علمی

فلج اطفال

چکیده

بیماری فلج اطفال دارای ویژگی های غیر معمول است که باعث می شود یکی از بیماری های عجیب و غریب برای علم پزشکی و جامعه باشد. ویروس فلج اطفال بسیار مسری بوده و برخلاف سایر بیماری های عمده هزاران سال به عنوان یک بیماری بومی در سراسر مناطق معتدل و گرمسیری وجود داشت. این بیماری بیشتر در نوزادان و کودکان با علائم تب و فلج شدن (گاهی موقت و گاهی دائمی) و همچنین مشکلات تنفسی که منجر به مرگ می شد، بروز میکرد. چون مشکلات تنفسی و علائم فلج شدن بدون علامت بود، روند بیماری بروز نمیکرد و کودکان مدت زمان طولانی رنج می کشیدند‌.

در مومیایی های مصر که مورد بررسی قرارگرفته‌اند فلج و از کار افتادگی اعضای بدن به دلیل فلج اطفال بر یک لوح سنگی از قرن ۱۵ میلادی که شامل تصویری از یک مرد مصری با یک عضو تحلیل رفته بود کشف شده است. فلج اطفال در سال 1789میلادی توسط یک پزشک بریتانیایی مایکل آندرود که آن را “خستگی اندام تحتانی” توصیف کرده بود کشف شد. در اروپا همه گیر شدن اپیدمی ها به اندازه ای محدود بود که آنها شناسایی و یا ثبت نشدند. سپس دراروپا دراواسط قرن 1800 اولین شیوع بیماری فلج اطفال اتفاق افتاد . مردم متوجه شده بودند این بیماری همراه با تب فقط در نوزادان و کودکان رخ می دهد.

فلج اطفال

ویروس فلج اطفال

  • قلمرو Riboviria
  • راسته Picornavirales
  • خانواده Picornaviridae
  • جنس Enterovirus

عامل این بیماری پولیو ویروس میباشد که توسط ایمونوژیست اتریشی بنام«Karl Landsteiner» مشخص شد‌. پولیو ویروس یک RNA ویروس با کپسیدی با تقارن مکعبی می باشد. ژنوم ویروس به صورت تک رشته ای با سنس مثبت است که طول آن حدود 7500 نوکلئوتید می باشد. قطر ذرات ویروسی حدود 30 نانومتر است.

ویروس موجب آسیب تعداد زیادی از سلول های نخاع شده و بدنبال آن تعدادی از عضلات اندام های بیمار فلج می شوند. ویروس پس از ورود به بدن در گلو تکثیر اولیه را انجام میدهد و سپس از طریق گردش خون و یا مایع لنف در بدن حرکت کرده و خود را به سیستم اعصاب مرکزی (نخاع) می رساند، به سلول های نخاع حمله میکند، و باعت اختلال در انتقال پیام عصبی به اندام های حرکتی (بیشتر پاها) میشود.

علائم بیماری

اکثر افراد مبتلا به ویروس هیچ نشانه ای ندارند (۷۲% موارد) ۲۵% از افراد آلوده ممکن است علائم آنفلوانزا را نشان دهند مانند:

  • گلو درد
  • تب
  • خستگی
  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • سردرد
  • معده درد

این علایم معمولا دو تا ۵ روز به طول کشیده و سپس خود به خود برطرف می شوند.

تعداد کمی از افراد آلوده شده با ویروس پولیو علایم دیگری را که بیشتر طناب نخاعی و مغز را درگیر می کند، نشان می دهند:

  1. بیماری تحت بالینی (که بیشتر با احساس درد و حس سوزن سوزن شدن در پا نمایان می شود)
  2. مننژیت که در ۴-۵% افراد مبتلا به ویروس دیده می شود.
  3. فلج اطفال که با عدم توانایی در حرکت پاها همراه بوده و در نیم درصد مبتلایان ممکن است اتفاق بیوفتد. در صورت شدت بیماری، می تواندناتوانی دائم و حتی مرگ نیز رخ دهد. ۲ تا ۱۰ نفر از هر ۱۰۰ نفری که دچار فلج اطفال می شوند به دلیل فلج عضلات تنفسی، جان خود را از دست می دهند.

حتی کودکانی ظاهرا بهبودی خود را باز میابند، می توانند درد های جدید عضلانی، ضعف، یا فلج شدن به هنگام بزرگسالی، ۱۵ تا ۴۰ سال پس از عفونت اولیه، از خود نشان دهند. به این بیماری، سندروم پس از پولیو گفته میشود.

بیماری فلج اطفال

انتقال ویروس به انسان

این ویروس تنها انسان را آلوده می کند، مسری بوده و از انسان به انسان می تواند منتقل شود. ویروس در گلو و روده افراد آلوده حضور دارد. اما ورود اولیه ویروس به بدن از طریق دهان، آن هم از طریق مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع فرد مبتلا یا تماس دست یا اشیای آلوده به مدفوع با دهان، صورت می گیرد. اگرچه کمتر شایع هست اما انتقال ویروس از طریق قطرات عطسه یا سرفه نیز دیده شده است. شخص آلوده به ویروس، قبل از بروز علایم و تا یکی دو هفته پس از بروز علایم می تواند ویروس را به دیگران منتقل کند.

