فهرست مطالب
واکسیناسیون مقرون بهصرفهترین مداخلهی پزشکی است و تخمین زده میشود که سالانه جان ۲.۵ میلیون نفر را نجات دهد.
پاسخ ایمنی به واکسیناسیون در افراد مختلف، متفاوت است. در این بررسی، ما یک نمای کلی از مطالعاتی را ارائه میدهیم که عوامل موثر بر پاسخهای واکسن هومورال و سلولی در انسان را بررسی میکنند. اینها شامل: عوامل میزبان درونی (مانند: سن، جنس، ژنتیک و بیماریهای همراه)، عوامل پری ناتال (مانند: سن بارداری، وزن هنگام تولد، روش تغذیه و عوامل مادر) و عوامل بیرونی (مانند: ایمنی موجود از قبل، میکروبیوتا، عفونتها، و آنتی بیوتیکها) هستند.
علاوهبر این، عوامل محیطی (مانند: موقعیت جغرافیایی، فصل، اندازه خانواده و سموم)، عوامل رفتاری (مانند: سیگار کشیدن، مصرف الکل، ورزش و خواب)، و عوامل تغذیهای (مانند: شاخص توده بدن، ریزمغذیها، و انتروپاتی) همچنین بر نحوه واکنش افراد به واکسنها، تأثیر میگذارد.
حفاظت ناشی از واکسیناسیون، از طریق یک تعامل پیچیده بین ایمنی ذاتی، هومورال و سلولی، انجام میشود. تفاوت قابل توجهی از نظر کمی و کیفی در پاسخ ایمنی به واکسیناسیون در افراد مختلف وجود دارد. در این بررسی، ما یک نمای کلی از عوامل موثر بر پاسخ ایمنی به واکسیناسیون ارائه میدهیم (شکل 1). درک بیشتر این عوامل فرصتهایی را برای بهبود ایمنی زایی و کارایی واکسن ارائه میدهد.
عوامل موثر بر پاسخ واکسن
سن:
سن، به ویژه در سنین بالا یک عامل مهم است که بر پاسخ واکسن، تأثیر میگذارد. واکسیناسیون نوزادان باید در اسرع وقت انجام شود؛ تا ابتلا به عفونت در آنها به حداقل برسد. با این حال، نوزادان سطح پایینتری از تولید آنتیبادی را دارند، بهعلاوه، آنتیبادیهای اکتسابی غیرفعال مادر با پاسخهای واکسن، در تداخل هستند. برای مثال، این مطالعات نشان داد که واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV) که درهفته اول زندگی دادهمیشود، تنها در ۳۰ تا ۷۰ درصد نوزادان منجر به پاسخ آنتیبادی میشود؛ اما زمانی که بعد از ۴ تا ۸ هفتگی تزریق شود، تقریباً در همهی نوزادان، منجر به پاسخ کافی آنتی بادی میشود. بیشترین واکسن مورد مطالعه در رابطه با تاثیر سن بر پاسخ واکسن، واکسن سرخک است.
متاآنالیز ۲۰ مطالعه نشان میدهد که نسبت نوزادانی که بعد از یک دوز واکسیناسیون سرخک تبدیل به سرمی میشوند، از ۵۰٪ در ۴ ماهگی به ۸۵٪ در ۸ ماهگی افزایش مییابد و GMTها در کودکانی که اولین دوز خود را قبل از ۹ ماهگی دریافت میکنند، در مقایسه با کسانی که اولین دوز خود را در سنین بالاتر دریافت میکنند، کمتر است.
جنسیت:
یافتههای مطالعات و متاآنالیزهایی که تأثیر جنسیت بر پاسخهای واکسن را بررسی میکنند، تا حد زیادی با هم سازگار هستند. علاوهبر این، زنان نیز پاسخ سلولی بالاتری به واکسن ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) دارند. تفاوت جنسی گزارش شده در پاسخ آنتیبلدی به واکسن YF با توجه به واکسن مورد استفاده، متفاوت است. جالب اینجاست که ۳ تا ۱۰ روز پس از واکسیناسیون YF، بیان ۶۶۰ ژن در زنان تغییر میکند، در حالی که تنها ۶۷ ژن در مردان به شکل دیگری بیان میشوند. بسیاری از این ژنهای متفاوت بیان شده در پاسخ ایمنی ذاتی اولیه، درگیر هستند.
ژنتیک:
گروههای قومی مختلف که در یک مکان زندگی میکنند، واکنشهای متفاوتی به واکسیناسیون، نشان میدهند و کاهش آنتیبادیها، که نشان دهنده تأثیر ژنتیکی بر پاسخهای واکسن است. مطالعات روی دوقلوها، بسته به واکسن خاص، درجه وراثت پذیری را برای پاسخهای هومورال ۳۶ تا ۹۰ درصد و برای پاسخهای سلولی ۳۹ تا ۹۰ درصد، تخمین میزند. آنتیژنهای گروه خونی، گیرندهها یا هسته گیرندههای مهم میکروارگانیسمها هستند. بهعلاوه، آنها همچنین میتوانند پاسخ ایمنی ذاتی به عفونت را تغییر دهند، بنابراین احتمالاً آنتیژنهای گروه خونی، بر پاسخ به واکسیناسیون، تأثیر میگذارد.
این بررسی بسیاری از عوامل مهم (و اغلب ناشناخته یا نادرست) را که ممکن است بر نحوه پاسخ افراد به واکسنها تأثیر بگذارد، خلاصه میکند. شواهد محکمی وجود دارد مبنیبر اینکه عوامل درونی، مانند ژنتیک، جنس، سن در زمان واکسیناسیون، بیماریهای همراه و همچنین عوامل مرتبط با واکسن، مانند انتخاب محصولات واکسن، مواد کمکی و برنامه واکسیناسیون، به شدت بر پاسخهای واکسن تأثیر گذارند. شواهد خوبی نیز برای تعامل بین آنتیبادیهای مادر و پاسخ واکسن در نوزادان وجود دارد.
در مقابل، دادههای موجود در مورد تأثیر سایر عوامل پریناتال، مانند: وزن هنگام تولد یا روش تغذیه، یا تأثیر عفونتها، آنتیبیوتیکها، میکروبیوتا و تغذیه کمتر، قوی هستند. در مورد سیگار کشیدن، مصرف الکل، استرس روانی و ورزش، دادههای مطالعات مختلف متناقض است.
یگانه افشاریزاد