تست زمان تشکیل لخته و توقف خون ریزی؛ (CT) & (BT)

هدف از انجام تست CT

این تست معمولا برای ارزیابی روند درمان با هپارین مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ هپارین با عمل ضد انعقادی در بیماری های مختلف تجویز می‌شود. تست BT و CT در افراد با علائم زیر درخواست می‌شود:

•  خون‌ریزی مکرر بینی
• کبودی بدون دلیل در نقاط بدن
• خونریزی شدید دوران قاعدگی
• خونریزی جدی بعد از عمل جراحی
• خونریزی بدون توقف در معده و روده
• ارزیابی روند درمان در افرادی که آسپرین مصرف می‌کنند.

تست های آزمایشگاهی مکمل BT

• PTT

این آزمون تمامی فاکتورهای انعقادی مسیر داخلی (به جز پلاکت‌ها) را با اندازه گیری زمان لازم برای تشکیل لخته فیبرینی، بعد از اضافه کردن کلسیم و امولسیون فسفولیپید به نمونه پلاسما ارزیابی می‌کند.

• PT

این آزمون زمان مورد نیاز برای تشکیل لخته در یک نمونه سیتراته پلاسما را بعد از افزودن یون کلسیم و ترومبوپلاستین بافتی اندازه گیری می‌کند. برای برآورد کلی فاکتورهای انعقادی مسیر خارجی (فیبرینوژن (l) – پروترومبین (II) – V – VII – X) این روش ایده آل است.

• CT

هدف از انجام این آزمایش اندازه‌ گیری زمان لازم برای تشکیل لخته است.CT نشان‌دهنده نحوه عملکرد کلیه فاکتورهای سیستم داخلی و مشترک انعقادی است. در اثرتماس فاکتور12 با سطح شیشه‌ای، مسیر داخلی و سپس مشترک انعقاد فعال می‌شود.

بهترین روش های انجام تست

• Duke

در این روش نمونه‌گیری از انگشت یا لاله‌ی گوش انجام می‌شود. برای انجام آزمایش، محل نمونه‌گیری با الکل ضدعفونی و با لانست سوراخ می‌شود؛ با شروع خون‌ریزی وآغاز کار کرنومتر، محل نمونه‌گیری به ‌وسیله کاغذ تنظیف هر 30 ثانیه از نظر انعقاد خون بررسی می‌شود. زمانی که اثری از قطره‌های خون بر روی کاغذ تنظیف مشاهده نشد، کرنومتر متوقف و زمان بدست آمده به عنوان زمان تستBT ثبت می‌شود.

• Ivy

در این روش، بازوبند دستگاه فشار خون بالای ساعد متصل و در فشار40 میلی‌متر جیوه تنظیم می‌شود؛ با شروع خون‌ریزی و آغاز کار کرنومتر، محل ساعد به‌ وسیله الکل ضدعفونی و بر روی آن سه سوراخ با لانست ایجاد می‌شود سپس محل نمونه‌گیری به ‌وسیله کاغذ تنظیف هر 15 ثانیه از نظر انعقاد خون بررسی می‌شود زمانی که اثری از قطره‌های خون بر روی کاغذ تنظیف مشاهده نشد، کرنومتر متوقف و میانگین زمان بدست آمده از هر سه نقطه به عنوان زمان تستBT ثبت می‌شود.

افزایش زمان تست BT در شرایط زیر مشاهده می‌شود:

ناهنجاری‌ تعداد و کیفیت پلاکت از جمله در:

• ترومبوسایتوپنی(تعدادپلاکت کمتراز80هزار)
• سندروم Platelet dysfunction
• کاهش پلاسما یا ناهنجاری در فاکتورهای پلاسما(ون ویلبرن فاکتور و فیبرینوژن)
• ناهنجاری در دیواره‌ی رگ‌های خونی کوچک(بیماری واسکولار)
• نارسایی پیشرفته کلیوی
• بیماری کبدی حادلوکمی و بیماری‌های میلوپرولیفریتیوبیماری اسکورویبیماری درون رگی منتشر(DIC)بیماری ون ویلبرند
• درمان با آسپرین

نکاتی که مراجعه کنندگان باید قبل از انجام آزمایش رعایت کنند:

• مصرف داروهای استیل سالیسیلیک اسید، آسپرین، آمپی سیلین، روغن کانولا، دکستران، کترولاک، ناپروکسن، وارفارین، هپارین و پنی‌سیلین قبل از انجام آزمایش باعث افزایش کاذب زمان تست CT می‌شود
• مصرف داروهای اریترومایسین و استروژن های کونژوگه باعث کاهش کاذب زمان تست CT می‌شود.
• نمونه گیری 3 ساعت بعد از مصرف آخرین دوز داروی هپارین صورت می‌گیرد.