چگونگی تشخیص ابتلای فرد به فلج اطفال

پزشک با بررسی نشانه‌ها و انجام معاینات جسمی شامل واکنش‌های بدنی سفتی کمر و گردن و دشواری در بلند کردن سر در حالت خوابیده، به احتمال وجود این بیماری پی می‌برد. سپس برای قطعیت تشخیص نمونه‌ای از مخاط گلو، مدفوع یا مایع نخاعی را به آزمایشگاه می‌فرستد. آنتی بادی های پلیو ویروس در خون بیماران آلوده در اوایل عفونت مشاهده می شود. تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی بیمار و تشخیص ویروس در (CSF) یکی از راه های تشخیص فلج اطفال است که به ندرت اتفاق می افتد.

درمان

درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و تنها می‌توان شدت علایم را کاهش داد.درمان‌های رایج برای فلج اطفال به شرح زیر است:

  • استراحت
  • مصرف داروهای مسکن‌
  • مصرف دارو‌های شل کننده عضلات
  • تهیه دستگاه تنفس مصنوعی برای مواقعی که مشکل تنفسی ایجاد می‌شود.
  • فیزیوتراپی برای کمک به راه رفتن
  • بهبود تنفس و کاهش درد عضلات
  • کیسه آب گرم برای التیام درد عضلات
  • در صورت ضعف شدید عضلات پا ممکن است نیاز به ویلچر باشد.
  • پیشگیری (با واکسیناسیون)

واکسن فلج اطفال

سه تایپ از ویروس پولیو وجود دارد. اگرچه این ویروس در بخش عمده ای از جهان ریشه کن شده اما هنوز هیچ کشوری از ویروس مصون نخواهد بود تا زمانی که ریشه کنی آن در تمامی کشور ها اتفاق بیافتد. تایپ ۱ ویروس پولیو هنوز در بخش هایی از پاکستان و افغانستان به شکل بومی وجود دارد و حتی ویروس هایی مشتق از ویروس واکسن در سال ۲۰۱۵ در اوکراین دیده شده است. تنها کافی ست که مسافری از مناطق آلوده، ویروس را به کشوری که عاری از آن است، تقدیم کند تا شاهد بروز دوباره عفونت باشیم. از این رو واکسیناسیون و پوشش دهی بالای آن در توقف انتقال ویروس و پیشگیری از طغیان ویروسی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

دو نوع از واکسن فلج اطفال یکی به شکل خوراکی (حاوی ویروس زنده ی تخفیف حدت یافته) و دیگری به شکل تزریقی (حاوی ویروس کشته شده یه همان غیرفعال شده) وجود دارد: ” Oral Polio Vaccine (OPV)” و “Inactivated Polio Vaccine (IPV)”.

واکسن نوع IPV تولید آنتی بادی هایی علیه هر سه تایپ از ویروس را در بدن سبب می شود و این آنتی بادی ها در صورت ورود ویروس به بدن، از انتشار آن به سمت سیستم اعصاب مرکزی جلوگیری می کند و از شکل گیری فلج عضلات، فرد را محافظت می نماید.

واکسن نوع OPV به شکل قطره خوراکی به کودکان داده میشود. سه نوع از این واکسن وجود دارد:

  • ۳ ظرفیتی که هر سه تایپ ویروس را داراست
  • ۲ ظرفیتی که فقط تایپ های ۱ و ۳ را داراست
  • تک ظرفیتی که فقط یا حاوی تایپ ۱ هست یا تایپ ۳.

چند هفته پس از چکاندن قطره در دهان، ویروس واکسن شروع به تکثیر در روده می کند و از طریق مدفوع دفع میشود. از این رو در مناطقی که سطح بهداشت پایین است، ویروس واکسن می تواند به افرادی که در تماس نزدیک با فرد واکسینه شده هستند، پخش شود و نوعی ایمنی passive در این افراد ایجاد کند یعنی این افراد اگرچه مستقیما واکسن را دریافت نکرده اند اما ایمن شده اند. پس از دریافت هر سه دوز واکسن، کودک برای همیشه ایمن می شود و حتی اگر در معرض ویروس قرار بگیرد، دیگر آن را به دیگران منتقل نمی کند. اما دو ایرادی که برای این نوع واکسن برشمرده اند این است که:

  • امکان چرخش ویروس واکسن در جامعه وجود دارد که امکان ایجاد فلج پس از واکسیناسیون هست (۱ در ۲.۷ میلیون فرد واکسینه شده)
  • در موارد بسیار نادر ویروس واکسن می تواند از لحاظ ژنتیکی جهش پیدا کند و شروع به چرخش در جامعه کند.

بنابر دلایل فوق، تصمیم گرفته شد که از آپریل ۲۰۱۶، به طور جهانی و تدریجا واکسن OPV کنار گذاشته شود.

واکسن فلج اطفال

نویسندگان: نیلوفر کعبی، ماندانا ابراهیم زاده، نگار عبدالکریمی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا