افکار عمومی چگونه مانع پیشرفت علمی می‌شود؟

رابطه‌ی بین علم و عموم مردم می‌تواند چالش برانگیز باشد. امروزه نگرانی‌های زیادی در رابطه با ضرورت استفاده از فناوری‌های علمی جدید وجود دارد.

📍 برای درک بهتر رابطه‌ی بین علم و جامعه، مطالعه‌ای توسط مرکز تحقیقات Pew صورت گرفت. محققان این مرکز، گروهی از مردم را به نمایندگی از جمعیت عمومی آمریکا و گروهی از دانشمندان را از اعضای AAAS (انجمن آمریکایی برای پیشرفت علم) در نظر گرفتند. این مطالعه، افکار عمومی علم و پیامدهای آن برای جامعه را بررسی کرد؛ همچنین به فاکتورهایی متعدد و موثر بر نگرش‌های متفاوت در مورد علم دست یافت که مهم‌ترین آن‌ها شامل تحصیلات، تعصب و جنسیت بود.

📍 زمانی که از دیدگاه مردم در رابطه با موضوعات علمی بحث‌برانگیز مانند مزایای مهندسی ژنتیک بر سلامت انسان، پتانسیل تقویت مغز و اجرای فناوری‌های خودکار پیشرفته‌تر سؤال شد، عموم مردم واکنش‌های متفاوتی داشتند. به نظر می‌رسد بیشتر مردم از مداخلات علمی‌ای حمایت می‌کنند که بدون قربانی‌کردن کنترل انسانی، راه‌حل‌هایی را برای شرایط جدی ارائه دهد.

📍در مطالعه‌ای دیگر، مرکز تحقیقات Pew دریافت که جنسیت، نقش مهمی در دیدگاه‌های متفاوت در ارتباط با فناوری‌های ویرایش ژن دارد. آن‌ها دریافتند که مردان بیشتر از زنان، فناوری‌های ویرایش ژن را می‌پذیرند. این نتیجه به دلیل تفاوت در ادعای افراد از درک علم است. این مطالعه نشان داد که مردان، به‌ویژه در اروپای شمالی، بیشتر از زنان می‌گویند که در مورد یک موضوع علمی اطمینان دارند، حتی اگر سطح دانش یکسانی داشته باشند.

📍«دانش واقعی» تنها عامل تعیین‌کننده برای پذیرش و حمایت از علم نیست اما نقش مهمی را ایفا می‌کند. افرادی که سطح دانش علمی پایینی داشتند، نسبت به افرادی که سطح دانش علمی بالایی داشتند، کمتر به مفید‌بودن علم برای جامعه معتقد بودند. از طرفی زمانی که از عموم مردم در مورد اعتماد آن‌ها به پزشکان و محققان پزشکی سؤال شد، این افراد شک و تردید بیشتری داشتند. بخش عمده‌ای از بی‌اعتمادی عمومی به علم، ناشی از ناتوانی در درک تحقیقات پیچیده است. این موضوع برای محققان، مشکل‌ساز است؛ زیرا زمانی که محققان از حمایت عمومی برخوردار باشند، بودجه و منابع بیشتری در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد که به آن‌ها برای ادامه‌ی حل مشکلات موثر بر جامعه کمک می‌کند. ارتباطات علمی خوب برای محققان، به منظور برقراری ارتباط با جمعیت گسترده‌تر مخاطبان و جلب اعتماد عمومی، موضوعی مهم است. درگیرکردن همه در مباحث مورد تحقیق، به‌ویژه موضوعات بحث برانگیز، برای افزایش حمایت عمومی بسیار مهم است. دانشمندان باید طرز تفکر گروه‌های مختلف را بشنوند و آن‌ها را درک کنند تا بتوانند روش‌های اطلاع‌رسانی را متناسب با مخاطبان خود تنظیم کنند. این مسئله بر اعتماد عموم به علم، تأثیر مفیدی خواهد گذاشت.

📍 در حال حاضر، اکثر مردم به عدم شفافیت پتانسیل دانشمندان (که با منافع مردم تقابل دارد) شک دارند. این مسئله به خاطر تعداد محدودی از دانشمندان است که داده‌ها را به دلایل خودخواهانه منحرف می‌کنند. با وجود این، اکثر دانشمندان در جهت منافع جامعه کار می‌کنند. اما این سوال مطرح می‌شود که دانشمندان چگونه می‌توانند اعتماد عموم را جلب کرده و شهرت عمومی خود را افزایش دهند؟ اکثر مردمی که مورد مطالعه قرار گرفتند، بیان کردند که اگر داده‌ها در دسترس عموم باشد، به یافته های تحقیقات علمی بیشتر اعتماد خواهند کرد؛ به خصوص اگر به طور مستقل بررسی شوند.

📍عامل دیگری که نقش مهمی در نحوه‌ی درک عموم از برخی جنبه‌های علم ایفا می‌کند، حزب‌گرایی است. مطالعه Paw نشان می‌دهد که گرایش سیاسی، دلیل اصلی اختلاف بر سر مسائل آب و هوایی و انرژی است. علی رغم آن، اختلاف بر سر مزایا و خطرات واکسن‌ها بیشتر به دلیل تفاوت در دانش علمی است. زمانی که در مورد دخالت دانشمندان در مسائل سیاسی نظرسنجی شد، دموکرات‌ها نسبت به جمهوری‌خواهان، تمایل بیشتری داشتند که دانشمندان نقش فعالی در سیاست داشته باشند. این مسئله نشانگر این واقعیت است که درک علم در جامعه، چند‌وجهی است و صرفاً متکی به سطح دانش علمی نیست. به همین دلیل، رهبران سیاسی باید به دقت در مورد آنچه که تبلیغ یا تقبیح می‌کنند فکر کنند؛ زیرا نظرات آن‌ها می‌تواند تأثیر زیادی بر نحوه‌ی درک عموم از کار علمی داشته باشد.

📍 همان‌طور که برای عموم مردم مهم است که به سخنان دانشمندان گوش دهند، دانشمندان نیز موظف هستند که به افکار عمومی گوش دهند. تحقیقات دانشمندان، باید به هدف درک بهتر از جهانی که در آن زندگی می‌کنیم انجام شوند. همگام با پیشرفت علم و جامعه، به یاد داشتن این نکته ضروری است: «علم می‌تواند به ما بگوید چه چیزی ممکن است؛ جامعه باید به ما بگوید چه چیزی درست است» آنتونی مورگان.

✍️ ندا شیرازی
📝ویراستار: علی‌رضا محمدی