آزمایش زمان پروترومبین (PT)

آزمایش PT

آزمایشی که به ارزیابی توانایی شما در ایجاد لخته‌های خونی کمک می‌کند.نسبت نرمال‌شده بین‌المللی یا INR یک محاسبه براساس نتایج یک PT است که برای نظارت بر افرادی که تحت درمان با داروی رقیق‌کننده خون (ضد انعقاد) وارفارین هستند، استفاده می‌شود.

PT تعداد ثانیه‌هایی را که طول می‌کشد تا لخته در نمونه خون شما پس از افزودن مواد (معرف‌ها) تشکیل شود را اندازه‌گیری می‌کند. PT  اغلب همراه با زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT) انجام می‌شود و با هم میزان و عملکرد پروتئین‌هایی به نام فاکتورهای انعقادی را که بخش مهمی از تشکیل لخته خون هستند، ارزیابی می‌کنند. در بدن، هنگامی که آسیبی وجود دارد و خون‌ریزی رخ می‌دهد، فرآیند لخته‌شدن خون به نام هموستاز آغاز می‌شود. این فرآیند تا حدی شامل یک سری واکنش‌های شیمیایی متوالی به نام آبشار انعقادی است که در آن عوامل انعقادی یکی پس از دیگری فعال ‌شده و باعث تشکیل لخته می‌شود.

در فرایند لخته‌شدن خون باید مقدار کافی از هر فاکتور انعقادی وجود داشته ‌باشد و هر کدام باید به درستی عمل کنند تا لخته‌شدن طبیعی رخ دهد. در یک لوله آزمایش در طول یک آزمایش آزمایشگاهی، دو مسیر وجود دارد که می‌تواند لخته‌شدن را آغاز کند، به اصطلاح مسیرهای بیرونی و درونی. سپس هر دوی اینها در یک مسیر مشترک برای تکمیل فرآیند لخته‌شدن ادغام می‌شوند. تست PT ارزیابی می‌کند که چگونه همه عوامل انعقادی در مسیرهای بیرونی و مشترک آبشار انعقاد با هم کار می‌کنند. PT معمولاً در ثانیه اندازه‌گیری می‌شود و با محدوده طبیعی مقایسه می‌شود که مقادیر PTرا در افراد سالم منعکس می‌کند. از آنجایی که معرف‌های مورد استفاده برای انجام تست PT از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر و حتی در همان آزمایشگاه در طول زمان متفاوت است، محدوده نرمال نیز نوسان خواهد‌ داشت.

برای استانداردسازی نتایج در آزمایشگاه‌های مختلف در ایالات ‌متحده و جهان، یک کمیته سازمان بهداشت جهانی(WHO)  استفاده از نسبت نرمال‌شده بین‌المللی (INR) را که بر‌اساس نتیجه آزمایش PT محاسبه می‌شود، برای افرادی که داروی ضد انعقاد دریافت می‌کنند، ایجاد و توصیه کرد. وارفارین برای افراد مبتلا به شرایط مختلف، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT)  و برخی بیماری‌های قلبی‌عروقی (CVD) مانند فیبریلاسیون دهلیزی تجویز می‌شود تا خون آنها رقیق شود و از لخته‌شدن نامناسب جلوگیری کند. INR محاسبه‌ای است که تغییرات در معرف‌های PT را تنظیم می‌کند و امکان مقایسه نتایج آزمایشگاه‌های مختلف را فراهم می‌کند. در اکثر آزمایشگاه‌ها هر زمان که آزمایش PT انجام می‌شود، مقادیر PT و INR را گزارش می‌کنند. با این حال، INR فقط برای کسانی که داروی رقیق‌کننده خون وارفارین مصرف می‌کنند، باید اعمال شود.

چه زمانی PT تجویز می‌شود؟

PT ممکن است زمانی تجویز شود که فردی که داروهای ضد انعقاد مصرف نمی‌کند علائم یا علائم خون‌ریزی یا لخته‌شدن بیش از حد داشته ‌باشد.