نحوه جمع اوری نمونه ها

• قبل از جمع آوری نمونه، مراجعه کننده احراز هویت می‌شود.
• قبل از نمونه گیری، از حساسیت های مراجعه کننده به ضدعفونی کننده‌ها و لاتکس سوال می‌شود.
• داروهای مصرفی ثبت می‌شود.
• قبل از انجام آزمایش، متناسب با روش انجام و شرایط فیزیولوژیک تست، رژیم غذایی برای مراجعه کننده در نظر گرفته می‌شود. این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد.

بهترین روش های انجام تست

روش لوله ای (Lee&White)، روش اسلایدی و روش لوله مویینه معمولا برای اندازه گیری زمان تست CT مورد استفاده قرار می‌گیرند.

روش لوله ای: سه لوله شیشه‌ای به شماره‌های 2،1و3 انتخاب می‌شود سپس مقدار 2 سی سی خون به ترتیب به لوله‌های 2،3و1 اضافه و در دمای 37درجه قرار داده می‌شوند؛ همزمان با اضافه کردن خون باید کرنومتر شروع به کارکند بعد از گذشت 5 دقیقه ابتدا لوله‌ی شماره 1 سپس بقیه لوله‌ها از نظر انعقاد بررسی می‌شوند. میانگین زمان انعقاد کامل خون در لوله 2 و 3 به عنوان زمان تست CT گزارش می‌شود.

• عواملی که باعث تداخل و ایجاد نتایج کاذب در انجام تست می شود:عدم رعایت شرایط قبل از انجام آزمایش
• عدم رعایت نحوه نمونه گیری صحیح
• نمونه گیری همراه با فشار به رگ باعث وارد شدن فاکتورهای بافتی به خون و کوتاه شدن زمان تست CT می‌شود؛ بنابراین هنگام نمونه‌گیری باید سرنگ مستقیما وارد رگ شود در غیر اینصورت نمونه‌گیری تکرار می‌شود.
• درصورت متغیر بودن قطر لوله (در روش لوله ای) زمان تست CT ارزش ندارد.

افزایش زمان تست CT در شرایط زیر مشاهده می‌شود:

• کمبود هر یک از فاکتورهای مسیرداخلی ومشترک انعقاد
• DIC (حاد و مزمن)
• هیپوفیبرینوژنمیا
• بیماری های کبدی
• درمان با ضد انعقادهای هپارین

آزمایش CT

ابتدا داخل 3 لوله شماره 1 و 2 و 3 هر کدام 1cc خون می ریزیم و کرونومتر را روشن می کنیم سپس هر 3 عدد لوله را داخل بن ماری در دمای 37 درجه میگذاریم و بعد از 4 دقیقه اولین لوله را بر میداریم و نگاه میکنیم؛ هر 30 ثانیه یکبار تا زمان لخته شدن و به همین ترتیب لوله دوم و سوم را مشاهده میکنیم و زمان لخته شدن لوله سوم ، زمان CT میباشد.

آزمایش BT

ابتدا لاله گوش را ضد عفونی کرده و ماساژ می دهیم و با لانست داخل لاله گوش می زنیم . بلافاصله کرونومتر را روشن می کنیم سپس هر 30 ثانیه یکبار قطره خون را با کاغذ صافی پاك می کنیم تا زمانیکه خون لخته و خون ریزی قطع شود در همین هنگام کرونومتر را متوقف نموده و زمان محاسبه شده، زمان BT است.

چرا این آزمایش درخواست می شود؟

دلایل متعددی برای درخواست این آزمایش وجود دارد. اگر شخصی پس از آسیب دیدگی مانند بریدگی یا سوراخ شدن، با مشکل عدم انعقاد خون و توقف خونریزی مواجه است، توصیه می شود این آزمایش ها را انجام دهد.

