فهرست مطالب
پزشکی فرد محور چیست؟
پزشکی فردمحور یا پزشکی شخصی، یک مبحث جدید در صنعت پزشکی و صنایع بهداشتی است، که بر روی بیمار، نیازها و درمانهای مخصوص به او تمرکز دارد. پزشکی فردمحور بیان میکند که نیاز هر شخص از لحاظ فیزیکی و روحی با دیگری متفاوت است، و توجه به ویژگیهای فردی بیمار بسیار حائز اهمیت است.
در این روش براساس مشخصات ژنومی، اپی ژنتیک و پروتئومیکس یک فرد میتوان راهکارهای درمانی و روشهای پیشگیری مناسب ارائه کرد؛ به بیانی دیگر، این روش بیمار محور است نه بیماری محور.
قدرت پزشکی شخصی نهتنها در درمان بلکه در پیشگیری هم نهفته است. روشهای موثر در پزشکی شخصی، فراتر از ژنتیک است و پیامدهای گستردهای برای برنامهی تحقیقی کشور، اجرا و پذیرش آن بههمراه دارد.
ظهور این فناوریها، منجر به تحول انقلابی در پزشکی و حالتهای جدید و دگرگون شدهای از ارائه خدمات درمانی را در آینده امکانپذیر میکند. داروهای شخصیسازی شده بهصورت طبقهبندی شده و دقیق، هر یک به روشهای مختلف، انواع مراقبتهای پزشکی آینده را توصیف میکند.
داروی شخصیسازی شده چیست؟
داروی شخصی، اصطلاحی است که باتوجه به خصوصیات بالینی فردی، علائم، شدت بیماری و ویژگیهای ژنتیکی برای معالجهی بیماران استفاده میشود. بنابراین، در پزشکی شخصی براساس علائم بیماران نهتنها بهدلیل ویژگیهای فیزیولوژیکی بیمار، بلکه باتوجه به پاسخ آنزیمها، حجم غذای مصرفشده، روش زندگی افراد و … دوز دارو تنظیم میشود .
در سال ۲۰۱۵، کمیسیون اروپا تعریف داروی شخصی را در پزشکی فردمحور تعیین کرد که براساس آن، پزشکی شخصیسازی شده به یک مدل پزشکی با استفاده از توصیف فنوتیپها و ژنوتیپهای افراد برای تطبیق استراتژی درمانی مناسب برای هر فرد اشاره میکند .
فواید پزشکی فردمحور
از اصلیترین و مهمترین فوایدی که برای پزشکی فردمحور میتوان عنوان کرد این است که؛ با تمرکز بر روی بیمار و نیازهای او، میتوانیم به سرعت بهبود و کیفیت درمان بیمار کمک کنیم.
مشاورهی پزشکی شخصی، براساس نیازهای مهم و اساسی هر بیمار و باتوجه به وضعیت فردی او مشاوره و راهنمایی اختصاصی و ویژه صورت میگیرد؛ که از فواید پزشکی فردمحوراست. این نوع درمان در پزشکی میتواند سبب بهبود بهداشت شخصی شود. با درک بهتر نیازهای فرد و برنامهی درمانی دقیق و بهموقع، بیماران برای حفظ بهداشت خود بهتر اقدام میکنند و این امر از بروز بیماریهای جدی جلوگیری میکند.
بهطور کلی، در پزشکی فردمحور بیمار بهعنوان یک شخصیت منحصربهفرد شناخته میشود و امکان تشخیص دقیقتر و درمان موثرتر بیماریها افزایش مییابد و همچنین ارائه خدمات بهداشتی و درمانی باتوجه به نیازهای فردی بیماران انجام میشود.
یکی دیگر از از فواید پزشکی فرد محور، کاهش مشکلات ناشی از درمانهای بیتاثیر یا نادرست است که با شناخت دقیقتر از نیازهای بیمار، عوارض جانبی پس از درمان کاهش مییابد و میتوانیم شاهد افزایش بهبود حال بیمار باشیم. باید توجه داشت که پزشکی فردمحور میتواند باعث کاهش مصرف سرانه دارو خواهد شد.
در پزشکی فردمحور، مشاوره بهعنوان یک قسمت اساسی در درمان محسوب میشود. در این نوع درمان، مشاور باتوجه به نیازهای شخصی بیمار، برنامه درمانی مناسبی ارائه میدهد که این برنامه میتواند شامل درمان دارویی، فیزیوتراپی، ورزش و تغذیه مناسب باشد.
