سرولوپلاسمین آنزیمی حاوی مس است که در متابولیسم آهن بدن نقش دارد . این آزمایش میزان سرولوپلاسمین در خون را اندازه گیری می­کند.

مس یک ماده معدنی ضروری است که در تنظیم متابولیسم آهن، تشکیل بافت پیوسته، تولید انرژی درون سلول­ ها و عملکرد سیستم عصبی نقش دارد. این ماده از روده از مواد غذایی و مایعات جذب می­شود و سپس به کبد منتقل می ­شود و در آنجا ذخیره می­ شود یا برای تولید انواع آنزیم­ها مورد استفاده قرار می ­گیرد.

کبد برای تولید سرولوپلاسمین، مس را به یک پروتئین متصل کرده و سپس آن را در جریان خون آزاد می­کند. حدود 95٪ مس موجود در خون به سرولوپلاسمین متصل است. به همین دلیل، می ­توان از آزمایش سرولوپلاسمین همراه با یک یا چند آزمایش مس برای تشخیص بیماری ویلسون، یک اختلال ارثی که می تواند منجر به ذخیره بیش از حد مس در چشم، کبد، مغز و سایر اندام­ ها شود، کمک کند.

سندرم موهای گره خورده (Menkes) چیست؟

سندرم موی گره خورده (Menkes) که بیماری انتقال مس نیز نامیده می­شود، یک بیماری ارثی نادر است که باعث کمبود مس می­شود . این سندرم در اثر جهش در ژن ATP7A  واقع در کروموزوم X ایجاد می شود . سندرم موهای گره خورده از طریق والدین به فرزند به صورت مغلوب منتقل می­شود. این بدان معنی است که دختران باید دو نسخه از ژن جهش یافته را به ارث ببرند تا تحت تأثیر قرار بگیرند. از آنجا که پسران فقط یک کروموزوم X دارند، اگر جهش در کروموزوم X وجود داشته باشد، می­توانند تحت تأثیر قرار بگیرند و این وضعیت در مردان بسیار بیشتر است.

این جهش منجر به توزیع ناهموار مس در بدن می­شود؛ به عنوان مثال ممکن است در بافت روده و کلیه تجمع یابد، اما در مناطقی مانند مغز کمبود داشته باشد. علائم این سندرم معمولا در نوزادی ایجاد می شود و بسیاری از کودکان در سن 3 سالگی می میرند. علائم و نشانه­ها شامل موهای کم پشت، گره خورده ، رشد نکردن با سرعت مورد انتظار و تاخیر رشد، وخیم شدن سیستم عصبی، ضعف تن عضلانی و تشنج است. بروز این سندرم در حدود 1 در 100000 نوزادان شیرخوار است.

چه موقع تست سروپلاسمین انجام می ­شود؟

هنگامی که علائم و نشانه­هایی دارید که یک متخصص احتمال بدهد به دلیل بیماری ویلسون باشد ، ممکن است آزمایش سرولوپلاسمین به تنهایی یا همراه با آزمایش خون و تست مس 24 ساعته ادرار انجام شود. از جمله نشانه­ هایی مانند:

• کم خونی
• حالت تهوع ، درد شکم
• زردی
• خستگی
• تغییرات رفتاری
• لرزش
• مشکل در راه رفتن
• انقباضات عضلانی غیر ارادی مداوم که باعث حرکات تکراری یا چرخشی می­شوند ( دیستونی )
• اسهال و استفراغ
• مشکل در بلعیدن یا صحبت کردن
• وجود حلقه­های قهوه ای تیره در اطراف عنبیه چشم (حلقه های Kayser-Fleischer)

همانطور که در بالا نیز گفته شد به ندرت، سرولوپلاسمین نیز ممکن است همراه با آزمایش مس تجویز شود که یک متخصص مشکوک به کمبود مس باشد. علائم کمبود مس شامل رنگ پریدگی پوست، پوکی استخوان، خستگی و گزگز دست و پا است. نوزادان در صورت داشتن علائم سندرم موی گره خورده Menkes ، که شامل موهای شکننده، پراکنده یا درهم ریخته، مشکلات تغذیه­ای، عدم رشد، تشنج، تاخیر در رشد یا ضعف عضلانی است، ممکن است آزمایش شوند.

همچنین تست سرولوپلاسمین ممکن است به صورت دوره­ای برای کنترل میزان بالا یا کمبود مس و به صورت دوره­ای برای ارزیابی اثربخشی درمان تجویز شود.

تست سرولوپلاسمین چگونه انجام می­ شود؟

آزمایش سرولوپلاسمین در درجه اول ، همراه با آزمایش خون و یا ادرار ، برای کمک به تشخیص بیماری ویلسون ، یک اختلال ارثی نادر همراه با ذخیره بیش از حد مس در چشم، کبد، مغز و سایر اندام ها و کاهش سطح سرولوپلاسمین، استفاده می شود. .

به ندرت، ممکن است آزمایش سرولوپلاسمین با آزمایش مس انجام شود تا به شما در تشخیص متابولیسم غیرطبیعی مس، کمبود مس یا اختلال ارثی نادر سندرم موی گره خورده (Menkes) کمک کند.

