دستگاه استخراج ­کننده سوکسله ( soxhlet extractor)

دستگاهی در آزمایشگاه برای استخراج لیپیدها و سایر مولکول­ ها از یک نمونه ­ی جامد است. برای استفاده از soxhlet extractor (دستگاه استخراج ­کننده سوکسله) نیاز است که ترکیب موردنظر ما، حلالیت محدودی در یک حلال داشته باشد و ناخالصی‌ها در آن حلال، نامحلول باشند. درصورتی که ترکیب موردنظر حلالیت کافی در یک حلال داشته­ باشد می‌توان با یک تصفیه­ی ساده، ترکیب را از مواد نامحلول جدا کرد.

چگونه از دستگاه استفاده کنیم؟

soxhlet extractor یا استخراج­کننده سوکسله، از یک مخزن شیش ه­ای تشکیل شده­است که بین یک فلاسک در پایین و یک کندانسور در بالا قرار دارد و پس از تنظیم صحیح شروع به کار می­کند:

به‌طور معمول مواد جامدی که حاوی مقداری از ترکیب موردنظر هستند در داخل یک انگشتانه (از یک کاغذ صافی ضخیم درست شده‌است) پر می­شود و سپس در اتاقک اصلی استخراج، جایگذاری می‌شود. حلالی که در حال برگشت به سمت پایین است، گرم می‌شود و بخار حلال به­وسیله بازوی تقطیر به بالا منتقل می‌شود. سپس به اتاقک انگشتانه­ ی حاوی مواد جامد می‌ریزد و کندانسور باعث می‌شود که هر قطره بخار سرد شده­ی حلال، به داخل محفظه حاوی ماده جامد برگردد.

حلال گرم به آرامی محفظه­ی حاوی ماده­ی جامد را پر می‌کند. در انتها برای مدت زمان لازم بگذارید تا استخراج شود. وقتی که مخزن سوکسله به‌طور کامل پر شد، این محفظه، به-صورت خودکار توسط سیفون جانبی که از قبل تعبیه شده، تخلیه می‌شود و حلال دوباره به داخل محفظه تقطیر می‌ریزد.

چرا از soxhlet extractor استفاده کنیم؟

گاهی لازم است که این چرخه ساعت‌ها یا روزها تکرار شود. در هر چرخه بخشی از مواد غیرفرار در حلال حل می‌شوند. پس از چرخه‌های زیاد ترکیب مورد نظر در ظرف تقطیر غلیظ می‌شود. مزیت این سیستم این است که به­ جای استفاده از مقدار زیادی از حلال، همان حلالی که از داخل نمونه عبور کرده دوباره بازیافت می‌شود . پس از استخراج، حلال با استفاده از یک اوپراتور چرخنده حذف می‌شود و حاصل کار، ترکیب موردنظر است. بخش نامحلول از جامد، داخل انگشتانه باقی می‌ماند که اغلب دور انداخته می‌شود. همچنین در مقایسه با روش خیساندن عمومی، دارای مزایای استفاده از دوز حلال کم، راندمان بالا و استخراج کامل است.

معایب دستگاه

اگرچه ابزاری ساده و قوی است، اما از معایب دستگاه می­توان به زمان خشک کردن طولانی، زمان استخراج طولانی، عدم اتوماسیون و در انتها مقدار حلال مورد استفاده در هر نمونه اشاره نمود.

نتیجه ­گیری

روش استخراج سوکسله تا حدودی برعکس فیلتراسیون است، زیرا استخراج نمونه برای اجزای آلی نامحلول در یک حلال است، برخلاف حلالیت کامل یک جزء آلی در یک نمونه، که فقط برای فیلتراسیون ساده مناسب است.  بنابراین، یک روش استخراج سوکسله اجازه می­دهد تا یک ترکیب از مواد نامحلول با استفاده از یک حلال شیمیایی استخراج شود. همچنین استفاده از soxhlet extractor یک روش پذیرفته­شده برای استخراج چربی از نمونه­های گوشت است. موارد کلیدی که باید در هنگام خرید استخراج کننده سوکسله در نظر بگیرید شامل حجم و ظرفیت نمونه­ هایی است که می­توان به طور هم­زمان در سیستم استخراج کرد، مانند تعداد موقعیت­ ها.

نویسنده: زهرا سروآزاد

منابع:

1. https://www.labcompare.com/Chemical-Analysis-Equipment/6281-Soxhlet-Extractor/
2. https://chembam.com/resources-for-students/chemkit/soxhlet-extractor/