معرفی انواع پلتفرم های vaccine

1.vaccineS  زنده طبیعی:

مثل واکسینیا علیه بیماری آبله که از خود ویروس واکسینیا که به طور معمول بیماری خفیف ایجاد می کند، تهیه می شود.

2.vaccineS  زنده ضعیف شده:

مثل واکسن BCG،OPV،MMR که از ویروس های زنده ضعیف شده برای پیشگیری از بیماری های سل،

فلج اطفال،سرخک،اوریون،سرخچه استفاده می شود.این واکسن ها ایمنی زایی بسیار پایدار و قوی دارند.

3.vaccine های کاملاً کشته شده:

این واکسن ها دارای ارگانیسم های سالم ولی غیرزنده هستند.

از جمله این واکسن ها به واکسن هاری، واکسن سیاه سرفه، واکسن فلج اطفال سالک اشاره کرد.

4.vaccine های توکسوئید:

برخی از باکتری ها هنگام حمله به بدن سموم (پروتئین های سمی) آزاد می کنند

پس ایمنی زایی در برابر سم آن ها باید انجام شود.

سیستم ایمنی بدن این سموم را تشخیص داده و قادر به ایجاد پاسخ ایمنی در برابر آنها می باشد.

از جمله این واکسن ها به واکسن کزاز و دیفتری می توان اشاره کرد.

5.vaccine زیر واحد دار:

این واکسن ها شامل قسمت های خاصی از باکتری،

انگل، ویروس می باشد که خاصیت آنتی ژنی دارند

(به صورت پروتئین های بسیار خالص یا پپتیدهای مصنوعی) که ایمن تر از واکسن پاتوژن عمل می نمایند.

6.vaccine های پروتئین نوترکیب:

با استفاده از وارد کردن ژنوم ویروس یا باکتری به مخمر یا سلول باکتری

برای تولید برخی پروتئین ها یا پلی ساکارید های سطحی یا ویروس یا باکتری استفاده می شود،

سپس آن ماده خالص سازی شده و به عنوان ماده فعال واکسن استفاده می گردد.

7. vaccineS  کونژوگه:

از این واکسن ها به منظور فراخوانی پاسخ سیستم ایمنی بدن در برابر آنتی ژن ضعیف استفاده می شود

بدین صورت که آنتی ژن ضعیف به صورت کووالانسی به یک آنتی ژن قوی متصل می شود

و در نتیجه یک پاسخ ایمنی قوی تر به آنتی ژن ضعیف می دهد.

برای مثال در ساخت این واکسن ها از  پلی ساکارید کپسول پنموکوک، مننگوکوک، هموفیلوس آنفولانزا

که با توکسوئید کزاز یا دیفتری جهت افزایش ایمنی زایی کونژوگه شده اند، استفاده می شود.

8. vaccineS  ناقل ویروس:

واکسن هایی‌ که بر‌این اساس تهیه می‌شوند،

از ویروس های زنده برای انتقال DNA به سلول های انسانی استفاده می‌کنند.

DNA موجود در ویروس، آنتی‌ژن‌هایی را کد می‌کند،

که بعد از بیان در سلول‌های انسانی، پاسخ  ایمنی ایجاد می‌کنند.

viral vectors یا ناقلین ویروسی، ابزاری امیدوار کننده برای ژن درمانی و واکسن‌ها هستند.

در واقع کاربرد آن‌ها، بر اساس توانایی ویروس‌ها در آلوده کردن سلول‌های انسانی است.

واکسن‌های ناقل ویروسی، می‌توانند ایمنی‌زایی را بدون حضور ادجوانت تقویت کنند

و پاسخ لنفوسیت های T کشنده ( (CTL را برای از بین بردن سلول های آلوده ایفا کنند.

DNA vaccine .9

واکسنی که در آن از پلاسمید حلقوی Cdna کدکننده ی آنتی ژن که Naked DNA نامیده می شود،

استفاده می گردد. DNA نسبت به mRNA پایدارتر است بنابراین به محافظت اولیه نیاز ندارد.

واکسن های DNA معمولاً همراه با تکنیکی به نام الکتروپوراسیون استفاده می شوند.

برای این کار از امواج الکترونیکی سطح پایین برای تحریک سلول های بدن به منظور دریافت واکسن DNA استفاده می کنند.

قبل از اینکه DNA بتواند به آنتی ژن های پروتئینی تحریک کننده پاسخ ایمنی تبدیل شود، باید در هسته سلول به mRNA ترجمه شود.

10. RNA vaccine

دارای رشته هایی از ماده ژنتیکی به نام mRNA در داخل یک پوشش خاص هستند.

این پوشش از mRNA در برابر آنزیم های بدن محافظت می کند تا تجزیه نشود.

واکسن های mRNA  دستورالعمل هایی را برای سلول های ما ایجاد می کنند تا پروتئین بی ضرر بسازند.