علامت اختلالات انعقادی، تأخیر در لخته شدن خون و طولانی شدن زمان خونریزی است. آزمایش BT متداول ترین آزمایش برای بررسی مشکلات انعقادی است؛ اختلالات انعقادی شایع نیستند و در افراد بسیار کمی رخ می دهند البته چند آزمایش دیگر نیز برای ارزیابی این اختلالات وجود دارد. اگر خونریزی طولانی در یک فرد وجود داشته باشد، این امر میتواند نشانه نقص در عملکرد پلاکت ها باشد. این آزمایش برای تشخیص اپیتاکسی نیز درخواست می شود.

آزمایشات دیگری که با این دو آزمایش درخواست می شوند

• آزمایش کامل شمارش خون
• V آزمایش فاکتور سطح فیبرینوژن
• PT
• شمارش پلاکت
• Activated clotting time test

تفسیر نتایج

Reference range                   Interpretation

Bleeding time 2-7 minutes             Normal

Clotting time 8-15 minutes             Normal

زمان خونریزی طبیعی بین 7-2 دقیقه است و زمان لخته شدن طبیعی در یک فرد بین 8 تا 15 دقیقه است؛ با ارزیابی زمان لخته شدن خون، میتوان بیماری هموفیلی یا فون ویلبراند را تشخیص داد البته محدوده نرمال زمان خونریزی میتواند بین 1 تا 8 دقیقه در نظر گرفته شود. زمان خونریزی غیرطبیعی نشان دهنده نقص در عملکرد و یا تعداد پلاکت ها است و برای تایید آن باید آزمایش های بیشتری انجام شود. به طور کلی علل نتایج غیر طبیعی به شرح زیر است:

• ممکن است فرد دارای نقص در عروق خونی باشد و بدین ترتیب عروق قادر به انتقال خون به طور کامل در سراسر بدن نیستند.
• ممکن است فرد دارای اختلال عملکرد ژنتیکی پلاکت باشد که این اختلال ژنتیکی می تواند بر عملکرد پلاکتها تاثیر بگذارد. مانند، هموفیلی.
• ترومبوسیتوز که در آن مغز استخوان شروع به ساختن تعداد زیادی پلاکت می کند.
• ترومبوسیتوپنی که در آن مغز استخوان تعداد کمی پلاکت تولید می کند.
• ممکن است فرد به بیماری Von Willebrand مبتلا باشد که یک بیماری ارثی است و بر روند انعقاد خون تأثیر می گذارد.

آیا انجام این آزمایش خطری دارد؟

خونریزی کمی که پس از انجام آزمایش، اتفاق می افتد طبیعی است؛ احتمال خونریزی بیش از حد بسیار ضعیف است و ممکن است خطرات جزئی مانند درد یا التهاب در محل برش وجود داشته باشد.

چه مواردی ممکن است روی نتایج آزمایش تاثیر بگذارند؟

داروهایی که به عنوان ضد انعقاد عمل میکنند روی نتیجه آزمایش اثر میگذارند. درصورت مصرف مکمل ها یا داروهای گیاهی، باید بلافاصله به پزشک اطلاع داده شود همچنین رژیم غذایی پر از سبزیجات سبز ممکن است بر زمان لخته شدن تأثیر بگذارد. اگر فردی دارای تعداد بسیار کم پلاکت باشد، نباید این آزمایش را انجام دهد. همچنین افرادی که غدد لنفاوی آنها برداشته شده (مانند برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل در مبتلایان به سرطان پستان)، نباید تحت آزمایش BT قرار گیرند. ( درصورتی که غدد لنفاوی زیر بغلی یک دست برداشته شده باشد، آزمایش باید از سمت دیگر انجام پذیرد.). افرادی که سابقه ایجاد کلوئید دارند نیز بهتر است این آزمایش را انجام ندهند.

آمادگی پیش از انجام آزمایش

در صورت مصرف هر گونه دارو، مواد مخدر و ویتامین ها باید به پزشک اطلاع داده شود. لازم به ذکر است که مصرف داروهایی مانند آسپرین که بر لخته شدن خون اثر می گذارند، باید چند روز قبل از آزمایش و بر اساس مشاوره پزشک معالج متوقف شود.

نتیجه گیری

هدف از انجام این آزمایش اندازه گیری لازم برای تشکیل لخته است و نشان دهنده نحوه عملکرد کلیه فاکتور های سیستم داخلی و مشترک انعقادی است.

گردآوری: زهرا پژنده

منبع:

https://labtestsonline.org