یک متخصص نمونه گیر با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه خون را از ورید بازوی شما می­گیرد. بعد از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در یک لوله آزمایش یا ویال جمع می­شود. هنگام داخل یا خارج شدن سوزن ممکن است کمی احساس سوزش کنید. این کار معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می­کشد.

آیا برای آمادگی در تست لازم است کاری انجام دهید؟

برای آزمایش سرولوپلاسمین نیازی به آماده سازی خاصی ندارید.

آیا تست سرولوپلاسمین خطراتی دارد؟

انجام آزمایش خون خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در نقطه­ای که سوزن زده شده درد یا کبودی جزئی داشته باشید، اما بیشتر علائم به سرعت برطرف می­شوند.

نتیجه تست سرولوپلاسمین چه چیزی را نشان می­دهد؟

سطح سرولوپلاسمین برای تشخیص بیماری خاصی نیست و معمولا همراه با آزمایشات مس ارزیابی می­ شود. نتایج آزمون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

مس اضافی در کبد اغلب به طور ناهموار توزیع می­شود و ممکن است در یک نمونه تشخیص داده نشود. کاهش غلظت سرولوپلاسمین و مس خون و افزایش سطح مس ادرار ممکن است نشان دهنده بیماری ویلسون باشد.

در برخی از افراد مبتلا به بیماری ویلسون که علائم عصبی دارند، سطح سرولوپلاسمین طبیعی وجود خواهد داشت، همچنین بسیاری از افراد با علائم آسیب کبدی، به خصوص اگر آنها به شدت حاد هستند، دچار این بیماری می­شوند.

اگر غلظت سرولوپلاسمین و ادرار و  یا مس خون کم باشد، در این صورت ممکن است فرد مورد آزمایش، کمبود مس داشته باشد. هر چیزی که در تأمین مس یا توانایی بدن در متابولیسم مس خلل ایجاد کند، احتمال تأثیر در سرولوپلاسمین خون و غلظت مس را دارد. سطح سرولوپلاسمین بالاتر از حد طبیعی می تواند نشانه­ای از عفونت جدی، بیماری قلبی، آرتریت روماتوئید، لوسمی یا لنفوم هوچکین باشد.

سطح پایین تر از نرمال سرولوپلاسمین ممکن است به این معنی باشد که بدن شما قادر به استفاده صحیح از مس نیست یا آن را از بین می ­برد که می­تواند نشانه­ای از موارد زیر باشد:

• بیماری ویلسون
• سندرم منکز که در بالا توضیح داده شد
• بیماری کبد
• سو تغذیه
• سو جذب
• بیماری کلیوی

اگر سطح سرولوپلاسمین بالاتر از حد طبیعی باشد ، ممکن است نشانه ای از موارد زیر باشد:

• یک عفونت جدی
• بیماری قلبی
• روماتیسم مفصلی
• سرطان خون
• لنفوم هوچکین

اما سطح بالای سرولوپلاسمین نیز ممکن است به دلیل شرایطی باشد که نیازی به درمان پزشکی ندارند. این خدمات عبارتند از بارداری و یا استفاده از قرص ضد بارداری.

اگر در مورد نتایج خود سوالی دارید، با متخصص خود در این باره صحبت کنید.

آیا می ­توانید آزمایش سرولوپلاسمین را در مطب ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود انجام دهید؟

خیر. این یک آزمایش تخصصی است که توسط هر آزمایشگاهی ارائه نمی­شود. ممکن است نیاز باشد که نمونه خون شما به آزمایشگاه مرجع ارسال شود.

آیا برای تست سرولوپلاسمین باید بیوپسی کبد انجام دهید؟

اگر بیماری ویلسون بر اساس نتایج آزمایش خون، ادرار و تصویربرداری به شدت مشکوک باشد، ممکن است نمونه برداری از کبد برای ارزیابی میزان مس در کبد و میزان آسیب کبدی انجام شود.

آیا مورد دیگری هست که باید بدانید؟

سرولوپلاسمین ممکن است در شرایط مختلفی که آزمایش به عنوان یک ابزار بالینی استفاده نمی­شود، افزایش یابد. با این حال، این شرایط می­تواند بر تفسیر آزمایش و توانایی تشخیص بیماری ویلسون یا کمبود مس تأثیر بگذارد. که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سرولوپلاسمین یک واکنش دهنده فاز حاد است . این بیماری اغلب با  التهاب ، عفونت شدید و آسیب بافتی افزایش می­یابد و ممکن است با برخی سرطان­ها افزایش یابد.

همچنین همانطور که گفته شد در دوران بارداری و با استفاده از استروژن، داروهای ضد بارداری خوراکی و داروهایی مانند کاربامازپین ، فنوباربیتال و اسید والپروئیک افزایش یابد .

سطح سرولوپلاسمین کم می تواند در هر بیماری که باعث کمبود پروتئین می­شوند، رخ بدهد مانند: سندرم نفروتیک، سوء جذب ، از دست دادن پروتئین از دستگاه گوارش (از دست دادن پروتئین روده) و سوء تغذیه.

انواع سلول‌های نوروگلیا و ویژگی‌هایشان

Macroprolactin

نویسنده: مهسا محمدهاشمی

منابع:

1. https://medlineplus.gov/lab-tests/ceruloplasmin-test/
2. https://labtestsonline.org/tests/ceruloplasmin