بعد از اینکه قطعه پروتئین ساخته شد، رشته mRNA شکسته می شود و با استفاده از آنزیم های موجود در سلول تجزیه می شود.

هنگامی که پروتئین یا آنتی ژن در سطح سلول نشان داده می شود،

سیستم ایمنی بدن شروع به تولید آنتی بادی و فعال سازی سلول های T می کند تا از آنچه فکر می کند عفونت است،

جلوگیری کند. در پایان روند، بدن ما یاد گرفته است که چگونه از عفونت در آینده محافظت کند.

علاوه بر این، واکسن های mRNA در مقایسه با انواع دیگر واکسن ها دارای مزایای مختلفی

  از جمله استفاده از یک عنصر غیرعفونی، زمان تولید کوتاه تر و پتانسیل برای هدف قرار دادن بیماری های متعدد،

هستند. واکسن های mRNA را می توان در آزمایشگاه با استفاده از الگوی DNA و مواد موجود به راحتی تهیه کرد.

این بدان معناست که فرآیند می تواند استاندارد و مقیاس بندی شود و باعث تولید سریعتر واکسن نسبت به روش های سنتی شود.

واکسن های mRNA به دلیل قدرت بالا، ظرفیت توسعه سریع و پتانسیل ساخت با هزینه کم و تجویز بی خطر،

جایگزین امیدوار کننده ای برای رویکردهای متداول واکسن هستند.

10. vaccine ذرات شبه ویروسی:

ذرات شبه ویروس (( VLP مولکول هایی هستند که شباهت زیادی به ویروس ها دارند

اما غیرعفونی بوده و فاقد ماده ژنتیکی ویروسی هستند.

در برخی موارد، آنتی ژن های موجود در واکسن VLP، پروتئین های ساختاری ویروس هستند.

از آنجا که هر VLP دارای چندین نسخه از آنتی ژن در سطح خود می باشد،

در تحریک پاسخ ایمنی نسبت به یک نسخه موثرتر است.

در برخی موارد، پروتئین های ساختاری VLP می توانند

به عنوان مواد کمکی عمل کرده و به تقویت پاسخ ایمنی به آنتی ژن هدف اولیه کمک می کنند.

مزایای vaccineS  زیرواحد دار :

• ایمن تر بودن این واکسن ها در مقابل واکسن های پاتوژن کامل
• معایب واکسن های زیر واحد:
• ایمنی زایی ضعیف تر از واکسن های پاتوژن کامل
• اتصال به پروتین ها به آنتی بادی های مختلف و نه آنتی ژن بیماری زا
• فاقد الگوهای مرتبط با پاتوژن (PAMP)

واکسن های تایید شده زیرواحدی:

• هپاتیت B با استفاده از آنتی ژن سطح ویروس هپاتیت B (HBsAg)
• مزایای واکسن: ایمنی زایی بالا
• واکسن سیاه سرفه با استفاده از سم غیرفعال شده و یک یا چند جز دیگر میکروارگانسیم

بعد از ورود vaccine های کونژوگه در بدن چه اتفاقاتی می افتد؟

vaccine ها، پاسخ ایمنی به آنتی ژن را برمی انگیزند و سیستم ایمنی بدن با تولید سلول های T و آنتی بادی واکنش نشان می دهد.

سلول های خاطره B ، آنتی ژن را به خاطر می آورند تا اگر بعداً بدن با آن روبرو شد،

آنتی بادی توسط سلول های B تولید شود تا آنتی ژن را تجزیه کند.

برای باکتریهای دارای پوشش پلی ساکارید ،

پاسخ ایمنی سلول های B مستقل از تحریک سلول T ایجاد می کند.

با اتصال پلی ساکارید به یک حامل پروتئین ، می توان پاسخ سلول T را ایجاد کرد.

به طور معمول ، پلی ساکاریدها به خودی خود نمی توانند بر روی مجموعه اصلی سازگاری بافتی

( ( MHC سلول های ارائه دهنده آنتی ژن ( (APC بارگیری شوند زیرا MHC فقط می تواند پپتیدها را متصل کند.

وظیفه حامل چیست؟

در مورد واکسن مزدوج ، پپتید حامل متصل به آنتی ژن هدف پلی ساکارید قادر است

بر روی مولکول MHC ارائه شود و سلول T فعال شود.

این امر باعث بهبود vaccine می شود، زیرا سلول های T پاسخ ایمنی شدیدتری را تحریک می کنند

و همچنین حافظه ایمونولوژیک سریعتر و با دوام بیشتری ایجاد می کنند.

ترکیب آنتی ژن هدف پلی ساکارید با پروتئین حامل نیز باعث افزایش کارایی واکسن می شود

زیرا واکسن غیر کونژوگه علیه آنتی ژن پلی ساکارید در کودکان خردسال موثر نیست.

