فهرست مطالب
چه عواملی سبب لخته شدن خون میشوند؟
لخته‌شدن خون یا انعقاد فرایند مهمی است که از آسیب بیش از حد رگ جلوگیری میکند و نقش مهمی در ترمیم رگ‌های خونی دارد. این فرایند چگونه انجام میشود؟ چه عواملی در آن نقش دارند؟ بدن چگونه آن را کنترل میکند؟
هنگامی که رگ‌های خونی آسیب می‌بینند، روند لخته شدن خون آغاز میشود و به‌این‌ترتیب، بدن محل آسیب را ترمیم میکند تا خونریزی متوقف شود. برای مثال، زمانی که آسیب درپوشش رگ‌های خونی اتفاق می‌افتد، پلاکتها یک پلاگ اولیه روی ناحیه آسیبدیده تشکیل می‌دهند. فرایند لخته‌شدن با کمک فاکتورهای انعقادی خاصی که در بدن تولید میشوند، آغاز میشود.
پلاکتها که به عنوان ترومبوسیت نیز شناخته میشوند، سلول‌های خونی هستند که در مغز استخوان تشکیل میشوند و نقش عمده‌ای در لخته‌شدن خون دارند، فاکتورهای انعقادی در پلاسما قرار دارند و بر اساس کشف آنها نام‌گذاری و شماره‌گذاری شدهاند. در‌حالی که در مجموع 13 عدد فاکتور انعقادی وجود دارد، اما تنها 2 عامل در لخته‌شدن نقش دارند.
به‌طور کلی هموستازی روشی است که بدن برای جلوگیری از خونریزی رگ‌های خونی آسیبدیده انجام می‌دهد. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های هموستازی، لخته‌شدن خون است، اما اگر این فرایند به درستی انجام نشود، بسیار خطرناک خواهد بود، بنابراین بدن باید بهدقت این فرایند را کنترل کند. اگر در بخشی از سیستم که خونریزی را کنترل میکند، ناهنجاری وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به خونریزی یا لخته‌شدن بیش از حد شود.
لخته‌شدن بیش از حد می‌تواند منجر به سکته مغزی و حملات قلبی شود زیرا لخته‌های خون می‌توانند حرکت کنند و عروق را مسدود کنند. از سوی دیگر، اگر فرایند لخته‌شدن ضعیف انجام شود، می‌تواند منجر به ازدست‌دادن شدید خون حتی با آسیبهای جزئی به رگ‌های خونی شود.
هموستازی دارای سه فرایند اصلی انقباض عروق خونی، فعالیت پلاکتها و فعالیت پروتئین‌های موجود در خون (عوامل لخته‌شدن) است.
اولین مرحله از فرایند انعقاد خون زمانی است که یک رگ خونی آسیب می‌بیند، این می‌تواند به شکل یک پارگی کوچک در دیواره رگ خونی باشد که ممکن است منجر به خونریزی شود، بدن برای کنترل ازدست‌دادن خون، رگ‌های خونی را منقبض میکند تا جریان خون را در ناحیه آسیبدیده محدود کند.
سپس بدن در پاسخ به آسیب، پلاکتها را فعال میکند. در همان زمان، پلاکتها مادهای به نام ترومبوپلاستین آزاد میکنند که در حضور یون کلسیم، پروترومبین موجود در خون را به ترومبین تبدیل میکنند، ترومبین تولید‌شده در نقش کاتالیزگر واکنش تبدیل فیبرینوژن به فیبرین عمل میکند. فیبرین تولید‌شده به سمت محل آسیبدیده حرکت کرده و لختهای فیبرینی تولید میکنند، فیبرین، مادهای قوی و رشتهمانند است.
این لخته فیبرینی برای روزها یا هفته‌ها، تقویت شده و پس از بسته‌شدن و بهبود دیواره‌های رگ‌های خونی آسیبدیده، حل میشود.
لخته‌شدن خون یک فرایند حیاتی است که می‌تواند به جلوگیری از ازدست‌دادن خون شود. اگر در بخشی از فرایند ناهنجاری وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند ازدست‌دادن شدید خون شود. معمولاً افراد مبتلا به اختلالات انعقادی بهدقت تحت‌نظر قرار می‌گیرند تا در برابر صدمات و خونریزی محافظت شوند.