• خون‌ریزی بدون دلیل یا کبودی آسان
• خون­ریزی بینی
• خون­ریزی لثه
• لخته‌شدن خون در ورید یا شریان
• یک بیماری حاد مانند انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) که ممکن است باعث خون­ریزی و لخته‌شدن شود زیرا فاکتورهای انعقادی با سرعت زیادی مصرف می‌شوند.
• یک بیماری مزمن مانند بیماری شدید کبد که ممکن است بر هموستاز تأثیر بگذارد.
• PT همراه با PTT، ممکن است قبل از جراحی تجویز شود. زمانی که در عمل‌ جراحی خطر از دست‌ دادن خون را افزایش می‌یابد و یا زمانی که فرد دارای سابقه بالینی خون­ریزی است مانند: خون­ریزی‌های مکرر یا بیش ‌از ‌حد بینی و کبودی آسان، که ممکن است نشان‌دهنده وجود آن باشد.

آزمایش چگونه استفاده می‌شود؟

زمان پروترومبین (PT) اغلب همراه با زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT) برای کمک به تشخیص علت خون­ریزی غیرقابل توضیح یا لخته‌شدن خون نامناسب استفاده می‌شود. نسبت نرمال‌شده بین‌المللی (INR) یک محاسبه براساس نتایج یک PT است و برای نظارت بر افرادی که تحت‌ درمان با داروی رقیق‌کننده خون(ضدانعقاد) وارفارین هستند، استفاده می‌شود. وارفارین برای افراد مبتلا به شرایط مختلف برای رقیق کردن خون آن‌ها و جلوگیری از لخته‌شدن نامناسب تجویز می‌شود. یک پزشک معمولا وارفارین را تجویز می‌کند و میزان رقیق‌شدن خون را با استفاده از PT/INR اندازه‌گیری می‌کند. بسته به نتیجه و برای اطمینان از کافی بودن دوز برای جلوگیری از لخته‌شدن بدون ایجاد خونریزی بیش از حد، دوز ممکن است بالا یا پایین تنظیم شود. این تعادل نیاز به نظارت دقیق دارد.

وارفارین ممکن است برای شرایطی مانند:

1-ضربان قلب نامنظم (فیبریلاسیون دهلیزی)

2-وجود دریچه‌های مصنوعی قلب

3-ترومبوز ورید عمقی، آمبولی ریه (PE)

4-سندرم آنتی فسفولیپید

5-در حملات قلبی با عوامل خطر خاص

نمونه‌هایی از آزمایشات دیگر که ممکن است همراه با PT و PTT یا در پی نتایج غیرطبیعی انجام شود عبارتند از:

1-شمارش پلاکت (برای تعیین اینکه آیا پلاکت‌ها کاهش یافته‌اند، که می‌تواند باعث خون­ریزی بیش از حد شود.)

2-آزمایش فیبرینوژن(ممکن است برای رد سطح پایین یا اختلال عملکرد فیبرینوژن به‌عنوان علت طولانی شدن  PT انجام شود.)

3-تست‌های فاکتور انعقادی (این تست‌ها فعالیت فاکتورهای انعقادی را اندازه‌گیری می‌کنند. آن‌ها می‌توانند سطوح کاهش‌ یافته پروتئین یا پروتئین‌هایی را که به‌درستی کار نمی‌کنند و عملکرد آن‌ها کاهش‌ یافته است را تشخیص دهند. به ندرت ممکن است سطح آنتی‌ژن یک فاکتور انعقادی نیز اندازه‌گیری شود.)

4-فاکتور فون ویلبراند (گاهی اوقات برای کمک به تعیین اینکه آیا بیماری فون ویلبراند علت PTT طولانی مدت است یا خیر سفارش می‌شود.)

4-آزمایش ضد انعقاد لوپوس (ممکن است برای بررسی بیشتر علت طولانی شدن PTT و یا PT، به‌ویژه برای بیماران مبتلا به اختلالات لخته‌شدن دستور داده ‌شود.)

نتیجه این تست چه‌چیزی را نشان می‌دهد؟

برای افرادی که وارفارین مصرف می‌کنند، اکثر آزمایشگاه‌ها نتایج PT را گزارش می‌کنند که با INR تنظیم شده‌است. این افراد باید INR بین 2تا 3 برای نیازهای اولیه رقیق خون داشته باشند. برای برخی که در معرض خطر بالای لخته‌شدن خون هستند، INR  بالاتر از حدود 5/2 تا 5/3 است.