  سیستم های ایمنی کودکان خردسال قادر به تشخیص آنتی ژن نیستند زیرا پوشش پلی ساکارید آنتی ژن را پنهان می کند.

مزایای استفاده از vaccineS  ناقل ویروسی چیست؟

• انتقال ژن با کارایی بالا
• انتقال اختصاصی ژن‌ها به سلول هدف
• القا پاسخ ایمنی تقویت شده است .

برای پیشگیری از کدام vaccineS  زیر، از vaccine های ناقل ویروسی استفاده می شود؟

زیکا – آنفولانزا – HIV

از کدام ویروس ها به عنوان وکتور در vaccine های ناقل ویروسی استفاده می شود؟ 

آنفولانزا، آدنو، سرخک

حقایقی درباره vaccineهای mRNA در بررسی ویروس های آنفلوانزا، زیکا، هاری و سیتومگالوویروس

• واکسن های mRNA حاوی ویروس زنده نیستند و خطر ایجاد بیماری در فرد واکسینه شده را ندارند.
• هرگز وارد هسته سلول یعنی جایی که ماده mRNA ژنتیکی وجود دارد نمی شود.
• آنها به هیچ وجه بر ماده ژنتیکی و ژن های ما تأثیر نمی گذارند و با آن ارتباط برقرار نمی کنند.

آیا از vaccine های زنده ضعیف شده در بیماران با نقص ایمنی می توان استفاده کرد؟

واکسن های زنده ممکن است برای افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها خوب کار نمی کند،

درحال درمان دارویی هستند و یا بیماری زمینه ای دارند،

مناسب نباشند. زیرا ویروس ها یا باکتری های ضعیف شده در برخی موارد می توانند

بیش از حد تکثیر شده و باعث بیماری در این افراد شوند.

موارد منع مصرف vaccine BCG :

• بیماری های مزمن و تب دار
• افراد با تست PPD مثبت
• زنان حامله به خصوص ماه های اول بارداری
• سه هفته پس از تزریق واکسن زنده ی دیگر
• مبتلایان به نقص ایمنی سلولار مثل ایدز، سندروم دی جورج و SCID

موارد منع مصرف vaccine فلج اطفال:

• بیمای های تب دار
• حاملگی
• سه هفته قبل و بعد از تزریق ایمونوگلوبولین
• نقص سیستم ایمنی و آلودگی به HIV
• حساسیت به عوامل ضد میکروبی واکسن مثل استرپتومایسین یا پنی سیلین

موارد منع مصرف vaccine سرخچه:

• بیماری های تب دار
• حاملگی
• سه هفته پس از تجویز واکسن زنده ی ضعیف شده ویروسی
• سه هفته قبل و بعد از تزریق ایمونوگلوبولین
• نقص سیستم ایمنی و آلودگی به HIV
• کودکان مبتلا به آرتریت روماتوئید

علاوه بر همه ی موارد منع مصرف vaccine های دیگر چه ویژگی مهمی مانع تزریق vaccine می شود؟

• حساسیت شدید به تخم مرغ

موارد منع مصرف vaccine اوریون:

همانند محدودیت ها برای واکسن سرخجه است

و به علاوه اگر در مدت 3 هفته بعد از تجویز واکسن BCG باشد،

نباید تزریق شود. کودکان زیر یکسال به علت وجود آنتی بادی مادری هم در تزریق محدودیت دارند.

موارد منع مصرف vaccine هپاتیت ب :

• بیماری های تب دار
• حساسیت قبلی به واکسن
• افرادی که HBSAb مثبت در خون دارند و به هپاتیت ب مبتلا هستند.

برنامه واکسیناسیون کشور ایران

در بدو تولد: vaccine سل – واکسن هپاتیت ب – قطره ی خوراکی فلج اطفال

در 2 ماهگی:  vaccine پنج گانه شامل بیماری سیاه سرفه، دیفتری، کزاز، هپاتیت ب،

هموفیلوس آنفولانزا-ب و قطره ی خوراکی فلج اطفال، قبلا دیفتری و کزاز و سیاه سرفه با نام vaccine ثلاث تزریق می شد

ولی الان هموفیلوس آنفولانزا-ب هم اضافه شده است و با نام پنتاوالان شناخته می شود.

در 4 ماهگی: vaccine پنتاوالان ، قطره ی خوراکی فلج اطفال ، vaccine تزریقی فلج اطفال

در 6 ماهگی: vaccine پنتاوالان ،  قطره ی خوراکی فلج اطفال

در12 ماهگی: واکسن MMR بر علیه بیماری های سرخک، سرخچه، اوریون

در 18 ماهگی: vaccine ثلاث ( سیاه سرفه – دیفتری – کزاز) – قطره ی خوراکی فلج اطفال – واکسن MMR

در 6 سالگی: vaccine ثلاث (سیاه سرفه – دیفتری – کزاز) – قطره ی خوراکی فلج اطفال