جریان خون سالمونلا غیرتیفوسی درکودکان زیر 5 سال در حال حاضر بیش از بیماری مالاریا است.

علائم وجود عفونت خون چیست؟

. تب نا­مشخص (38 درجه سانتی گرد) یا هیپوترمی (36 درجه سانتی گراد)

.  خستگی

.  حالت تهوع

.  گیجی

.  افزایش تعداد ضربان قلب و افزایش میزان تنفس

. دفع ادرار کمتر از حد معمول

. ­­افزایش تعداد گلبول­ سفید­ خون­

علائم ­های زیر نشان دهنده عفونت شدید خون می­­باشد.                                                

.  التهاب در مناطق مختلف بدن

.  افت شدید فشار خون

.  نارسایی اندام­های بدن

.  ایجاد لخته های کوچک خون در رگ­های خونی کوچک

دلایل انجام آزمایش کشت خون؟

این آزمایش به پزشک کمک می­کند تا تشخیص دهد چه عفونتی در خون وجود دارد

پزشکان این عفونت موجود در خون را سیستمیک می­نامند.

یافتن عفونت باکتریایی که به خون سرایت کرده است.

مانند منژیت، ذات الریه، عفونت کلیه یا سپسیس،

 این آزمایش می­تواند نشان دهد چه نوع باکتری عامل عفونت می­­­­باشد. 

عفونت باکتریایی در خون می­­­­تواند خطر جدی برای بدن باشد،

زیرا خون می­تواند باکتری را به هر قسمت از بدن منتقل کند.

عفونت خون غالبا با عفونت­های جدی دیگری مانند عفونت­های ریه، روده، کیسه صفرا و دریچه های قلب همراه است.

این عفونت در چه افرادی شدت بیشتری دارد؟

افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف می­باشد

شامل نوزادان، بزرگسالان مسن، افراد دارای بیماری خاص (سرطان یا ایدز ) و افراد دارای سابقه­ ی عمل جراحی

که بدن را قادر می سازد با عفونت مقابله کند

و همچنینن عدم رعایت بهداشت از سوی برخی از افراد می­تواند باعث تشدید عفونت­ شود.

عفونت خون در نوزادان

با وجود پیشرفت­ های اخیر در تشخیص مولکولی سپسیس باکتریایی و قارچی ،

کشت خون همچنان اصلی ­ترین پایه در بررسی عفونت احتمالی در نوزادان وکودکان است.

به طور معمول کودکان هیچ علایمی جز تب ندارند.

سپسیس نوزاد اغلب در اثر باکتری ایجاد می­شود اما سایر میکروب­ها نیز می­توانند باعث بروز آن شوند

در صورت آلوده بودن مایع آمنیوتیک ممکن است نوزاد قبل از تولد آلوده شود،

همچنین ممکن است در هنگام زایمان نوزاد در معرض عفونت کانال زایمان قرار گیرد

که این عفونت امکان تاثیرگذاری بر روی کل سیستم ایمنی را دارد.

خطر این عفونت در چه نوزادانی بیشتر است؟

. نوزادان زودرس ( نارس ) یعنی تولد نوزاد قبل از هفته 37 بارداری اتفاق بیفتد.

. پاره شدن کیسه آمنیوتیک بیش از 18 ساعت قبل از تولد نوزاد.

. مادر دچار عفونت استرپتوکوک یا علائم مایع آمنیوتیک آلوده مانند تب است.

چند مجموعه خون برای آزمایش کشت خون باید گرفته شود؟

 حجم دریافتی خون جهت کشت بر حسب سن و وزن متفاوت است.

بزرگسالان :20-30 میلی لیتر  

کودکان:2-6 میلی لیتر  

نوزاد : 1-3 میلی لیتر

 حجم پیشنهادی خون برای نوزادان و افراد تا 15 سال

از آنجایی­که ممکن است به طور مداوم باکتری­ها و قارچ­ها در جریان خون وجود نداشته باشند

حساسیت یک مجموعه کشت خون محدود است.

آزمایش مربوط به سیستم­ های کشت خون در آزمایشگاه شرکت دارویی:

مطالعه مستمر24 ساعته بر روی سه مجموعه کشت خون (دو بطری در هرمجموعه)

با حجم خون 20 میلی لیتر در هرمجموعه (10میلی لیتر در هر بطری)

نشان­ دهنده حساسیت 73.1 با مجموعه اول و با دو مجموعه اول 89.7 و با سه مجموعه اول 98.3 درصد بوده است.

با این حال برای دستیابی به میزان تشخیص >99 درصد از عفونت­های خون ممکن است به چهار مجموعه خون نیاز باشد.

در نتیجه هرگز نباید برای­ آزمایش، بطری یا مجموعه تک کشت خون­ گرفته شود

زیرا باعث نادیده گرفته شدن تعداد زیادی از میکروارگانیسم ­ها می­شود.

همچنین خون، اغلب از دو یا سه محل مختلف بدن جمع می­شود

و یا ممکن است در دو زمان مختلف و با فاصله چند ساعت جمع شود.

آیا در نتیجه ازمایش کشت خون ممکن است خطایی صورت گیرد؟

نتیجه این آزمایش می­تواند بر حسب شرایط محیطی دارای خطای مثبت کاذب و منفی کاذب باشد.

ممکن است در کشت خودکار عدم وجود باکتری­ مثبت حاکی از تعداد زیادی گلبول سفید­ خون باشد.

برای جمع آوری کشت خون با پیروی از پروتکل­ ها حدالاامکان از آلوده شدن آن جلوگیری می­شود

زیرا ممکن است کشت خون به میکروارگانیسم­ های محیط پوست و وسایل مورد استفاده برای گرفتن نمونه آلوده شود.