برای افرادی که وارفارین مصرف نمی‌کنند، محدوده مرجع برای PT بستگی به روش مورد استفاده دارد، با نتایج در ثانیه اندازه‌گیری‌شده و با محدوده طبیعی که توسط آزمایشگاهی که آزمایش را انجام می‌دهد، تعیین و نگهداری می‌شود. این محدوده طبیعی نشان‌دهنده مقدار متوسط ​​افراد سالمی است که در آن منطقه زندگی می‌کنند و از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر تا حدودی متفاوت است. فردی که وارفارین مصرف نمی‌کند، نتیجه آزمایش PT خود را با محدوده طبیعی ارائه شده با نتیجه آزمایش توسط آزمایشگاهی که آزمایش را انجام می‌دهد، مقایسه می‌کند.

PT طولانی مدت به این معنی است که خون برای تشکیل لخته بیش از حد طول می‌کشد. این ممکن است ناشی از شرایطی مانند بیماری کبد، کمبود ویتامین K، یا کمبود فاکتور انعقادی (به‌عنوان مثال، کمبود فاکتور VII) باشد.

آیا می‌توان این آزمایش را در خانه انجام داد؟

بله، اگر برای مدت طولانی وارفارین مصرف کنید سازمان غذا و دارو چندین سیستم تست خانگی PT و INR را تایید کرده‌است. با این حال، آزمایش خانگی معمولا در چارچوب یک برنامه مدیریت انعقاد خانگی انجام می‌شود که شامل آموزش بیمار و پروتکل‌های پاسخگویی و مدیریتی تعریف شده‌است.

چه غذاها و داروهایی می‌توانند بر نتایج آزمایش PT و INR تأثیر بگذارند؟

برخی از آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند PT و INR را افزایش دهند. باربیتورات‌ها، داروهای ضد بارداری خوراکی و درمان جایگزین هورمونی (HRT) و ویتامین K(چه در یک مکمل غذایی مولتی ویتامین یا مایع) ممکن است PT را کاهش دهند. نوشیدن الکل همچنین می‌تواند بر نتایج PT تأثیر بگذارد. برخی غذاها مانند جگر گاو و خوک، چای سبز، کلم بروکلی، نخود، کلم پیچ، شلغم و محصولات سویا حاوی مقادیر زیادی ویتامین K هستند و می‌توانند نتایج PT را تغییر دهند. مهم است که پزشک در مورد همه داروها، مکمل‌ها و غذاهایی که اخیراً مصرف کرده‌اید بداند تا نتایج PT و INR به درستی تفسیر و استفاده شوند.

نتیجه‌گیری

زمان پروترومبین که به آن تست PT یا pro time گفته می‌شود، آزمایشی برای ارزیابی لخته‌شدن خون است. پروترومبین پروتئینی است که توسط کبد شما تولید می‌شود. این یکی از عوامل متعدد در خون شما است که به لخته‌شدن مناسب آن کمک می‌کند. اگر از داروی رقیق‌کننده خون وارفارین استفاده کنید، اغلب زمان پروترومبین کنترل می‌شود. در این شرایط، زمان پروترومبین به‌عنوان یک نسبت نرمال‌شده بین‌المللی (INR) بیان می‌شود. در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد توانایی لخته‌شدن خون، پزشک ممکن است آزمایش زمان پروترومبین را قبل از جراحی توصیه کند. آزمایش زمان پروترومبین نیز ممکن است برای ارزیابی شما از نظر بیماری کبدی انجام شود. این یکی از چندین آزمایش است که برای غربالگری افرادی که منتظر پیوند کبد هستند استفاده می‌شود. این غربالگری که به‌عنوان مدل بیماری مرحله نهایی کبد (MELD) شناخته می‌شود یک سیستم امتیازدهی برای ارزیابی شدت بیماری مزمن کبدی است.

نویسنده: آناهیتا یعقوبیانی

منابع:

1. https://labtestsonline.org/tests/prothrombin-time-and-international-normalized-ratio-ptinr
2. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/prothrombin-time/about/pac-20384661

همچنین بخوانید:

تست زمان تشکیل لخته و توقف خون ریزی (CT) & (BT)

پیش بینی آینده مغز