اگر از جنبههای متفاوت به بررسی پزشکی شخصی بپردازیم باید به این موضوعات نیز اشاره کرد که در این مبحث این امکان برای افراد فراهم میشود تا به شکلی هدفمند برای بهبود عملکرد بدن خود، فعالیتهای ورزشی را انجام دهد و ریسک بروز بیماریهای مختلف کاهش یابد.
از سوی دیگر، در این حوزه بیشترین تمرکز بر روی پیشگیری از بیماریها است. که باتوجه به شناخت دقیق تر از نیازهای هر فرد، میتوان برنامههای پیشگیری مناسبتری را برای بیمار ارائه کرد و از بروز بیماریهای حاد و جدی جلوگیری کرد.
اگر شما هم قصد بهبود سلامتی خود را دارید و علاقمند به مشاوره پزشکی شخصی هستید، بهتر است با یک پزشک متخصص در این باره مشورت کنید. همچنین، توجه داشته باشید که باید همکاریهای لازم را با پزشک خود داشته باشید.
درمان بیماریها با پزشکی فردمحور
پزشکی فردمحور، در درمان انواع مختلفی از بیماریها و اختلالات از جمله بیماریهای متابولیک مثل دیابت، بیماریهای عفونی (باکتریایی و ویروسی)، اختلالات ایمونولوژی مرتبط با سیستم ایمنی، بیماریهای قلبی_عروقی، بیماریهای دهان و دندان (برای افرادی که مستعد ابتلا به بیماریهای لثه، دندان و پوسیدگی دندان هستند)، مراقبت از پوست (که به تازگی محصولات مراقبت پوستی را با استفاده از سلولهای بنیادی تولید کردهاند.)، بیماریهای پوستی مثل لوپوس و پروانهای، بیماریهای مغز و اعصاب مثل آلزایمر، هانتینگتون، پارکینسون و اماس، اختلالات خلقی، بیماریهای ریوی مثل آسم و پنومونی، پیوند اعضا ( بررسی فرد گیرنده از لحاظ ژنتیکی و مولکولی) و … کاربرد ویژه و تخصصی دارد. همچنین یک راه درمانی مبتنیبر تکنولوژی برای درمان انواع سرطان میباشد.
از اهداف اساسی در پزشکی فردمحور بکارگیری تکنولوژیهای امیکس (OMICS)، اصلاح سبک زندگی باتوجه به افزایش عوامل مخرب محیطی، ارائهی تله مدیسین (telemedicine) و روشهای موثر پزشکی از راه دور میباشد.
درمان ویژهی انواع سرطان با پزشکی شخصی
سرطان یکی از بیماریهایی است که در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته و بهعنوان یکی از علتهای مهم مرگ و میر در سرتاسر دنیا محسوب میشود که پرهزینهترین درمانها را به خود اختصاص میدهد. در پزشکی فرد محور با استفاده از تکنولوژیهای نوین مثل تعیین توالی ژنوم، بیوسنسورها و نانوپزشکی میتوان علت و عوامل خطر در ایجاد سرطان را بررسی و دارو و درمان مناسب ارائه کرد.
بهعنوان مثال، در سرطان پستان برخی داروهای موثر مثل تراستوروماب، لاپاتینیت و پروتوزوماب به گیرندهی HER2 وابسته هستند که باید قبل از مصرف آنها وضعیت ژنتیکی بیمار بررسی شود.
همین امر درمورد داروهای موثر در درمان لوسمی، سرطان ریه و بیماریهایی از این دست موثر است.
پزشکی فرد محور و تعیین سبک زندگی
سبک زندگی سالم یکی از عوامل مهم در پیشگیری از بیماریهای مختلف و صعبالعلاج است. برخی ژنها در تعامل با محیط پیرامون و فاکتورهای خارجی غیرقابل کنترل نقش بسزایی دارند. برای مثال حساسیت به کافئین، الکل، برخی داروها، آلودگی هوا، ویژگیهای شخصیتی و … دارند؛ بنابراین شناخت از ژنهای خود به سبک زندگی درست در هر فرد میتواند کمک کند.
پزشکی شخصی یکی از حوزههای مهم در بحث سلامت و درمان است که گزینهی فوقالعادهای برای رشد و پیشرفت در کشورهای درحال توسعه است. برای تکمیل اطلاعات خود در حوزهی پزشکی فردمحور، در ادامهی مطالب گفتهشده میتوانید پادکست زیر که در مصاحبهی آقای بهمن مرادی موسس اتحاد زیستشناسان ایران با برنامهی رادیوم ضبط شده گوش دهید و نظرات و سوالات خود را برای ما در قسمت مربوطه کامنت کنید.