یکی از دلایل نتیجه منفی کاذب می­تواند جمع­ آوری کم مقدار خون باشد

اما پرشدن بیش از حد بطری­ های کشت خون ممکن است در کم خونی یا تروژنیک نقش داشته باشد.

مصرف آنتی بیوتیک نیز قبل آزمایش تاثیر منفی می­گذارد،

زیرا وجود آنتی بیوتیک در سرم می­تواند رشد باکتری­ها را مهار کند

اما بدلیل در دسترس بودن آنتی بیوتیک­ها بدون نسخه پزشک، دستگاه­های حذف آنتی بیوتیک از سال 1982 مورد استفاده قرار گرفته­ است.

امروزه از نقش انواع رزین ­ها در این فرایند نیز نمی­توان چشم­ پوشی ­کرد.

 آزمایش کشت خون چگونه انجام می­شود؟

. تایید هویت بیمار ( این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد )

. بستن نوار الاستیک یا کاف دور بازو برای بهتر دیده شدن رگ خونی ( نمونه اغلب از ورید بازو گرفته می­شود )

. تمیز کردن پوست از آلودگی­ ها که ریسک نتیجه آزمایش را کاهش می­دهد.

ضدعفونی قسمت بالایی بطری با الکل 70 درصد

گرفتن چندین مجموعه خون از وریدهای مختلف با یک سوزن ( برای تشخیص بهتر وجود میکرو ارگانیسم­ ها در خون )

وصل کردن لوله به سوزن (دقت لازم برای پر شدن لوله یا بطری تا سطح پرشدن)

نکته: در صورت کشت هوازی و غیرهوازی پس از تلقیح نمونه در بطری بی­هوازی،

به آرامی با هم مخلوط می­کنیم در صورت عدم استفاده از بطری بی هوازی باید بطری هوازی دیگری جهت اطمینان از حجم کافی خون استفاده شود. بطری هوازی مهم ترین بطری برای تلقیح نمونه­ کوچک است.

.  باز کردن نوار از بازو

.  قرار دادن پنبه در محل سوزن و بانداژ­کردن

.  افرادی که کاتتر مدت طولانی به دلایل مختلف دروریدشان قرار دارد نمونه از کاتتر گرفته می­شود.

نکته قابل توجه : دقت در استفاده بطری­ های کشت خون پیش از تاریخ انقضا

نمونه های کشت خون نباید بیش از 12 ساعت در دمای اتاق (37 درجه سانتی گراد) نگهداری شوند

همچنین در دمای 4 درجه سانتی گراد 24 ساعت پشتیبانی می­کنند.

توصیه پزشکان برای گرفتن کشت­ خون در زمان اوج اپیزود­ تب است

زیرا در این حالت احتمال وجود باکتری یا قارچ بیشتر است

و در صورت عدم اطلاع قبلی فاصله زمانی 30 دقیقه تا 2 ساعت را پیشنهاد می­کنند.

باکتری موجود در جریان خون می­تواند در اثر فعالیت­های روزمره،

عفونت ادراری و … ایجاد شود.

شایع­ترین باکتری­های عامل عفونت استافیلوکوکوس­اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، سودوموناس­آئروژینوزا، اسینتوباکترباومی و کلبسیلا­پنومونیه است.

تشخیص کشت­ خون درآندوکاردیت عفونی

در تشخیص عفونت دریچه_های قلب، کشت­ خون نقش مهمی دارد

با تجویز پزشک اصولا نیاز به دریافت خون بصورت متوالی است

( عمولاً توصیه می شود از سه کشت خون 20 میلی لیتری نمونه برداری شود، زیرا  96 تا 98٪ عفونت­ را در زمینه آندوکاردیت تشخیص می­دهد)

در تشخیص آندوکاردیت حاد ممکن است 3 مجموعه خون در طی 30 دقیقه (با رگ جداگانه) صورت گیرد.

در مورد اندیوکاریت تحت حاد نیز 3 الی 5 مجموعه کشت خون طی 24 ساعت جمع آوری می­شود.

نتیجه آزمایشات :

بیشتر باکتری­ها در مدت 2 یا 3 روز و برخی از آن­ها در مدت 10 روز در نمونه دیده می­شوند

اما این زمان برای رویت قارچ­ها تا 30 روز است .

همچنین طبق مطالعه انجام شده بیماران مبتلا به سپسیس کشت منفی و کشت مثبت دارای خصوصیات مشابه ای هستند.

(به استثنای بیمارانی که 48 ساعت قبل آنتی بیوتیک مصرف کردند)

در صورت وجود عفونت باکتریایی یا قارچی درخون، نتیجه­ کشت خون مثبت است

و در مرحله بعد با دستور پزشک اغلب آزمایش دیگری به نام آزمایش حساسیت انجام می­شود

تا با توجه به میکروارگانیسم یافت شده، دارویی با بهترین عملکرد تجویز شود.

اما ممکن است به دلیل آلودگی پوست نتیجه آزمایشات کشت خون باهم مغایرت داشته باشد

که در این صورت آزمایشات بعدی با تجویزپزشک برای اطلاعات بیشتر انجام می­گیرد.

نویسنده:مطهره تقی پور

منابع:

https://www.healthline.com/health/blood-culture

https://www.uofmhealth.org/health-library/hw3603

https://en.wikipedia.org/wiki/Blood_culture

https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-a-blood-culture-test

https://www.healthlinkbc.ca/medical-tests/hw3603

https://www.biomerieux-usa.com/sites/subsidiary_us/files/blood_culture_booklet_-_prn_16_0097a_00_mk_approved13jul161.pdf

https://www.infectiousdiseaseadvisor.com/home/topics/sepsis/what-are-the-effects-of-culture-negative-vs-culture-positivsepsis/

https://link.springer.com/article/10.1186/1476-0711-3-7