علمی

حیوانی با چهره‌ای مهیب در سال‌های ماقبل تاریخ

دایناسوری به‌ نام «صورت سه‌شاخ»، یکی از آخرین دایناسور های غیرپرنده بود که قبل از رویداد انقراض فاجعه‌بار (66 میلیون سال پیش)، تکامل یافت.

سراتوپسی، نوعی دایناسور گیاه‌خوار چهارپا، به طول 9 متر بود که یک پوسته‌ی استخوانی در پشت جمجمه و سه شاخ برجسته داشت؛ یک شاخ کوتاه بالای دهان و دو شاخ بلند بالای هر چشم. پشت این شاخ‌ها یک سر از استخوان ساخته شده بود که با خوشه‌های کوچکی به نام اپوکسیپیتال پوشانده می‌شد. اپوکسیپیتال یک اصطلاح تشریحی برای استخوان‌های متمایز موجود در لابه‌لای دایناسور های سراتوپسید است؛ اما این نام اشتباه است؛ زیرا آن‌ها با استخوان اکسیپیتال (ناحیه پس سری در قسمت پشت سر) مرتبط نیستند. فسیل‌های این جاندار، مربوط به سال‌های پایانی کرتاسه، یعنی حدود 145.5-65.5 میلیون سال پیش است؛ این موضوع، نشان می‌دهد این جانور غول‌پیکر از آخرین دایناسورهای غیر پرنده بوده است. شنوایی این جاندار، بیشتر روی فرکانس‌های پایین تنظیم شده بود و نه صداهای تیز و بالا.
Triceratops دارای یک جمجمه‌ی غول پیکر به اندازه تقریبا 3 متر بود؛ این ویژگی، آن‌ را در گروه بزرگ‌ترین حیوانات روی زمین قرار می‌داد. این جاندار، برجستگی‌های شاخ‌مانند کوچک‌تری بر روی استخوان‌های جوگال (استخوان گونه) داشت. فک‌های بالا و پایین این حیوان، با ستون‌های روی هم از دندان‌ها پوشانده شده بود؛ به نظر می‌رسد از آن برای برش‌های تخصصی، مانند برش شاخه‌های سخت درختان استفاده می‌کرده‌اند. این گیاهخواران همچنین دارای دهان منقارمانند و آرواره‌های قدرت‌مندی بودند که از دندان‌های تیز برای خردکردن و بریدن گیاهان کم‌ارتفاع ردیف شده بودند. شواهد حاکی از آن است که دندان‌های تریسراتوپس فوق‌العاده پیچیده بوده و به آن‌ها توانایی برش پوشش گیاهی متراکم (که مصرف آن برای سایر گیاه‌خواران دشوار بود)، می‌داده است. علاوه بر این، بیشتر جمجمه‌ی آن‌ها با فرورفتگی‌های ایجاد شده توسط رگ‌های خونی پوشیده شده بود. اکنون، فرورفتگی‌های مشابه با آن، در زیر منقار کراتین پرندگان زنده نیز یافت می‌شود. این نشان می‌دهد که کل سر دایناسور، به غیر از گونه‌ها و ناحیه‌ی اطراف سوراخ‌های بینی، تا زمانی که زنده بوده است با کراتین پوشیده ‌بوده است‌. در بسیاری از پرندگان، کراتین بسیار رنگارنگ است؛ این موضوع، نشان‌دهنده‌ی این است که جمجمه‌ی تریسراتوپس نیز شاید بسیار رنگارنگ بوده است. منقار این جانور از نوع شاخی و دندان های آن از نوع دندان قیچی بوده است.
زوائدی هم روی بدن این جاندار دیده شده که نظریه‌های مختلفی برای عملکرد و نقش این قسمت‌ها روی بدن مطرح شده است؛ از میان آن‌ها می‌توان به مواردی مثل محافظت در برابر شکارچیان، استفاده از آن به عنوان یک رادیاتور برای کمک به تنظیم دمای بدن یا برای کمک به دایناسورها در شناسایی اعضای گونه‌های مختلف سراتوپسی اشاره کرد. اما تئوری رایج امروز این است که این زوائد ممکن است به این دایناسورها کمک کرده باشد تا جفت خود را انتخاب کنند. هم‌چنین طی یک مطالعه اثبات شده است که اندازه بالون سر آن به مرور افزایش می یابد. این موضوع نشان می‌دهد که نقش آن در مراحل بعدی زندگی مهم‌تر می شود؛ نقش‌هایی مانند طول فرآیند انتخاب جنسی.
آثار سوراخ‌شده روی سنگواره‌ها نشان می‌دهد که تریسراتوپ‌های نر از شاخ‌های خود برای مبارزه با یکدیگر (احتمالاً برای تحت تأثیر قرار دادن ماده‌ها) استفاده می‌کردند. شاخ ها می‌توانستند برای دفع حملات تیرانوزاروس استفاده شوند. تیرانوزاروس یک جاندار دیگر بود که در یک مکان و در یک زمان همراه با تریسراتوپس زندگی می‌کرده است.
بسیاری از دیگر دایناسور های شاخ‌دار، به دلیل تعداد زیاد فسیل‌های مشاهده‌شده در یک مکان، احتمالاً به‌صورت گله‌ای زندگی می‌کردند. با حرکت در گله، حیوانات می‌توانند به یک‌دیگر در مورد خطر هشدار داده و شانس خود را برای جداشدن توسط شکارچی کاهش‌دهند. با این‌حال، Triceratops از این نظر غیرمعمول بود؛ زیرا بقایای آنها معمولا به صورت جداگانه یافت شده است؛ این مسئله، نشان می‌دهد آنها ممکن است بیشتر عمر خود را به تنهایی سپری کرده باشند.

 

نویسنده: هدیه حجاب

ویراستار: علی‌رضا محمدی

 

منابع:

منبع1

منبع2

منبع3

 

همچنین بیشتر بخوانید درمورد:

سرخ ترین پاندا

چرا در طی تکامل، ساختارهای چرخ مانند در حیوانات به وجود نیامد؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا