فهرست مطالب
آدنوویروس ها
ویروس قطعه‌ای از نوکلئیک اسید است که درون یک پوشش پروتئینی (کپسید) محصور شده است، بنابراین ویروس‌ها ساختمان محدودی دارند. ویروس‌ها همچنین می‌توانند بسیاری از جانوران، گیاهان و باکتری‌ها را مبتلا کنند، اما فقط برخی از آن‌ها توانایی بیمار کردن انسان‌ها را دارند.
ویروس‌ها برای تکثیر باید به داخل سلول نفوذ کرده و برنامه‌ی تولیدی سلول را به نفع خود تغییر دهند و پس از آن کارگاه پروتئین‌سازی سلول را همه جانبه برای تولید پروتئین‌ها و آنزیم‌های لازم به کار گیرند.
آدنوویروس‌ها اولین بار در سال ۱۹۵۳ و از طریق کشت سلولی آدنوئید انسان جداسازی شدهاند.
حدود ۱۰۰ سروتیپ از آن‌ها شناخته شده است که ۴۷ سروتیپ آن، موجب بیماری در انسان می‌شوند.
همه‌ی سروتیپ‌های انسانی، دریک جنس و در خانواده آدنوویروئیده قرار گرفته‌اند.
آدنوویروس‌ها، ویروس‌هایی بدون غشا و فاقد پوشش یا انولوپ هستند. (انولوپ ازجنس فسفولیپید بوده و ازغشاء سلولی میزبان منشأ می‌گیرد.
ویروس‌های بدون انولوپ از طریق لیز از سلول خارج می‌شوند.) این ویروس‌ها دارای ماده ژنتیکی و یا ژنوم DNA هستند، DNA این ویروس‌ها دو رشته ای و خطی است. همچنین ژنوم آدنوویروس‌ها دارای ۳۶۰۰ جفت بازو و وزن مولکولی ۵۵ دالتون پروتئین می‌باشد.
اندازه‌ی آدنوویروس‌ها متغییر و بین ۹۰ تا ۱۰۰ نانومتر است.
چرخه‌ی تکثیر ویروس
چرخه‌ی همانندسازی ویروس‌ها ازآلوده شدن سلول میزبان آغاز و با رهاسازی ذرات ویروسی بالغ ایجادشده خاتمه می‌یابد.
آدنوویروس‌ها فقط دارای چرخه‌ی لیتیک هستند؛ یعنی قادر به تکثیر در هسته‌ی سلول‌های مهره داران با استفاده ازماشین‌های تکثیر میزبان می‌باشند. این ویروس‌ها از طریق رسپتورهای خود به سلول‌ها می‌چسبند و با آندوسیتوز وارد سلول‌ها می‌شوند.
به طورکلی؛ ژنوم این ویروس‌ها وارد هسته‌ی میزبان شده و تمام عملکردهای سلولی را متوقف و در اختیار خود قرار می‌دهد.
دراین چرخه، سلول میزبان پس از انجام تکثیر ویروس به کلی تخریب می‌شود و ازاین طریق ویروس‌های زیادی از سلول میزبان آزاد می‌شوند.
چرخه‌ی عمرآدنوویروس با فرایند تکثیر DNA در دو مرحله انجام می‌شود، late و early (مرحله اولیه و اواخر)
در هر دو مرحله، رونویسی اولیه که به صورت متناوب برای تولید mRNA های منوسیسترولیک سازگار با ریبوزوم میزبان ایجاد می‌شود، امکان ترجمه محصولات را فراهم می‌کند.
ورود به سلول میزبان توسط ناحیه دستگیره پروتئین فیبر متصل به گیرنده سلول، آغاز می‌شود. دو گیرنده در حال حاضر ایجاد شده عبارتند از: CD40 برای سروتیپ‌های آدنوویروس انسانی گروه B وگیرنده‌ی «Coxsackievirus and adenovirus «CAR برای همه سروتیپ‌های دیگر.
اختلالات شایع ناشی از آدنوویروس ها
آدنوویروس‌ها یکی از مشکلات عمده بهداشتی کودکان را ایجاد می‌کنند. آدنوویروس‌ها انواع مختلفی دارند که هرکدام از انواع آن، می تواند باعث بیماری متفاوتی درانسان شود. انواع ۴۰ و ۴۱ باعث بیماری گاستروانتریت (gastroentritis) می‌شود. این بیماری التهاب معدی روده‌ای است که دارای مشخصه‌های التهاب در دستگاه معدی روده‌ای که در برگیرنده معده و روده کوچک می باشد و منجر به ترکیبی از اسهال، استفراغ، دردشکمی وگرفتگی عضلات می‌شود، است.
از نام‌های دیگر این بیماری آنفلونزای معده و آنفلونزای گاستریک را می‌توان نام برد.
ویروس‌هایی که به عنوان عامل گاستروآنتریت شناخته شدهاند، عبارتند از: روتاویروس، نوروویروس، آدنوویروس و آستروویروس.
این ویروس‌ها می‌توانند از طریق گوارش و چشم ایجاد بیماری کنند. بیشترعفونت‌ها با آدنوویروس منجربه عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می‌شود. آدنوویروس‌ها ٪۳.۶ عفونت تنفسی فوقانی کودکان را ایجاد می‌کنند، با افزایش سن از شیوع این بیماری کاسته می‌شود.
عفونت آدنوویروس اغلب به صورت ملتحمه، لوزه، عفونت گوش و یا گرفتگی آن است. بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی سالانه باعث مرگ ۴.۵ میلیون کودک در جهان می‌شود که اکثریت این موارد در کشورهای در حال توسعه، ازجمله ایران، رخ می‌دهد.
آدنوویروس می‌تواند برونشیولیت یا ذات‌الریه را در برخی کودکان ایجاد کند.
در نوزادان آدنوویروس‌ها همچنین می‌توانند باعث سرفه شوند.
به ندرت آدنوویروس باعث سیستیت خون ریزی دهنده می‌شوند. (التهاب مثانه را cystitis می گویند که در اثر تماس متابولیت‌های سیکلوفسفامید با مخاط مثانه ایجاد می‌شود.)
بیشتر افراد بدون نیاز به درمان بالینی از عفونت آدنوویروس بهبود می‌یابند، اما افرادی که دارای نقص ایمنی هستند، بعضا در اثرعفونت آدنوویروس فوت می‌کنند و به ندرت ممکن است افراد سالم نیز به دلیل این عفونت‌ها بمیرند.
بیماری عفونت چشمی کنژنکتیویت conjunctivitis
دارای دو نوع است:
1. نوع حساسیتی یا آلرژیک
این بیماری درافرادی که حساسیت فصلی دارند دیده می‌شود، وهمچنین ممکن است براثرحساسیت به موادی از قبیل مواد آرایشی، عطر و دارو نیز رخ دهد.
2.نوع عفونی
الف) نوع ویروسی که عامل بیماری ویروس بوده ومعمولا با سرماخوردگی و گلودرد همراه است. داروی خاصی برای این عفونت تجویز نمی‌شود وعلائم بیماری را می‌توان با استفاده از کمپرس سرد و اشک مصنوعی کاهش داد. در موارد خیلی شدید استفاده از قطره‌های استروئیدی نیز می‌تواند برای کاهش التهاب مؤثر باشد.
ب) نوع باکتریایی که عامل این عفونت باکتری است.
بیماری کنژنکتیویت دارای علائمی از جمله: قرمزی چشم، ریزش اشک و احساس جسم خارجی در چشم است. گاهی مواقع در این بیماری علائمی همچون اشک خونی، کاهش دید، ورم پلک و ورم دور چشم نیز مشاهده می‌شود. در بعضی از موارد بیماری تا یک هفته بدون علامت است اما همچنان قابل انتقال می‌باشد.
آدنوویروس‌ها همچنین می‌توانند باعث مننژیت ویروسی یا آنسفالیت شوند.
راه‌های پیشگیری ودرمان:
درحال حاضر چند واکسن برای این بیماری در دست تولید است؛ ازجمله: شیگلا و سم روده ای یشریکیا به منظور کاهش میزان عفونت و التهاب معدی و روده ای که از اهمیت بالینی برخوردار است.
وجود یک منبع آب پاک که به آسانی قابل دسترس باشد و همچنین مراعات اصول بهداشتی بسیارمهم است.
یکی از راه‌های اساسی جلوگیری از انتشار آدنوویروس‌ها از یک شخص به شخص دیگر، شستن خوب دست‌ها با آب یا ژل‌های شستشو و عدم مصرف غذا و مایعات آلوده است.
هیچ داروی ضد ویروسی اثبات شده‌ای برای درمان عفونت‌های آدنوویروس وجود ندارد. بنابراین درمان تا حد زیادی به علائم هدایت می‌شود. داروی ضد ویروسی سیدوفوویر به برخی از افرادی که به شدت درگیر بیماری شده بودند، کمک کرده است. درحال حاضر واکسن آدنوویروس در دسترس عموم قرار نمی‌گیرد، اما واکسن برای ارتش ایالات متحده برای انواع ۴ و ۷ در دسترس است.
موارد استفاده:
از آدنوویروس برای تحول سیستم‌های ویرایش ژن Cas9-CRISPR استفاده شده است، اما واکنش‌پذیری بالای سیستم ایمنی در برابرعفونت ویروس، چالش‌هایی را در استفاده برای بیماران ایجاد کرده است.
کشت آدنوویروس:
استفاده از تکنیک‌های کشت سلولی موجب شده‌است که شناسایی و کشت ویروس‌های ایزوله شده جدید و خصوصیات ویروس‌های شناخته شده‌ی قبلی آسان شود.
سه نوع کشت سلولی وجود دارد. نوع کشت سلولی مورد استفاده در کشت ویروس‌ها به حساسیت سلول‌ها نسبت به ویروس مورد نظر بستگی دارد.
منابع:
گردآورندگان:
ماندانا ابراهیم زاده
نیلوفر کعبی
نگار عبدالکریمی
